Chỉ thị số 03/CT-BKHĐT về việc chấn chỉnh công tác đấu thầu: Ngăn ngừa 'đo ni đóng giày'

Nhiều HSMT cài cắm các tiêu chí “bẫy” nhà thầu, trở thành công cụ để bên mời thầu/chủ đầu tư loại nhà thầu “lạ”. Ảnh: Tiên Giang

Tiếp nhận phản ánh từ nhà thầu cho thấy, rất nhiều HSMT hoặc cài cắm các tiêu chí “bẫy” nhà thầu, gây khó dễ cho nhà thầu tham gia hoặc trở thành công cụ lợi hại để bên mời thầu/chủ đầu tư “hạ gục” những nhà thầu “lạ”.

Trao đổi với phóng viên Báo Đấu thầu, Lãnh đạo Tổng công ty Xây dựng đường thủy cho biết: Có rất nhiều HSMT hiện nay cài cắm các tiêu chí riêng mà chỉ có nhà thầu “thân quen” với bên mời thầu/chủ đầu tư mới có thể đáp ứng được. Chỉ cần xem kỹ HSMT sẽ biết là chủ đầu tư đã ngầm chọn ai rồi. Việc đưa ra một HSMT thiên lệch, thiếu khách quan là tiền đề cho nhiều tiêu cực trong đấu thầu hiện nay. Pháp luật về đấu thầu hiện hành rất chặt chẽ, nhưng không ít thành phần tham gia vào công tác đấu thầu có hành vi tiêu cực, nhất là một số người nắm giữ quyền lực luôn tìm cách để lộng quyền, trong đó có bộ phận xây dựng và phê duyệt HSMT.

Theo đề xuất của một số nhà thầu, để đảm bảo tính khách quan, minh bạch hóa, cần công khai dự thảo HSMT và phải hoàn thiện HSMT trước khi phát hành rộng rãi cho nhà thầu, nhằm tránh tình trạng chủ đầu tư/bên mời thầu “đo ni đóng giày”, “cài cắm” các tiêu chí riêng dành cho nhà thầu “ruột” vào HSMT để loại bỏ những nhà thầu khác.

Trong diễn tiến các gói thầu được phản ánh qua Đường dây nóng của Báo Đấu thầu cũng cho thấy nhiều câu chuyện về tiêu chí “bẫy” nhà thầu của HSMT như: yêu cầu nhà thầu phải có sẵn trạm trộn bê tông (đang hoạt động) trong cự ly 20 - 30 km so với hiện trường thực hiện gói thầu. Hoặc nhà thầu phải có kinh nghiệm thực hiện hợp đồng tương tự với gói thầu, được thực hiện tại địa bàn tương tự về mặt địa chất với vị trí công trường thực hiện gói thầu. Thậm chí nhà thầu phải có số dư trong tài khoản của ngân hàng có chi nhánh được mở tại địa bàn của chủ đầu tư lớn hơn bảo đảm dự thầu cho gói thầu; yêu cầu bắt buộc nhà thầu phải có số dư tài khoản (bản gốc) tại ngân hàng để chứng minh nhà thầu có năng lực tài chính thực hiện Gói thầu và phải chứng minh bằng hợp đồng tiền gửi… Tại một số gói thầu, đã có tình trạng cán bộ lập HSMT/HSYC tự ý đưa ra các yêu cầu riêng, tự ý “cắt xén” các quy định trong mẫu HSMT/HSYC ban hành kèm theo các thông tư của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) với lý do muốn chọn nhà thầu có chất lượng, có năng lực để thực hiện gói thầu…

Bộ KH&ĐT cho biết, qua công tác kiểm tra và qua báo cáo của các bộ, ngành, địa phương, các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước cũng như thực tế giải quyết kiến nghị cho thấy, nhiều hành vi tiêu cực trong đấu thầu vẫn chưa được giải quyết triệt để. Trong đó một số hành vi vi phạm “biến tướng” và diễn biến phức tạp, đưa các tiêu chí không phù hợp vào HSMT, HSYC nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu. Chính vì vậy, tại Chỉ thị số 03 vừa được ban hành, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT đã yêu cầu công tác lập HSMT/HSYC phải đảm bảo các nội dung trong HSMT/HSYC được lập theo đúng mẫu HSMT/HSYC tại các Thông tư do Bộ KH&ĐT ban hành; không tự ý chỉnh sửa quy định nêu trong các mẫu HSMT/HSYC hoặc đưa ra các yêu cầu không phù hợp.

Chỉ thị số 03 cũng nêu rõ, HSMT/HSYC phải được lập khách quan, công bằng, thu hút sự tham gia cạnh tranh rộng rãi của các nhà thầu, đảm bảo tuân thủ theo đúng nguyên tắc quy định tại Khoản 2 Điều 12 Nghị định số 63/2014/NĐ-CP và yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ tại Điểm a Khoản 5 Phần I Chỉ thị số 47/CT-TTg ngày 27/12/2017. Chỉ thị số 03 nhấn mạnh, trong quá trình lập HSMT/HSYC, tuyệt đối không đưa ra các nội dung mang tính định hướng, tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu hoặc cản trở sự tham gia của nhà thầu, gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng; không đưa ra các tiêu chí đánh giá có tính chất cục bộ, địa phương mà chỉ nhà thầu tại địa phương đó mới đáp ứng được.

Tuấn Dũng