Chỉ số công khai ngân sách OBI 2021: Ghi nhận thay đổi tích cực của Việt Nam

Cụ thể, điểm xếp hạng của Việt Nam trong khảo sát OBS 2021 ở cả 3 trụ cột minh bạch, sự tham gia của công chúng và giám sát ngân sách đều tăng 6 điểm so với OBS 2019. Điểm xếp hạng mức độ minh bạch ngân sách (OBI) của Việt Nam năm 2021 đạt 44/100 điểm, tiệm cận với xếp hạng trung bình thế giới là 45/100 điểm, tăng 6 điểm so với OBI 2019, xếp hạng thứ 68 trên 120 quốc gia tham gia khảo sát OBS 2021, tăng 9 bậc so với OBI 2019. So với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, điểm xếp hạng OBI 2021 của Việt Nam cao hơn Campuchia và Myanmar.

Các tài liệu ngân sách của Việt Nam trong khảo sát OBS 2021 đã được công khai đầy đủ hơn so với khảo sát OBS 2019 (Ảnh: HNV)

Khảo sát công khai ngân sách (OBS) là khảo sát quốc tế duy nhất đánh giá độc lập dựa trên bằng chứng, xếp hạng mức độ minh bạch ngân sách (OBI) của các quốc gia theo các tiêu chí về khả năng tiếp cận thông tin ngân sách nhà nước của công chúng; cơ hội chính thức cho công chúng tham gia vào quy trình ngân sách; và vai trò của các cơ quan giám sát ngân sách như cơ quan lập pháp và cơ quan kiểm toán trong quy trình ngân sách. Khảo sát OBS được xây dựng trên các tiêu chí quốc tế của Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (IMF), Tổ chức Phát triển và Hợp tác Kinh tế (OECD), Tổ chức Kiểm toán Quốc tế (INTOSAI) và các tiêu chuẩn về sự tham gia của tổ chức Sáng kiến toàn cầu về Minh bạch tài khóa (GIFT).

Tổ chức Đối tác Ngân sách Quốc tế (IBP) phối hợp với các tổ chức xã hội trên khắp thế giới trong việc phân tích, theo dõi và vận động thay đổi quy trình ngân sách của các chính phủ, hướng tới xây dựng các hệ thống ngân sách minh bạch, có sự tham gia và có tính giải trình tốt hơn với công chúng. Tại Việt Nam, IBP phối hợp với Trung tâm Phát triển và Hội nhập (CDI) để thực hiện đánh giá xếp hạng OBI 2012, OBI 2015, OBI 2017, OBI 2019 và OBI 2021.

Khảo sát OBS 2021 là khảo sát lần thứ 8, có 120 quốc gia tham gia thực hiện khảo sát, tăng 3 quốc gia so với OBS 2019. Trong số 117 quốc gia tham gia khảo sát trong cả 2 kỳ đánh giá 2019 và 2021, điểm trung bình toàn cầu trong xếp hạng OBI về minh bạch tăng 1 điểm, về giám sát giảm 1 điểm và về sự tham gia không thay đổi.

Cũng theo khảo sát này. Việt Nam đã thực hiện công bố 7 trong 8 tài liệu ngân sách chủ chốt cần được công khai theo như yêu cầu của khảo sát OBS. Báo cáo ngân sách giữa kỳ (6 tháng) là tài liệu ngân sách duy nhất chưa được công khai. Bộ Tài chính Việt Nam đã công khai Báo cáo tình hình thực hiện dự toán ngân sách nhà nước 6 tháng. Tuy nhiên, nội dung của báo cáo chưa đáp ứng các yêu cầu theo thông lệ tốt của quốc tế để có thể được coi là báo cáo ngân sách giữa kỳ.

Các tài liệu ngân sách của Việt Nam trong khảo sát OBS 2021 đã được công khai đầy đủ hơn so với khảo sát OBS 2019. Điểm về mức độ đầy đủ của các tài liệu ngân sách đều tăng so với năm 2019. Báo cáo ngân sách công dân và Báo cáo ngân sách hàng năm là hai tài liệu cải thiện nhiều nhất về nội dung công khai so với năm 2019. Với số điểm tăng tương ứng là 17 và 12 điểm.

Điểm xếp hạng về sự tham gia của công chúng đạt 17/100 điểm, tăng 6 điểm so với khảo sát OBS 2019. Điều này cho thấy vẫn mức độ sẵn có của các thông tin ngân sách được công khai còn hạn chế ở Việt Nam và công chúng còn ít tham gia vào quy trình ngân sách. So với các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, điểm xếp hạng về sự tham gia trong khảo sát OBS 2021 của Việt Nam cao hơn Thailand, Đông Timor Campuchia và Myanmar.

Điểm xếp hạng về giám sát ngân sách đạt 80/100 điểm, trong đó giám sát của Quốc hội đạt 75/100 điểm và giám sát của Kiểm toán nhà nước đạt 89/100 điểm. Điểm trung bình toàn cầu về giám sát ngân sách đạt 52/100 điểm.

Nhận định về chỉ số OBI 2021 của Việt Nam, bà Ngô Minh Hương, Giám đốc CDI cho biết: Kể từ khi Việt Nam tham gia khảo sát minh bạch ngân sách toàn cầu và với luật ngân sách 2015 có hiệu lực năm 2017, Việt Nam đã có nhiều bước tiến bộ tiến gần hơn với thông lệ tốt của quốc tế về minh bạch công khai ngân sách. Thông tin về ngân sách đã được công khai kịp thời, đầy đủ và có chất lượng hơn để người dân có thể hiểu và tham gia nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Điều này chứng tỏ chính phủ đã thực hiện các cam kết cao và có trách nhiệm giải trình mạnh mẽ hơn thông qua minh bạch ngân sách.

Đồng quan điểm trên, bà Suad Hasan, đại diện tổ chức IBP cho biết: “Khảo sát công khai ngân sách 2021 đã được công bố vào thời điểm mà việc lập ngân sách công có trách nhiệm và bao trùm là cấp bách hơn bao giờ hết. Đại dịch Covid-19 đã dẫn đến sự gia tăng của tình trạng nghèo đói trên toàn cầu, kéo theo đó là sự gia tăng của bất bình đẳng. Khi chúng ta đang phải đối mặt với những thách thức này, chính phủ các quốc gia cần phải mở ra các thảo luận công chúng để tìm cách tốt nhất quản lý các nguồn lực công khan hiếm. Chúng tôi nhận thấy rằng đại dịch đã không làm mất đi những thành quả đã đạt được quá trình ngân sách minh bạch và có trách nhiệm trên toàn thế giới. Hầu hết các quốc gia có thể duy trì, và trong một số trường hợp khác còn có thể kế thừa những kết quả đã đạt được trước đó trong quy trình ngân sách hàng năm của họ. Mặc dù khảo sát OBS 2021 không tìm hiểu lý do tại sao thực tiễn các quốc gia có sự cải thiện hoặc thụt lùi, nhưng chúng tôi tin rằng khả năng phục hồi và khả năng duy trì ổn định của việc công khai ngân sách có thể đạt được dựa trên hai yếu tố: tăng cường số hóa thông tin và thể chế hóa các thực hành trách nhiệm giải trình.”

Kể từ khi tham gia khảo sát OBS năm 2010, với chỉ số công khai ngân sách (OBI) của Việt Nam có xu hướng tăng qua mỗi kỳ đánh giá đặc biệt có bước tiến lớn trong kỳ OBS2021. Điều đó chứng tỏ Chính phủ và đặc biệt là Bộ Tài chính Việt Nam đã nỗ lực thực hiện các cải cách ngân sách, đặc biệt là minh bạch ngân sách, công khai thông tin về quản lý và sử dụng nguồn lực công để người dân có thể tham gia thảo luận về ngân sách. Những cải cách về ngân sách có thể cần tới cơ chế chính thức để công chúng biết và tham gia nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách trong cả quá trình lập, thực hiện, giám sát ngân sách với vai trò của Bộ Tài Chính, Quốc hội, Kiểm toán nhà nước. Bộ Tài Chính và các cơ quan bộ ngành có thể tiếp tục các nỗ lực và thực hành tốt hiện tại để công khai minh bạch ngân sách ở các ngành, các cấp ngân sách.

Hân Nguyễn