Chi phí giải quyết tác hại của rượu bia đang tạo gánh nặng cho nền kinh tế và ngân sách Việt Nam

PGS.TS.Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại Hội nghị

Tham dự cuộc họp trên còn có Bà Nguyễn Thúy Anh, Ủy viên Trung ương đảng, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội; TS.Kidong Park, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, đại diện lãnh đạo và chuyên viên một số Vụ Cục, Văn phòng, đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ Y tế; Ủy Ban của Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, các Bộ Ban/Ngành, Hiệp hội; Tổ chức Liên Hợp quốc; Tổ chức phi chính phủ tại Việt Nam…

Phát biểu tại Hội nghị, PGS.TS.Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh: “Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, trở thành một điểm sáng của thế giới trong thực hiện thành công các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Tuy nhiên, gánh nặng bệnh tật trong đó có các bệnh không lây nhiễm vẫn đang là thách thức lớn cho Ngành Y tế cũng như sự phát triển đất nước. Một trong những nguyên nhân hàng đầu của tỷ lệ mắc bệnh không lây nhiễm cao là do hành vi, lối sống không lành mạnh như hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động thể lực, dinh dưỡng không cân đối…. Do đó, giải pháp căn bản để ngăn chặn bệnh không lây nhiễm chính là loại trừ các yếu tố nguy cơ này. Sử dụng rượu, bia là thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển con người mang tính bền vững bởi những ảnh hưởng tiêu cực đến cả ba khía cạnh xã hội, môi trường và kinh tế. Với những tác động đến sức khỏe cộng đồng, xã hội và tài chính; rượu, bia thực sự là trở ngại lớn đối với 13/17 mục tiêu và 52/169 chỉ tiêu trong các Mục tiêu Phát triển Bền vững mà Liên Hợp quốc đã đưa ra”.

Uống rượu bia được ghi nhận là gây ra các hậu quả cấp tính hoặc mạn tính, tác hại với cả người uống, người xung quanh cũng như cộng đồng xã hội nói chung. Một số tác hại có thể xảy ra ngay sau khi uống như chấn thương, gây tai nạn giao thông hay ngộ độc rượu bia.... Một số tác hại khác diễn ra từ từ và kéo dài như gây các tổn thương mạn tính đối với sức khỏe như mắc bệnh ung thư, tim mạch, xơ gan, rối loạn tâm thần, sa sút trí tuệ, ngộ độc bào thai do bà mẹ sử dụng rượu bia… hay các vấn đề xã hội lâu dài như tác hại đối với gia đình, suy giảm chất lượng nhân lực, chất lượng dân số, phá vỡ các mối quan hệ gia đình, xã hội. Bên cạnh đó, tỷ lệ dân số sử dụng rượu, bia ngày càng trẻ hóa với tỷ lệ có uống rượu, bia trong độ tuổi pháp luật không cho phép (14-17 tuổi) rất cao là 47,5% và trong độ tuổi 18-21 là 67%, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nhân lực của đất nước trong tương lai, đặc biệt là chất lượng giống nòi. Đồng thời, phụ nữ và trẻ em là những người chịu ảnh hưởng nặng nề của tác hại do sử dụng rượu, bia. Tỷ lệ phụ nữ chịu hậu quả từ người thân trong gia đình sử dụng rượu bia (50%) nhiều hơn gấp 7 lần so với nam giới (14,9%), 21% trẻ em đã chịu tác hại từ việc sử dụng rượu bia của người xung quanh và 14%. Trẻ em đã chịu ít nhất một trong năm tác hại liên quan.

Quang cảnh cuộc họp nhóm đối tác y tế chuyên đề “Tham vấn Dự thảo Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia” chiều 17/7

Trong khi đó, chi phí chi cho giải quyết các tác hại của rượu bia cũng đã tạo gánh nặng cho nền kinh tế và ngân sách của nhiều quốc gia, nhất là các nước đang phát triển như Việt Nam. Theo thống kê của WHO, phí tổn kinh tế do rượu, bia chiếm từ 1,3% -3,3% GDP của mỗi quốc gia, trong đó chi phí gián tiếp để giải quyết hậu quả do rượu bia thường cao hơn so với chi phí trực tiếp. Nếu phí tổn kinh tế do rượu, bia tại Việt Nam ở mức thấp nhất của thế giới (1,3% GDP) thì thiệt hại ước tính khoảng 65 nghìn tỷ đồng. Chi phí kinh tế của người dân cho tiêu thụ chỉ riêng đối với bia của Việt Nam năm 2017 tương đương gần 4 tỷ USD. Bên cạnh đó, các chi phí của Nhà nước và người dân để giải quyết các hậu quả liên quan đến sức khỏe là rất lớn.

Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến nhận định rằng cần có nguồn lực để giải quyết, phòng và chống các tác hại do rượu, bia gây nên. Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến nêu ví dụ thành công của việc thành lập quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá. Việc thành lập Quỹ này đã mở rộng các cơ chế tài trợ bền vững và dành riêng cho các chương trình nâng cao sức khỏe sẽ làm giảm nhu cầu chi tiền cho các dịch vụ khám chữa bệnh, đem lại không chỉ lợi ích sức khỏe cho người dân mà còn cả lợi ích kinh tế cho quốc gia. Bà Tiến mong muốn có nguồn lực tương tự để giải quyết các tác hại mà rượu, bia đem lại, giảm thiểu gánh nặng cho nền kinh tế và ngân sách Việt Nam đang phải gánh chịu bởi vấn nạn này.

Phát biểu tại Hội nghị, bà Nguyễn Thúy Anh, Ủy viên Trung ương đảng, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội cho biết: Do những ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và gây ra các vấn đề xã hội nghiêm trọng nên rượu, bia là loại hàng hóa được hầu hết các quốc gia đưa vào kiểm soát chặt chẽ và không khuyến khích tiêu dùng. Tổ chức Y tế thế giới đã phê chuẩn Chiến lược toàn cầu nhằm giảm tác hại của việc sử dụng đồ uống có cồn vào năm 2010. Tại Việt Nam, ngày 12/02/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 244/QĐ-TTg phê duyệt Chính sách quốc gia phòng, chống tác hại của lạm dụng đồ uống có cồn đến năm 2020. Đồng thời, Quốc hội cũng đã đồng ý đưa dự án Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia vào chương trình xây dựng Luật, Pháp lệnh năm 2018 của Quốc hội. Đặc biệt, tại Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII đã ban hành Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Liên quan đến phòng, chống tác hại của rượu, bia, Nghị quyết đã nêu rõ các giải pháp phải thực hiện trong thời gian tới, trong đó phải "Thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm giảm tiêu thụ rượu, bia, thuốc lá". Các giải pháp này phải được thể chế vào Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia.

Trong khuôn khổ cuộc họp, đại diện của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã cập nhật tình hình thực hiện chiến lược toàn cầu về giảm tác hại của việc sử dụng đồ uống có cồn ở mức có hại và kiến nghị cho Việt Nam. Cụ thể, Đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam TS.Kidong Park nhấn mạnh: "Sử dụng rượu, bia ở mức nguy hại đang tước đi các nguồn lực giá trị để đáp ứng các nhu cầu cấp bách về chăm sóc sức khỏe và phát triển ở Việt Nam. Tổng thiệt hại về mặt xã hội do sử dụng rượu, bia ở Việt Nam tương đương khoảng 1,3 – 3,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP)”. Do vậy, trưởng đại diện WHO khuyến nghị một loạt các biện pháp hiệu quả chính để giải quyết vấn đề sử dụng rượu, bia như Áp dụng chính sách giá đối với đồ uống có cồn, Hạn chế tính dễ dàng tiếp cận với rượu, bia và tính sẵn có của rượu, bia; Thắt chặt quy định về tiếp thị, quảng cáo rượu, bia đặc làm giảm tiêu thụ, đặc biệt là trong nhóm thanh thiếu niên, và qua đó làm giảm bạo lực và tai nạn giao thông đường bộ; Đầu tư vào các hoạt động phòng ngừa tác hại do rượu, bia sẽ mang lại lợi ích đáng kể cho xã hội. Theo một ước tính trong năm 2018 của WHO, với mỗi 1 USD chi để thực hiện các biện pháp hiệu quả về phòng ngừa tác hại do sử dụng rượu, bia gây ra, sẽ thu được lợi ích tương đương 9,13 USD.

Hà Anh