Chỉ định thầu chiếm 69%, tiêu cực diễn biến phức tạp

Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thực hiện hoạt động đấu thầu.

Theo báo cáo của Bộ KH-ĐT được báo chí trích dẫn, năm 2017 các bộ ngành của Việt Nam có 221.469 gói thầu, nhưng 153.280 gói thầu được chỉ định thầu, chiếm 69% với 72.600 tỷ đồng. Giá trị tiết kiệm của các gói thầu chỉ định thầu thấp nhất, chỉ đạt 1.900 tỷ đồng.

Cũng theo báo cáo, hoạt động đấu thầu còn nhiều sai phạm, buông lỏng quản lý nhưng chưa được kiểm soát hiệu quả.

Cụ thể, trong năm 2017 có 102 cá nhân, tổ chức bị xử lý vi phạm trong lĩnh vực đấu thầu, song chỉ có 18 quyết định xử lý vi phạm và nhiều phản ánh của nhà thầu về việc xử lý chậm trễ, không đúng quy định.

Năm 2017 có tới 69% gói thầu được chỉ định thầu. Ảnh minh họa

Những hành vi tiêu cực, vi phạm vẫn chưa được giải quyết triệt để, nhiều nơi diễn biến phức tạp.

Đó là tình trạng chia nhỏ gói thầu để áp dụng chỉ định thầu hoặc hình thức kém cạnh tranh hơn đấu thầu rộng rãi. Tổng hợp các nội dung công việc khác nhau về tính chất kỹ thuật vào một gói thầu để định hướng tới một hoặc một số nhà thầu nhất định.

Cản trở việc mua và nộp hồ sơ dự thầu của nhà thầu như dùng nhiều lý do để hạn chế hồ sơ mời thầu; cướp, hủy hoại hồ sơ dự thầu; địa điểm phát hành hồ sơ không rõ ràng, không theo thông báo mời thầu...

Các hành vi cản trở cuộc thầu như cố tỉnh bỏ thầu giá thấp, kiến nghị liên tục, không xác đáng đến các cấp tạo áp lực cho chủ đầu tư, bên mời thầu, gây cản trở, kéo dài thời gian trong đấu thầu.

Ngoài ra là đưa các tiêu chí không phù hợp vào hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu nhằm tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu. Quá trình đánh giá hồ sơ còn mang tính chủ quan, không minh bạch để loại nhà thầu vì sai sót không nghiêm trọng...

Đặc biệt là hành vi "thông thầu", "quân xanh", "quân đỏ" dàn xếp giữa các nhà thầu và giữa nhà thầu với bên mời thầu như gửi hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất chuẩn bị sơ sơ sài, không đầy đủ, không đủ năng lực tham gia dự thầu để trượt, giá dự thầu của các nhà thầu chênh lệch không đáng kể so với dự toán.

Theo Bộ KH-ĐT, hình thức đấu thầu "quân xanh, quân đỏ" diễn ra tinh vi, khó kiểm tra và xác minh, song việc kiểm tra toàn bộ là rất khó. Thậm chí, với những đơn vị vi phạm sau thanh tra nhưng các cơ quan có trách nhiệm xử lý cũng không thực hiện đầy đủ, vẫn cho những đơn vị vi phạm tham gia đấu thầu.

Trong 63 tỉnh thành có 16 địa phương không thực hiện gói đấu thầu nào qua mạng; 14 tỉnh thành chỉ thực hiện đấu thầu qua mạng dưới 1%.

Trong 37 bộ, ngành và cơ quan ngang bộ chỉ có 3 bộ, ngành và cơ quan ngang bộ áp dụng đấu thầu qua mạng, còn 15 đơn vị không thực hiện đấu thầu qua mạng nào...

Bộ KH-ĐT khẳng định: Điều này phản ánh sự thiếu quan tâm và trách nhiệm của lãnh đạo các cơ quan bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp Nhà nước dẫn đến làm giảm hiệu quả, tính minh bạch, cạnh tranh trong công tác đấu thầu.

Cụ thể, có 41 đơn vị bộ, cơ quan ngang bộ, địa phương không thực hiện đấu thầu qua mạng, trong đó nổi bật là: Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Kiểm toán Nhà nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường... Các tập đoàn như Cao su, Dệt may, Hóa chất, Đường sắt, Tổng công ty lương thực và Tổng công ty Thép Việt Nam. Các địa phương như: Hải Dương, Bình Phước, Nam Định, Nghệ An, Yên Bái...

Bộ KH-ĐT cho biết, năm 2017, các gói thầu sử dụng vốn nhà nước cho mục tiêu đầu tư phát triển (gồm cả vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ) có số lượng lớn nhất 174.441 gói thầu (chiếm 78,77%) với tổng giá gói thầu 384.028 tỷ đồng (chiếm 68,68%) và tổng giá trúng thầu gần 360.696 tỷ đồng (chiếm 69,35%), tỷ lệ tiết kiệm đạt trung bình 6,08% (năm 2016, con số tỷ lệ tiết kiệm của các gói thầu này là 6,36%).

Năm 2017, các gói thầu sử dụng vốn nhà nước để mua sắm tài sản nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của cơ quan nhà nước có số lượng gói thầu là 47.028 gói, gần bằng 1/4 số gói thầu sử dụng vốn nhà nước cho mục tiêu đầu tư phát triển, với tổng giá gói thầu 175.128 tỷ đồng (chiếm 31,32%) và tổng giá trúng thầu 159.424 tỷ đồng (chiếm 30,65%), tỷ lệ tiết kiệm trung bình đạt 8,97% (năm 2016, con số tiết kiệm này là 10,73%).

Minh Thái (Tổng hợp)