Chế tạo máy sản xuất đá tuyết từ nước biển giúp bảo quản hải sản

Máy sản xuất đá tuyết từ nước biển. (Ảnh: Viện Hàn lâm KH&CN)

Thành công trên thuộc về các nhà khoa học của Trung tâm phát triển công nghệ cao (Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam) với đề tài: "Nghiên cứu chế tạo máy làm đá tuyết từ nước biển phục vụ bảo quản hải sản đánh bắt xa bờ".

Xuất phát từ thực tế quá trình khai thác hải sản, đặc biệt là việc bảo quản còn nhiều hạn chế do công nghệ lạc hậu, ngư dân phải sử dụng đá nước ngọt để bảo quản. Phương pháp này được tiến hành bằng việc sử dụng đá nước ngọt để ủ cá trong khoang lạnh. Đá được làm từ đất liền mang lên tàu, có thể được xay nhỏ hoặc để nguyên cây trong khoang lạnh bảo quản trên tàu.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy phương pháp này còn nhiều nhược điểm và hạn chế. Bởi nhiệt độ làm lạnh bằng đá nước ngọt theo phương pháp truyền thống thường cao và không thể điều chỉnh, không đồng đều trong một khoang lạnh, tốc độ làm lạnh chậm, ảnh hưởng đến chất lượng hải sản. Tinh thể đá sau khi xay có cạnh rất sắc và có thể làm trầy xước hải sản khi ủ, làm giảm chất lượng của sản phẩm. Mặt khác khi phải mang theo khối lượng lớn đá nước ngọt theo tàu (từ vài chục đến gần trăm tấn đá) cũng làm tăng chi phí xăng dầu và nhân công trong mỗi chuyến đi biển.

Trước thực tế đó, các nhà khoa học thuộc Trung tâm Phát triển công nghệ cao, Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam, đứng đầu là thạc sỹ Lê Văn Luân, đã chế tạo máy tạo đá tuyết.

Nói về thành công trên, thạc sỹ Lê Văn Luân cho biết, việc sử dụng đá tuyết để bảo quản hải sản làm tăng chất lượng của hải sản, giảm thiểu lượng hải sản bị hư hỏng. Đồng thời việc sản xuất đá tuyết từ nước biển góp phần làm giảm chi phí nhiên liệu cần để vận chuyển đá từ đất liền, đồng nghĩa với việc giảm thải khí thải gây ô nhiễm môi trường.

Máy làm đá tuyết hoạt động dựa trên nguyên lý nước nguyên liệu để làm đá tuyết là nước muối 3% hoặc nước biển được bơm vào bể tuần hoàn từ đầu vào, sau đó được bơm và phủ đều trên bề mặt của buồng tạo đá tuyết. Lưu lượng nước bơm phụ thuộc vào độ đậm đặc hoặc nhiệt độ của sản phẩm đá tuyết yêu cầu. Khi đó nước nguyên liệu sẽ được làm lạnh nhanh bởi hệ thống trao đổi nhiệt qua thành trong của buồng tạo đá xuống tới từ -3 đến -60C.

Trên thành trong của buồng tạo đá, các tinh thể băng liên tục được hình thành và được tách ra khỏi bề mặt của buồng tạo đá nhờ dao gạt. Một phần nước làm lạnh nhưng chưa kịp hình thành tinh thể băng do nhiệt độ còn cao cùng với đá tuyết sẽ rơi xuống đáy buồng tạo đá. Giữa đáy buồng tạo đá và bể tuần hoàn nước lạnh được ngăn cách bởi tấm sàng đá, tấm này sẽ giữ lại phần đá tuyết và đẩy ra ngoài bể chứa thành phẩm, phần nước lạnh chưa hình thành đá sẽ đi qua tấm sàng và quay trở lại bể nước nguyên liệu.

Toàn bộ hoạt động của máy làm đá tuyết được điều khiển qua các chương trình của hệ thống điều khiển trung tâm, có thể điều chỉnh năng suất của máy, độ đậm đặc của đá tuyết, các hoạt động cung cấp nguyên liệu và phân phối đá tuyết.

Thạc sỹ Lê Văn Luân cũng cho biết, đây là sản phẩm đầu tiên được sản xuất trong nước từ nghiên cứu, chế tạo với các tính năng phù hợp với điều kiện thực tế của tàu cá Việt Nam. Ưu điểm của thiết bị là được chế tạo dựa trên các nguyên vật liệu có khả năng chịu ăn mòn của nước biển như inox 316, nhựa PVC; máy nén, bộ phận tách dầu, dàn ngưng… đều sử dụng loại chuyên dụng cho tàu biển, đảm bảo độ bền và có giá thành cạnh tranh so với các sản phẩm nhập ngoại trên thị trường.

Điểm mới của thiết bị này là được tích hợp bộ điều khiển trung tâm với các chức năng bảo vệ và giám sát hoạt động của hệ thống nhằm tăng tính ổn định và kéo dài tuổi thọ của thiết bị. Ngoài ra người sử dụng có thể dễ dàng lựa chọn và điều chỉnh độ đậm đặc của sản phẩm đá tuyết từ 25% tới 95% hoặc theo nhiệt độ xác định. Việc sử dụng máy làm đá tuyết từ nước biển sẽ giúp tiết kiệm không gian sử dụng trên tàu do không cần có khoang chứa đá; giảm thiểu công nhân xử lý trong quá trình ướp đá vì sau khi thu gom cá có thể được ngâm ngay trong bể đá lỏng, việc phân phối và cấp đá tới các khoang bảo quản được đơn giản hơn nhờ sử dụng máy bơm trực tiếp; tiết kiệm chi phí trực tiếp như chi phí do hao hụt đá, chi phí vận chuyển đá từ đất liên trên suốt chuyến đi và đặc biệt nâng cao chất lượng hải sản được bảo quản.

Với việc sử dụng máy làm đá tuyết từ nước biển giúp khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên nước biển có sẵn, không làm ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên nước ngọt đang dần cạn kiệt trong đất liền, đồng thời tạo tiền đề quan trọng để ứng dụng công nghệ đá tuyết vào bảo quản hải sản trong đánh bắt xa bờ ở Việt Nam.

Đến nay thiết bị đã được thử nghiệm tại cảng biển và một số tàu cá tại Hải Phòng với mức độ chạy ổn định và đáp ứng được các yêu cầu đặt ra. Tuy nhiên, thạc sỹ Lê Văn Luân cũng cho rằng, hiện máy làm đá tuyết từ nước biển mới có năng suất 1.250kg/24h, trong khi thực tế mỗi chuyến đi biển cần một lượng đá bảo quản lên tới 50-60 tấn, nên cần phải có những máy có năng suất lớn hơn, khoảng 5.000kh/24h.

Bởi vậy, trong thời gian tới các nhà khoa học thuộc Trung tâm phát triển công nghệ cao, Viên Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẽ tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện sản phẩm ở dải năng suất lớn hơn từ 2.000 tới 10.000kg/24h, đồng thời tiến hành nghiên cứu và chế tạo máy làm đá lỏng kết hợp đá vẩy trên cùng một hệ thống để đáp ứng tốt nhất nhu cầu của ngư dân.

Đánh giá về thành công trên của thạc sỹ Lê Văn Luân và cộng sự, các chuyên gia cũng cho rằng, đây là sản phẩm đầu tiên được nghiên cứu và chế tạo phù hợp với điều kiện thực tế của tàu cá Việt Nam. Bởi khi tàu đánh bắt cá được trang bị máy tạo đá lỏng từ nước biển sẽ giúp kéo dài thời gian bảo quản hải sản trong quá trình đánh bắt. Điều này cho phép các tàu cá có thể thực hiện những chuyến đi biển dài hơn, khả năng vươn tới các vùng biển, ngư trường xa hơn. Sự hiện diện thường xuyên của các tàu cá góp phần khẳng định chủ quyền biển đảo của Việt Nam tại các vùng biển này./.

Bích Liên