Châu Phi lạ lùng qua góc nhìn của nữ chủ đồn điền 'thực dân da trắng'
Qua cuốn hồi ức 'Châu Phi nghìn trùng' của nhà văn Đan Mạch Isak Dinesen, châu Phi hiện lên lạ lùng trong mối tương giao giữa bản địa và thực dân da trắng, từ góc nhìn khác biệt, không khinh khi, xa cách mà ẩn chứa tình yêu.
NXB Phụ nữ Việt Nam vừa phát hành cuốn sách Châu Phi nghìn trùng của nữ văn sĩ Đan Mạch Isak Dinesen – người đã khiến nhà văn Ernest Hemingway nhắc đến sau khi giải Nobel Văn học 1954 được công bố: "Hôm nay, tôi cũng sẽ hạnh phúc – hạnh phúc hơn nữa – nếu giải thưởng ấy được trao cho nhà văn nữ xuất sắc Isak Dinesen...".
Châu Phi nghìn trùng là cuốn hồi ức ra đời từ những năm tháng Isak Dinesen sinh sống tại châu Phi (1914 - 1931) trên một đồn điền cà phê rộng 4.000 mẫu Anh gần Nairobi. Rời quê hương Đan Mạch, bà cùng chồng đến đây, cai quản đồn điền cũng như những nhân công bản xứ - dân bộ lạc Kikuyu.
Nhà văn kiêm chủ đồn điền Isak Dinesen
Năm 1925, sau khi chia tay chồng, bà đảm đương toàn bộ điền sản nói trên. Bà đã coi sóc trang trại quy mô lớn này một cách độc lập, và đặc biệt là có mối quan hệ thân tình với con người châu Phi: Chữa bệnh cho dân bản xứ, mở lớp học buổi tối cho trẻ em, cố gắng lắng nghe và phân xử những "sự vụ" xảy ra trên vùng này…
Nhưng sau đó, công việc của bà lụn bại dần, bà buộc phải bán đồn điền rồi trở về Đan Mạch. Tại đây, bà bắt đầu viết lách lại – niềm mê thích từng bị ngăn cấm thời trẻ. Năm 1934, bà cho xuất bản một tuyển tập truyện ngắn và sau đó là cuốn hồi ức Châu Phi nghìn trùng vào năm 1937.
Âm hưởng chung của toàn bộ cuốn hồi ức là niềm hoài vọng châu Phi. Cách hành văn của tác giả được đánh giá là gần gũi, mến yêu đến kinh ngạc, bởi bà viết từ góc độ một thực dân da trắng. Chẳng hề xa cách, khinh mạn, chẳng hề cho rằng mình đến để "khai sáng" cho người châu Phi, bà tiếp cận dân cư bản xứ đầy cởi mở, trìu mến, và càng về sau càng gắn bó, bảo bọc.
Châu Phi nghìn trùng được ra đời từ những trải nghiệm cá nhân của một con người, nhưng lại mở cho chúng ta cánh cửa tới châu Phi rộng lớn: Có thiên nhiên hoang dã, khoáng đạt, trao tặng nhiều song lấy đi cũng cực kỳ tàn nhẫn; có con người "nguyên sơ" lắm lúc đến mức khôi hài và cũng thật đáng yêu. Qua cuốn hồi ức, châu Phi hiện lên lạ lùng trong mối tương giao giữa cái bản địa và thực dân da trắng, từ góc nhìn khác biệt, không khinh khi, xa cách mà ẩn chứa tình yêu.
Cuốn "Châu Phi nghìn trùng" do Hà Thế Giang dịch, NXB Phụ nữ Việt Nam phát hành
Isak Dinesen tên thật là Karen Christenze Blixen (1885-1962). Bà sinh trưởng tại Rungsted, một thị trấn nhỏ ở bờ đông đảo Zealand, gần thủ đô Copenhagen của Đan Mạch. Thừa hưởng năng khiếu nghệ thuật từ cả hai bên nội ngoại, bà bắt đầu sáng tác thơ, kịch và truyện ngắn từ khá sớm.
Cuốn Châu Phi nghìn trùng được in lần đầu năm 1937 bằng tiếng Anh, lập tức gây tiếng vang lớn ở Mỹ rồi châu Âu. Danh tiếng nhanh chóng lan tới quê nhà nên bà đã dịch cuốn sách sang tiếng Đan Mạch. Cho tới nay, cuốn sách đã được dịch ra nhiều thứ tiếng và lọt vào các danh sách bình chọn những cuốn sách phi hư cấu hay nhất mọi thời đại.
