Châu Phi: Hơn 300.000 trẻ em tử vong hàng năm vì nước bẩn

* * *

Mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc về việc đảm bảo tiếp cận nước sạch và vệ sinh cho tất cả vào năm 2030 là một mục tiêu đầy tham vọng của châu Phi. Theo nghiên cứu mới của mạng lưới nghiên cứu phi đảng phái Afrobarometer, gần một nửa số người châu Phi không được sử dụng nước sạch và 2/3 không có cơ sở hạ tầng nước thải. Những cải tiến trong cả 2 lĩnh vực này đã được thực hiện trong thập kỷ qua, nhưng một số lượng lớn người dân châu Phi vẫn sống mà không có những nhu cầu cơ bản này.

Người dân châu Phi dường như không được chú ý nhiều đến việc thiếu tiếp cận với nước sạch và hệ thống vệ sinh đủ tiêu chuẩn. Gần một nửa số công dân châu Phi không hài lòng với cách chính phủ của họ xử lý nước và vệ sinh.

Tại châu Phi, mục tiêu về nước uống của các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ toàn cầu đã được đáp ứng vào năm 2010. Khoảng 2,6 tỷ người đã được tiếp cận với nguồn nước uống được cải thiện kể từ năm 1990. Năm khu vực đang phát triển đã đạt được mục tiêu nước uống, nhưng ở Kavkaz, Trung Á, Bắc Phi, châu Đại Dương và châu Phi cận Sahara thì không. Trong lĩnh vực vệ sinh, mục tiêu không đến được với gần 700 triệu người. Các khu vực đang phát triển duy nhất đáp ứng mục tiêu vệ sinh là Kavkaz và Trung Á, Đông Á, Bắc Phi và Tây Á.

Tình hình tiếp cận với nước sạch và vệ sinh ở vùng nông thôn châu Phi thậm chí còn ảm đạm hơn những thống kê trước đây. Ngay cả khi có sẵn ở các thị trấn nhỏ, nước vẫn có nguy cơ bị ô nhiễm, không đủ tiêu chuẩn sạch. Nhiều giếng khoan được xây, chúng được bảo trì không đúng cách do nguồn tài chính eo hẹp. Việc kiểm tra chất lượng nước không được thực hiện và trình độ dân trí thấp, thiếu hiểu biết của dân cư khiến họ tin rằng miễn là họ lấy nước từ giếng, điều đó là đủ an toàn.

Nguồn cung cấp nước sạch cho châu Phi vô cùng hạn chế. Các nguồn nước bề mặt thường bị ô nhiễm nặng, và cơ sở hạ tầng để dẫn nước từ các nguồn sạch đến các khu vực khô cằn quá tốn kém. Khai thác nguồn nước ngầm là biện pháp tốt nhất để cung cấp nước sạch cho phần lớn các khu vực ở Châu Phi, đặc biệt là vùng nông thôn Châu Phi. Đây cũng là nguồn nước được bảo vệ tự nhiên khỏi ô nhiễm vi khuẩn và là nguồn đáng tin cậy trong thời gian hạn hán.

Tuy nhiên, chi phí khoan để lấy nước và việc tìm kiến nguồn nước đủ lớn để phục vụ nhu cầu của người dân là một thách thức lớn. Ngoài ra, nguồn nước ngầm cũng có nguy cơ bị ô nhiễm do rò rỉ kim loại vì vậy chúng cần được theo dõi thường xuyên và điều đó thì rất tốn kém.

Các khu vực đô thị phải đối mặt với một loạt các thách thức khác nhau trong việc cung cấp nước sạch và vệ sinh. Sự phát triển nhanh chóng của các khu vực đô thị, đặc biệt là ở vùng cận Sahara, đã dẫn đến một lượng lớn nước được khai thác từ các nguồn hiện có. Dòng nước, ngoài dòng chất thải của con người, đã vượt qua sự phát triển của hệ thống quản lý nước thải, dẫn đến ô nhiễm nguồn nước tự nhiên, điều này vô tình dẫn đến việc sử dụng nước thải trong nông nghiệp tưới tiêu, cung cấp nước không thường xuyên và các vấn đề môi trường đối với thủy sản cuộc sống do sự tập trung cao độ của các chất ô nhiễm chảy vào các vùng nước.

Mật độ dân cư quá đông đúc trong các khu ổ chuột đô thị khiến việc kiểm soát các vấn đề vệ sinh và dịch bệnh liên quan đến việc tiếp xúc với nước thải thô trở nên khó khăn hơn.

Thiếu tiếp cận với nước và vệ sinh là vấn đề của sự sống và cái chết. Nước nhiễm bẩn và vệ sinh không đầy đủ làm bùng phát các bệnh như tiêu chảy, dịch tả, kiết lỵ và thương hàn. Thống kê, ở châu Phi, hơn 315.000 trẻ em tử vong hàng năm do các bệnh tiêu chảy vì nước không an toàn và vệ sinh kém. Trên toàn cầu, trường hợp tử vong do tiêu chảy do nước uống bảna được ước tính là 502.000 ca mỗi năm, hầu hết là trẻ nhỏ.

Để đánh giá tình hình, nghiên cứu đã xem xét 36 quốc gia châu Phi vào năm 2014 và 2015 với phiếu hỏi gần 54.000 công dân về khả năng tiếp cận với nước sạch và vệ sinh. Gần một nửa người châu Phi đã không có đủ nước sạch để sử dụng trong nhà. 1/3 cộng đồng được khảo sát không được tiếp xúc với hệ thống nước máy và 2/3 không được tiếp xúc với cơ sở hạ tầng nước thải.

Tình hình cơ sở hạ tầng mới chỉ được cải thiện phần nào trong thập kỷ qua. Trên khắp 18 quốc gia mà Afrobarometer đã theo dõi từ năm 2005, tỷ lệ cộng đồng được hưởng các nguồn cung cấp nước tăng 14% và hệ thống thoát nước đã được mở rộng thêm 8%.

Tuy nhiên, ngay cả đối với những người sống trong khu vực có cơ sở hạ tầng cần thiết, việc tiếp cận với nước sạch và nhà vệ sinh thường rất khó khăn. Hơn một nửa trong số những người được khảo sát cho biết họ phải đi xa khỏi khu vực của họ để tiếp cận với nước. 1/5 phải rời khỏi khu phức hợp của họ để sử dụng nhà tiêu và 8% khác không được nhà vệ sinh, ngay cả bên ngoài khu nhà của họ.

Cư dân nông thôn tồi tệ hơn nhiều so với đô thị khi nói đến việc tiếp cận với nước và vệ sinh. 66% số người được hỏi ở nông thôn đã phải ra ngoài khu vực của họ để tiếp cận với nước, so với 30% của người dân thành thị. Khoảng 27% phải đi ra ngoài khu nhà vệ sinh và 11% không có nhà vệ sinh. Điều này được so sánh với 12% ở khu vực thành thị, nơi chỉ có 3% dân số không có nhà vệ sinh.

Việc cấp nước đứng thứ năm về tầm quan trọng trên 36 quốc gia khi người dân được hỏi về những vấn đề quan trọng nhất mà đất nước họ phải đối mặt. Nó theo sau thất nghiệp, y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng / giao thông. Nhưng nó đã đi trước những lo ngại về bạo lực chính trị, tham nhũng, điện, tội phạm và an ninh, và nông nghiệp. Và nguồn cung cấp nước là vấn đề hàng đầu được xác định ở các nước nghèo như Burkina Faso, Guinea và Nigeria.

Nước an toàn và sẵn có là quyền cơ bản nhất của con người và là yếu tố đóng góp quan trọng cho sức khỏe cộng đồng, thế nhưng ở châu Phi vẫn là giấc mơ xa xỉ.

Trung bình, 55% công dân đánh giá hiệu suất của chính phủ của họ trong việc xử lý các dịch vụ nước và vệ sinh là khá tệ hoặc rất tệ. Những đánh giá tiêu cực này là quan điểm đa số ở tất cả các khu vực ngoại trừ Bắc Phi, nhưng ngay cả ở đó, con số đánh gia cũng lên đến 46%.

Và sự bất mãn của công chúng ngày càng tăng. Trên khắp 18 quốc gia mà Afrobarometer đã theo dõi trong thập kỷ qua, xếp hạng công chúng tiêu cực về hiệu suất của chính phủ trong việc cung cấp dịch vụ nước và vệ sinh ngày càng tăng. Nước an toàn và sẵn có là quyền cơ bản nhất của con người và là yếu tố đóng góp quan trọng cho sức khỏe cộng đồng, thế nhưng ở châu Phi vẫn là giấc mơ xa xỉ. Cải thiện khả năng tiếp cận với nước và vệ sinh an toàn là đòn bẩy thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, góp phần xóa đói giảm nghèo và là cơ sở để đạt được các mục tiêu cải thiện sức khỏe và giáo dục, an ninh lương thực lớn hơn và cải thiện bền vững môi trường.

Thiết kế: Mẫn San

Phương Ly