Cây sổ non mồ côi

Tiếng cười, tiếng nói rộn rã khắp nhà trên, sàn dưới. Những chén rượu đầy ắp, sóng sánh. Hôm nay em trai cưới vợ. Ta là chủ nhà. Ta đứng ra nhận lời chúc mừng của dân bản. Mỗi lời chúc một chén rượu. Mỗi người một lời chúc. Ta chếnh choáng. Ta vui. Em ta có đôi, có cặp. Căn nhà sẽ có bàn tay người phụ nữ. Sẽ gọn gàng, hạnh phúc và ấm cúng hơn. Ta nâng chén mâm này qua mâm khác. Cảm ơn bà con đến chúc mừng hạnh phúc cho em. Một bàn tay nắm tay ta kéo về phía bàn thờ. Ta ngạc nhiên nhìn em trai. Nó muốn ta làm gì nhỉ? Hai vợ chồng nó đứng trước mặt ta. Nó cất lời. Cái giọng ồm ồm vang khắp ba gian nhà.

- Thưa bà con dân bản! Hôm nay cháu lấy được vợ. Tất cả là công lao của anh trai. Anh trai thay bố mẹ nuôi cháu lớn lên rồi lấy vợ cho cháu. Trước mặt bà con dân bản, vợ chồng cháu xin lạy anh trai một lạy. Từ nay, xin coi anh trai là cha, là mẹ.

Ta đờ người không biết nói gì. Hai vợ chồng em quỳ lạy. Ta vội vã đỡ chúng dậy. Em cười tươi rói nắm tay ta. Nước mắt ta chảy thành dòng không ngăn được. Lâu lắm rồi, ta mới lại khóc. Nước mắt hạnh phúc chứ không phải là nước mắt sợ hãi như đêm mùa đông năm ấy.

Ngày ấy ta mười bốn tuổi, còn em lên chín. Em chỉ biết run lẩy bẩy nắm lấy tay ta. Hai chiếc quan tài đặt giữa nhà. Bố mẹ đi ăn cưới bên kia lưng núi. Người ta khiêng bố mẹ về. Chiếc xe máy nằm dưới đáy vực. Vực sâu lắm, mọi người không kéo xe lên được. Bố mẹ lạnh ngắt, không còn nói, còn cười với ta và em được. Dân bản đến chật nhà.

Ông Phù - Trưởng bản đứng ra cắt đặt công việc. Ta chỉ biết ôm lấy quan tài mà khóc. Ta có kêu gào, có gọi bao nhiêu thì bố mẹ cũng chẳng tỉnh dậy được. Em nép bên ta, không kêu gào. Người em run lên từng đợt. Rồi em lả đi. Mấy người đưa em xuống trạm xá. Ta theo dân bản đưa bố mẹ lên núi. Những bước chân giẫm trên đá nhọn rớm máu.

Ta không thấy đau. Lòng ta sợ hãi và trống rỗng. Ai sẽ là người thổi lửa nấu cơm? Ai sẽ là người cày ruộng, cấy lúa? Ai sẽ gọi hai anh em ta về ăn cơm khi mặt trời xuống núi? Ai sẽ là người cài cánh cửa, để giấc ngủ êm đềm kéo đến mỗi đêm?

Ta tỉnh dậy vì tiếng khóc cứ văng vẳng bên tai. Trưởng bản Phù bảo nếu em không ngồi khóc bên ta lâu như vậy, có lẽ ta đã không dậy nữa. Ta cố nhấc cánh tay xoa đầu em. “Đừng khóc. Còn có anh”. Ta chỉ nói được vậy rồi lại mê đi. Ta ngửi thấy mùi cháo. Một bóng người lúi húi bên bếp lửa. Một chút nước cháo trôi qua miệng ta. Em đang bón cho ta từng chút cháo. Mắt ta không mở được. Nước mắt em rơi xuống mặt ta nong nóng. Không được chết! Mình phải sống! Mình phải nuôi em.

Minh họa: Lê Trí Dũng

Những ý nghĩ ấy bám chặt vào đầu ta. Ta thấy mình bồng bềnh trôi trên một con đường đầy sương trắng. Một cây cầu treo dài vắt mình qua hai vách núi. Phía bên kia, ánh sáng cầu vồng lung linh sặc sỡ. Tiếng chim hót ríu ran. Tiếng cười nói râm ran của một ngày hội.

Bố mẹ đứng bên kia cầu nhìn ta, ánh mắt buồn rười rượi. “Cho con theo với”. Bố mẹ hoảng hốt xua tay. Chỉ cách một cây cầu thôi mà. Ta bước lên cầu. Bố cầm dao cắt vào những sợi dây treo cầu. Những sợi dây đứt lìa. Ta rơi xuống vùng sương trắng.

Hơi mưa buổi sáng lành lạnh. Ta cố rướn người ngồi dậy. Em đang ngồi gục bên giường. Gương mặt bé tí gầy quắt lại. Ta lay em. Em giật mình. Đôi mắt vừa mở đã lạc đi vì hoảng loạn. Ta ôm chặt em. Em òa khóc. Nước mắt rơi ướt vai áo ta.

Ta phải làm việc để nuôi em. Ta nhờ anh Sính dạy ta cày, chị Mai dạy ta cấy. Ta vác cuốc ra ruộng khi trời tờ mờ sáng. Ta vác bó cỏ cho trâu về khi trời đã nhá nhem. Bàn tay cầm cuốc rộp lên những mụn nước. Những mụn nước vỡ ra, đau rát. Ta lấy vải cuốn vào bàn tay để tiếp tục cầm cuốc. Rồi những mụn nước ấy chai cứng lại. Ta tự học cách làm cỏ, bón phân cho lúa. Ta tự tập cách cầm liềm gặt. Ta sợ bồ thóc sẽ cạn đến đáy. Anh em ta sẽ không giữ được ngôi nhà này, phải lang thang khắp nơi tìm kiếm bát cơm để sống...

Em đòi nghỉ học để giúp ta làm ruộng, làm nương. Ta không cho. Em hay ốm. Người gầy nhom như que củi khô. Em không địu nổi hai ống nước từ suối về. Ta biết em thương ta nhưng em phải học. Em nghe ta mà mặt buồn thiu. Mỗi ngày, em cố dậy sớm nấu cơm sáng. Buổi chiều em cắt cỏ lạc về nấu cám lợn. Thỉnh thoảng chị Mai qua dạy em làm cỏ, đánh luống, trồng rau. Ta làm cho em một cái cuốc bé. Cái cuốc ấy cần mẫn xới cỏ, vun luống để có những ngọn rau muống, rau dền xanh mướt. Em hái chia cho hàng xóm. Cô Phai thường trêu sẽ gả cái Va để trả nợ những mớ rau ngon của em.

Mười bảy tuổi, ta quen Chiền. Buổi sớm trên đường đến chợ, con đường đất trơn như mỡ sau trận mưa đêm. Chiền trượt chân ngã. Gánh vải rừng lăn trên đường. Những quả vải đỏ mọng lấm lem bùn đất. Ta ngồi giúp Chiền nhặt, rửa và bó lại. Ta giúp Chiền gánh đến chợ. Câu cảm ơn của Chiền ngọt lịm. Ta thấy lòng mình lâng lâng. Ta mua cho mình một cây sáo mới. Ta đợi Chiền bên gốc sổ già trên đường về. Tiếng sáo vi vu theo gió khắp cánh đồng. Lúa đang thì con gái xanh mươn mướt. Chiền bẽn lẽn bước qua ta, đôi má ửng hồng ngượng nghịu. Đôi môi đỏ như trái vải chín căng tròn. Ta ngẩn ngơ nhìn theo. Lòng ta theo Chiền về bên Nậm Chang rồi.

Ta hay qua Nậm Chang chơi. Chẳng dám lên nhà vì xấu hổ, ta ngồi dưới gốc vải già thổi sáo. Vu vơ thôi. Vài bài mà anh Sính dậy. Vài bài ta tự học. Thế mà cũng đủ kéo Chiền ra khỏi nhà. Chiền đứng tựa cổng nhìn ta thổi sáo. Tim ta đập loạn lên. Nụ cười của Chiền làm ta ngạt thở. Cây sáo không còn biết hát nữa.

Mùa đông năm ấy đến sớm. Rét và khô. Mấy tháng mùa đông không có một giọt mưa. Cây héo hon vàng vọt. Cỏ chết khô. May mà ta cất rơm khô nên hai con trâu không chết đói nhưng cũng gầy rạc đi. Con suối cạn dần. Cả bản lo lắng. Mọi người góp lễ cúng cầu mưa.

Ba ngày, đất vẫn khô không khốc. Một ngôi nhà bên Nậm Chang bốc cháy. Ta vội vã tìm sang. Là nhà của Chiền. Mọi thứ thành tro bụi. Bố mẹ Chiền bảo sẽ về quê ngoại. Quê ngoại của Chiền ở đồng bằng. Về đó dễ làm ăn hơn. Ta đánh liều xin bố mẹ cho Chiền ở lại. Ông bà không nói gì, chỉ nhìn ta bằng ánh mắt khinh thường. Ánh mắt ấy khiến ta rùng mình. Nó khiến ta nhớ ra ta chỉ là một thằng mồ côi.

Như cây sổ non mồ côi bên suối. Cái cây non đơn độc không che chở cho ai được. Ta lảo đảo lùi lại. Chiếc xe chở gia đình Chiền để lại một đám khói. Trong đám khói ấy, ta vẫn nhìn thấy đôi mắt Chiền nhòe nước. Đôi mắt ấy khứa vào tim ta một vết cắt thật sâu. Ta hứa với lòng sẽ thật chăm chỉ làm lụng. Phải trở nên giàu có. Khi ấy, ta sẽ đi tìm Chiền.

Mùa hạn kéo dài thật lâu. Mùa xuân đã qua lâu lắm mà chẳng có mưa. Những cơn nắng kéo cái nắng hầm hập khiến mặt đất như muốn bốc cháy. Con suối đầu bản cạn nước. Ta phải bán hai con trâu. Em ngồi ở cầu thang nhìn người ta dắt con trâu khuất dần sau ngõ. Ta vỗ nhẹ vào vai em. Chẳng biết nói lời gì an ủi. Hai con trâu em chăm sóc như ta chăm những mảnh ruộng non.

Nhưng giờ đây ta phải bán chúng đi. Không có nước, không có cỏ tươi. Không có gì nuôi chúng. Những mảnh ruộng của ta giờ cũng trơ trụi, khô khốc. Ta lên nhà nhóm lửa. Lâu lắm rồi ta mới tự mình nấu cơm. Em cứ ngồi lặng yên ở bậc cầu thang như tảng đá. Ta gọi em không nghe. Ta lay vai em cũng mặc. Ta bực mình bỏ vào ngồi bên bếp.

Mâm cơm chơ vơ giữa nhà. Ta có nỗi buồn của ta mà em không hiểu. Ta nhớ Chiền mà chẳng thể nói cùng ai. Ta lo đám ruộng khô hạn chưa có nước gieo mạ. Bồ thóc sắp cạn rồi. Cứ thế này thì sẽ đói thôi. Vậy mà em không hiểu cho ta. Ta với lấy chai rượu. Lần đầu tiên ta uống rượu một mình. Ta ngửa cổ. Dòng chất lỏng nóng rực chảy trong người.

*

Mình ngồi trên bậc thang. Lòng mình trống rỗng. Anh bán trâu rồi. Hai con trâu mình chăm từ bé. Mỗi ngày, chúng đều theo mình ra bãi cỏ non bên kia đồi. Cỏ mượt trải thảm bên sườn đồi. Mình nằm ngắm trời xanh biêng biếc. Chúng tha thẩn gặm cỏ bên cạnh. Đôi lúc, chúng lại hích mõm vào dưới bàn tay mình để được vuốt ve. Những lúc muốn cưỡi, mình chỉ cần vỗ nhẹ là chúng nằm xuống để mình trèo lên lưng.

Những buổi chiều khi nắng vừa tắt, mình cưỡi trên lưng trâu xuôi xuống chân đồi. Ở đó có dòng suối mát rượi. Có một cây sổ non mọc trên vạt cát. Mình lấy cây rừng rào lại và bón phân cho nó. Bên cây sổ non, mình tắm cho trâu, kì cọ cho làn da đen sạch đến bóng sẫm. Chúng lim dim mắt khoan khoái dưới bàn tay mình. Mình chưa bao giờ coi chúng là con vật. Chúng là những người bạn. Những người bạn thân thiết luôn bên mình, chia sẻ nỗi buồn trong lòng mình.

Anh chưa bao giờ hỏi mình có buồn không, có nhớ bố mẹ không. Đôi lúc, mình muốn hỏi anh, muốn nói chuyện nhưng vẻ mặt lầm lì của anh làm mình sợ. Mình chỉ biết thủ thỉ nói chuyện với hai người bạn có sừng. Chúng không biết nói. Chúng nằm im nghe và cọ cọ chiếc mũi ẩm ướt vào bàn tay mình. Mình luôn có cảm giác chúng hiểu những gì mình muốn nói. Đôi khi, mình thấy chúng còn hiểu mình hơn anh.

Mình đã nài nỉ, van xin nhưng anh không hề để ý. Với anh, hai con trâu chỉ là vật nuôi. Với mình, chúng là những người bạn. Không ai bán bạn của mình cả. Nhưng mình không làm gì khác được. Anh là chủ nhà. Ông chủ nhà quyền lực mà mình phải nghe theo.

Người lạ dắt chúng đi, chúng quay lại nhìn mình cầu cứu. Mình thấy mắt chúng rơm rớm nước. Mình muốn chạy đến giật chúng lại mà không được. Anh cầm tiền của người ta rồi. Chúng không còn là của ta nữa. Mình thấy đau ở ngực. Cơn đau làm tai mình ù đi, mắt mình tối lại. Mình không nhìn thấy gì, không nghe được gì nữa. Mình thấy sức mình cạn rồi. Giống như cái ngày mình ngồi bên quan tài bố mẹ. Mình sợ hãi. Mình hoảng loạn. Mình thấy nghẹt thở. Mình sắp lịm đi rồi. Nhưng không giống ngày hôm ấy, anh không còn ôm mình vào lòng nữa. Anh đang ngồi trong nhà uống rượu.

Anh đã không còn thương mình nữa. Phải chăng mình chỉ là người lạ. Mình nhớ có lần, cô Lả nói mình là con nuôi. Bố mẹ nhặt mình ở gốc trám trên đường đi nương về. Lúc đó, mình chỉ ba hay bốn tuổi nhưng mình nhớ rõ lắm. Đêm đó, mình đã khóc thật nhiều. Vòng tay ấm áp của mẹ mãi mới làm mình quên đi. Nhưng giờ đây không còn bàn tay nào giữ mình lại.

Mình tỉnh lại khi cả người lạnh cóng. Nhà vẫn sáng. Anh nằm lăn lóc bên chai rượu. Mình cố gượng đứng lên. Mình lấy chăn đắp cho anh. Nước mắt ứa ra. Mọi thứ thay đổi rồi. Anh không còn thương mình. Có lẽ vì mình chỉ là đứa con nuôi. Có lẽ mình là gánh nặng mà anh luôn muốn vứt bỏ. Cũng phải thôi, ai muốn cưu mang một người xa lạ.

Nếu còn thương mình, anh sẽ để ý đến cảm giác của mình. Anh sẽ không tàn nhẫn, lạnh lùng đem những người bạn của mình đi bán. Vậy thì mình còn ở lại đây làm gì nữa? Mình quỳ xuống bên anh. Ơn nuôi dưỡng của anh sau này mình sẽ trả lại. Mình phải đi thôi. Mình mở hòm. Mình lấy một ít tiền. Coi như mình vay của anh. Mình bước ra ngoài. Đêm sâu hun hút. Mình hít một hơi dài. Thằng Pú có lần rủ mình về thành phố. Nó đi làm bảo vệ cho một công ty. Cũng đủ tiền sống. Mình mở ba lô tìm số điện thoại của nó.

Phố đông đúc. Phố rực rỡ sắc màu. Mình phục vụ trong một quán ăn đêm. Ngủ ngày, làm đêm đến gần sáng. Đêm thành phố ồn ào lắng dần về sáng. Những lúc ấy, mình nhớ anh. Nỗi nhớ ấy ngày một lớn. Mình tưởng mình đã ghét anh lắm, vậy mà không phải. Những ngày cực khổ đi xin việc làm kiếm cái ăn, mình mới hiểu anh đã vất vả đến thế nào để nuôi mình lớn. Mình thương anh quá. Mình chỉ được muốn về nhà, ngủ bên cạnh anh.

Chân anh nặng lắm, gác lên người làm mình không thở nổi. Nhưng giờ nằm một mình, mình lại thấy nhớ. Mình nhớ cái máng nước chảy đến tận chân cầu thang. Mỗi đêm tiếng nước chảy ru mình vào giấc ngủ. Giờ đây, trong giấc mơ chỉ còn văng vẳng tiếng còi xe và tiếng bát đũa va nhau.

Mình bưng bát cháo cho một cặp đôi. Người đàn ông lực lưỡng xăm trổ kín người. Người đàn bà trắng trẻo và xinh đẹp. Mình sững người. Chị Chiền. Là người mà anh luôn đau đáu nhớ. Mình suýt buột miệng gọi nhưng kìm được. Người đàn bà nhìn mình, ánh mắt hơi ngỡ ngàng rồi quay mặt. Mình lén bám theo khi họ rời quán. Họ vào một nhà nghỉ rẻ tiền. Mình đứng đợi đến tờ mờ sáng. Người đàn bà liêu xiêu bước ra khỏi quán.

- Chị Chiền!

Câu gọi khiến người đàn bà vùng chạy. Mình đuổi theo. Gã đàn ông xăm trổ cùng hai người khác đuổi theo túm lấy mình và chị. Một cái tát làm mình choáng váng. Hắn lôi mình vào nhà nghỉ. Những cú đấm, cú đá làm mình ngất đi. Khi tỉnh lại, chị Chiền đang dùng khăn ướt lau máu trên miệng mình.

- Em về đi! Đừng ở lại đây! Không thích hợp đâu!

- Biết vậy sao chị còn ở lại?

- Hôm nay chị định bỏ trốn thì gặp em!

- Sao lại phải bỏ trốn?

- Chị nợ tiền hắn! Chị phải ở lại làm việc trả nợ cho hắn!

- Làm gì?

Chị Chiền quay mặt ra phía cửa. Đôi vai chị rung lên theo từng nhịp nấc. Mình hiểu. Mình đã gặp những người phụ nữ bán thứ mình tự có. Những người đàn bà nhàu nhĩ trong đêm ăn bát cháo cho lại sức. Mình chống tay ngồi dậy.

- Em sẽ trả nợ cho chị! Chỉ mong chị vứt bỏ được những ngày không đáng sống thế này...

Mình đứng dậy. Chị Chiền ngồi bất động. Mình gõ cửa. Mình yêu cầu gặp gã chủ nợ của chị. Chị Chiền lao theo nhưng bị hai gã đàn ông túm lại. Tiếng kêu hốt hoảng của chị tắt nghẹn. Mình nhắm mắt. Một ngôi nhà bốc cháy bùng lên trong trí nhớ. Sự ghen tức của một con người thật đáng sợ. Mình mười ba tuổi. Mình ghét chị Chiền. Mình sợ chị cướp mất anh trai mình.

Mình chỉ muốn xả cơn tức bằng cách đốt cháy chuồng dê nhà chị. Vậy mà gió đã cuốn tàn lửa làm cả căn nhà bốc cháy. Năm mươi triệu. Số tiền chị nợ bằng giá bán hai con trâu. Mình đem mình đánh cược. Nếu anh còn đủ yêu thương thì mình sống bên anh cả cuộc đời này. Mình bàn với gã chủ nợ của chị một vở kịch.

*

Mới tảng sáng mà đã oi nồng. Ta uể oải tỉnh giấc. Chỗ bên cạnh trống không. Em không ngủ? Ta bước ra đầu cầu thang. Cái cầu thang trống trơn. Một tờ giấy giắt dưới mái nhà. Em đi rồi. Em về thành phố. Em đi tìm việc làm. Em muốn thoát khỏi cái bản nghèo khô khát này. Em không muốn là gánh nặng cho ta. Không muốn ta vì em mà kiệt sức.

Ta bàng hoàng. Em bằng tuổi ta ngày bố mẹ về trời. Em lớn rồi. Cách nhìn, cách nghĩ đã khác trước. Vậy mà ta cứ ngỡ em còn quá nhỏ. Một mình ta làm, một mình ta quyết mọi việc mà không để ý đến những suy nghĩ, những tình cảm của em. Ta sai rồi. Ta phải đi tìm em về. Ta không thể để em mồ côi giữa cuộc đời. Ta lao xuống thang. Một tiếng sét long trời. Gió nổi lên. Những đám mây đen kéo về. Trời tối sầm lại. Một cơn dông lớn sắp đến. Có lẽ trời nổi giận với ta. Mặc kệ! Ta phải đi tìm em.

Thành phố rộng lớn quá. Hơn tháng trời lặn lội những hang cùng ngõ hẻm cũng chẳng thể tìm thấy em. Ta đang tuyệt vọng thì nhận được một cuộc điện thoại từ anh Sính. Ta vội vã trở về. Em ngồi giữa nhà, đầu tóc bê bết máu. Hai người đàn ông xăm trổ đầy mình kè kè bên cạnh. “Nó ăn cắp tiền”. Giọng gã lùn lạnh băng. Một con dao sáng loáng kề vào cổ em.

Ta quỳ xuống. “Năm mươi triệu”. Bằng số tiền bán hai con trâu. Hai kẻ cướp ngày hể hả xuống thang. Ta ôm em vào lòng. Thân mình em run lên bần bật. Em không bao giờ ăn cắp. Ta biết chứ. Ta nuôi em lớn sao không hiểu tính em. Nhưng ta không tiếc tiền. Chỉ cần em trở về thì tiền bạc đâu có ý nghĩa gì. “Anh xin lỗi”. Ta nói khẽ. Em cúi đầu. Tiếng xin lỗi của em bật ra cùng tiếng khóc. Tiếng sấm vang rền khắp bầu trời ngột ngạt. Mưa. Ta mừng rỡ. Cơn mưa về cùng với em. Đất sẽ không còn khát. Ta sẽ không để em rời khỏi ta một lần nữa. Ta tin sau cơn mưa này, cỏ cây lại đâm chồi lên xanh tốt.

Ta quần quật làm lụng trên những thửa ruộng bậc thang. Em đi học lại. Em ngoan ngoãn và chăm chỉ. Những kiến thức em học được giúp lúa nhà ta tốt bời bời. Qua cơn hạn hán, trời đền bù cho mùa vàng bội thu. Thóc đầy bồ. Số còn thừa ta đem bán mua một con trâu nhỏ. Ơn trời mưa thuận gió hòa, ta và em khỏe mạnh. Em chăm chỉ giúp ta việc nhà và nuôi lợn, chăn trâu.

Những lứa lợn béo tròn lớn nhanh như thổi. Học hết cấp ba, em về cùng ta đào ao thả cá. Dân bản bảo em mát tay chăn nuôi. Những đàn cá bỗng, cá trắm to như thân chuối bơi kín mặt ao. Cô bé Va mỗi chiều đi qua bờ ao hay vô tình đánh rơi sọt cỏ. Ta trộm cười. Có lẽ duyên vợ chồng của em bắt đầu từ những mớ rau và gánh cỏ.

*

- Em à! Chúng ta cùng thắp hương cho bố mẹ đi!

Mình giật mình. Những tháng ngày vất vả ùa qua trước mắt. Anh đưa cho mình một nén hương. Hai anh em cúi đầu lạy trước bàn thờ. Trong khói hương quanh quẩn, mình thấy bố mẹ đang nhìn hai anh em mình. Trên môi bố mẹ là nụ cười thanh thản.

Còn mình nhìn sang vợ mình và mình biết, ngoài hàng rào đá kia, có một người đang nhìn vào nhà mình, anh trai của mình ơi, hãy thổi sáo lên đi.

Truyện ngắn của Lục Mạnh Cường