Câu hỏi không lời giải về những chiếc mặt nạ bí ẩn từ thời đồ đá

Những mặt nạ bằng đá hiện đang được trưng bày ở Viện bảo tàng Israel là kết quả của một thập kỷ tìm kiếm. Đây là lần đầu tiên 12 chiếc mặt nạ từ thời kỳ đồ đá được trưng bày cùng một lúc. Những chiếc mặt nạ này có chung đặc điểm là đều có hốc mắt lớn, miệng mở, tạo hình giống như sọ người.

Đây là những tác phẩm điêu khắc đầu tiên của loài người, mặt nạ bằng đá vôi từ thời kỳ đồ đá rất hiếm này có thể đem về 600.000 USD (12,4 tỷ đồng) trong buổi đấu giá của nhà Christie’s. Theo Christie’s, chiếc mặt nạ xuất hiện từ thời kỳ đồ đá này cực kỳ hiếm, chỉ có vài chiếc được tìm thấy. Tác phẩm điêu khắc cổ xưa này đã được bảo quản dưới điều kiện khí hậu khô nóng của sa mạc Judean.

Chiếc mặt nạ từ thế kỷ thứ 7 trước Công nguyên, được bán với giá từ 400.000 đến 600.000 USD (8,3 đến 12,5 tỷ đồng).

"Tất cả được tìm thấy ở sa mạc Judean, tất cả đều được chạm khắc bằng đá vôi và miêu tả hộp sọ con người", Molly Morse Limmer, người đứng đầu bộ phận cổ vật của Christie’s tại New York phát biểu. Được tạo ra giống như một khuôn mặt của con người, chiếc mặt nạ dài 22,9cm có hình bầu dục, đôi mắt được khoét sâu với sống mũi dài. Ngoài ra, xương gò má ở chiếc mặt nạ được nâng cao, mũi mảnh và có hình tam giác với hai đường rãnh của lỗ mũi, miệng mở rộng hình bầu dục để lộ hàm răng không đều.

Việc chiếc mặt nạ này được dùng vào việc gì hiện nay vẫn là điều bí ẩn, xuất xứ của nó được xác định vào khoảng thời gian xã hội phức hợp đầu tiên phát triển. Bà Limmer giải thích rằng: "Không còn nghi ngờ gì nữa, họ đại diện cho một nhóm người sớm kết nối với thế giới tâm linh. Dựa theo những bộ xương được tìm thấy, nó có thể liên quan đến nghi thức dành cho người chết hoặc thờ cúng tổ tiên." Năm lỗ nhỏ được khoan dọc đường bao ngoài có thể được dùng để cố định mặt nạ trên mặt một người đã chết hoặc để gắn lên tường, bức tượng,...

Chiếc mặt nạ 9.000 năm tuổi rất hiếm này sẽ là 1 trong số 260 lô cổ vật được Christie’s được bán vào ngày 8/6/2014.

Hầu hết những chiếc mặt nạ đá được tìm thấy ở nhiều khu vực thuộc sa mạc và vùng đồi Judean, Israel.

Theo kết quả nghiên cứu, những chiếc mặt nạ này thuộc về thời kỳ đồ đá mới, cách đây khoảng 9.000 năm.

Đây được coi là những mặt nạ cổ lâu đời nhất của loài người. Những mặt nạ này đều có nguồn gốc từ Israel, được cho là khắc họa chân dung của những người đã khuất. Có thể chúng đã được sử dụng trong những nghi lễ tôn giáo, trong hoạt động thờ cúng… Trong những mặt nạ được tìm thấy, có chiếc khắc họa người già, có chiếc khắc họa người trẻ. Chắc chắn những người được tạc mặt nạ khi qua đời, lúc còn sống phải là những người được cộng đồng tôn kính.

Đây là những hiện vật quý giá, cho thấy những hoạt động tôn giáo đầu tiên diễn ra trong thời kỳ đồ đá. Mỗi chiếc mặt nạ được tìm thấy đều có tạo hình khác nhau.

Mỗi chiếc mặt nạ bằng đá vôi đều nặng từ 1-2kg, có lẽ khi mới được chế tác, những chiếc mặt nạ này đã được sơn vẽ kỳ công, trải qua lịch sử hàng ngàn năm, chỉ còn một trong 12 chiếc mặt nạ lưu giữ dấu vết màu sắc. Những người tiền sử từng chế tác những chiếc mặt nạ này chính là những cư dân cổ đại đầu tiên từ bỏ lối sống du mục để bắt đầu định cư lâu dài.

Vào giai đoạn này, con người bắt đầu từ bỏ lối sống du canh du cư và thay vào đó là cuộc sống ổn định lâu dài, chăn nuôi gia súc và trồng trọt.

Các lỗ nhỏ bên đường viền mặt nạ đá có thể được dùng để luồn các sợi lông hoặc sợi dây thừng nhỏ để cố định mặt nạ với khuôn mặt của người đeo, hoặc để treo lên tường, cột nhà.

Các nhà khảo cổ thuộc Bảo tàng Israel cho rằng, mặt nạ đá được cư dân sử dụng trong thời kỳ này như một hình thức biểu hiện cho tổ tiên hoặc cũng có thể được đeo lên mặt trong các hoạt động cúng tế hoặc mang tính chất nghi lễ.

Dựa trên sự tương đồng giữa những chiếc mặt nạ với cấu tạo sọ người, các nhà khoa học cho rằng những chiếc mặt nạ hẳn đã từng được sử dụng trong những nghi lễ tôn giáo, thờ cúng tổ tiên.

An An (tổng hợp)