Câu hỏi hóc búa ở Syria: Nga chịu 'kiên nhẫn' trong bao lâu, Thổ có 'ngược dòng' với Mỹ?

Cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều có sự bế tắc của riêng mình.

Ngay cả khi cuộc xung đột ở Syria đã bước vào giai đoạn cuối cùng và đang trở thành một vấn đề chính trị thay vì vấn đề quân sự - một số bế tắc nổi bật chưa được giải quyết đã khiến cuộc chiến chưa thể ngã ngũ, tờ National Interest nhận định.

Cho đến thời điểm hiện tại, Syria có hai vấn đề quân sự chính: Tỉnh Idlib đang bị Hayat Tahrir al-Sham (HTS) kiểm soát và khu vực phía đông sông Euphrates do Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) với nòng cốt người Kurd nắm giữ.

Nếu không tìm thấy một sự thỏa hiệp thích hợp giữa tất cả các bên liên quan đến các vấn đề quan trọng này, Syria sẽ gần như không thể tiến lên trong việc giải quyết xung đột.

Hai khu vực nói trên ở Syria đều giáp biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Chừng nào Nga còn tham gia nhiều vào quá trình giải quyết xung đột, “đường ray” Moscow-Ankara ở Syria sẽ vẫn là thứ quyết định chính tương lai Syria.

Câu hỏi hóc búa

Thỏa thuận Nga-Thổ Nhĩ Kỳ về việc thiết lập vùng đệm vào tháng 9/2018 đã được chứng minh là không ổn định. Theo thỏa thuận, Ankara được giao nhiệm vụ đảm bảo các nhóm cực đoan được tách ra khỏi các nhóm đối lập ôn hòa.

Trách nhiệm của Thổ Nhĩ Kỳ là ngăn chặn các nhóm này tiến hành các cuộc tấn công vào các vùng lãnh thổ Syria, bao gồm cả các cuộc tấn công nhằm vào Nga.

Tuy nhiên, Hayat Tahrir ash-Sham (HTS), một nhóm cực đoan ở Idlib giờ đây hiện kiểm soát khoảng 90% tỉnh và đã khuất phục các nhóm đối lập ôn hòa. Hơn nữa, các cuộc tấn công từ lãnh thổ do HTS kiểm soát ở Idlib đối với Syria đang trở nên thường xuyên hơn.

Cho đến nay, Moscow và Ankara vẫn cam kết với thỏa thuận tháng 9/2018, nhưng không rõ họ có thể duy trì cam kết trong bao lâu. Trong mọi tình huống, cuộc tấn công đang diễn ra ở Hama và Idlib đang ngăn cản hai bên đạt được thỏa thuận dài hạn có ý nghĩa.

Tình hình ở Idlib còn phức tạp hơn bởi nguy cơ một làn sóng tị nạn mới sẽ xảy ra nếu phạm vi của cuộc tấn công mở rộng. Sự leo thang bạo lực sẽ đi ngược lại lợi ích của cả hai nước, vì Thổ Nhĩ Kỳ và Nga hiện đang ưu tiên cho sự trở lại của người tị nạn.

Tuy nhiên, Moscow đang mất kiên nhẫn. Kết quả của một loạt các lo ngại này đã tạo ra một tình huống mà không bên nào có thể giải quyết được vấn đề ngay lập tức.

Nga và Syria muốn tỉnh Idlib nằm dưới sự kiểm soát của chính phủ Syria, cũng như cần giành lại quyền kiểm soát đường cao tốc M4 và M5, kết nối Aleppo với Latakia và Damascus.

Những đường cao tốc này rất cần thiết để khôi phục các hoạt động kinh tế và thương mại trong nước. Đồng thời, Moscow cần gây áp lực với Damascus để ngăn chặn quân đội của Tổng thống Assad tiến hành cuộc tấn công quân sự quy mô lớn.

Ngoài ra, Moscow cần phải đáp trả các cuộc tấn công của khủng bố ở Idlib nhắm vào các tài sản của mình ở Syria.

Về phần mình, Ankara tìm cách tránh một hoạt động quân sự trong khu vực, nhưng lại thiếu khả năng giải quyết vấn đề về sự hiện diện của HTS ở Idlib như mong mỏi của Nga và Syria. Đối với Moscow và Damascus, đây là cách tốt nhất để thúc đẩy phiến quân trong khu vực nhượng bộ.

Từ một góc độ khác, tình hình ở Idlib liên quan chặt chẽ đến vấn đề kiểm soát lãnh thổ của SDF ở phía đông bắc của đất nước. Sự miễn cưỡng của Ankara trong việc thực hiện các bước thực tế để giải quyết tình hình ở Idlib đang góp phần vào những vấn đề này.

Nguy cơ ở phía Đông Euphrates

Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không thể mở một cuộc tấn công quy mô lớn chống lại người Kurd.

Quyết định của chính quyền Tổng thống Donald Trump trong việc rút lực lượng khỏi Syria dường như làm tăng thêm sự không chắc chắn và phức tạp hơn cho cuộc xung đột. Ngoài ra, nó tạo ra một môi trường hoạt động khó khăn hơn cho Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Iran và chính phủ Syria.

Chính quyền Trump đã đảo ngược một phần quyết định này bằng cách tuyên bố để lại khoảng 1000 binh sĩ ở Syria, với mục tiêu đóng vai trò là vùng đệm giữa người Thổ Nhĩ Kỳ và người Kurd, đồng thời kiểm soát lực lượng Iran ở Syria.

Quyết định đó đã gây khó chịu cho Thổ Nhĩ Kỳ vì họ coi các lực lượng người Kurd như SDF là các nhóm khủng bố đe dọa đến an ninh quốc gia của nước này.

Đồng thời, sự thiếu quyết đoán của Mỹ ở Syria đã đẩy Ankara đến gần Moscow hơn. Tổng thống Erdogan cố gắng sử dụng Nga như một đối trọng với các chính sách của Mỹ vốn không phù hợp với lợi ích của Thổ Nhĩ Kỳ.

Giới quan sát cho rằng, có vẻ như Thổ Nhĩ Kỳ muốn đạt được thỏa thuận về người Kurd với Nga, điều này có thể khiến Mỹ thay đổi quyết định. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu chính quyền Mỹ hiện tại có nhất quán trong các động thái của mình ở Syria hay không và sẽ đối phó với đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ như thế nào.

Thổ Nhĩ Kỳ bây giờ thấy mình trong tình huống khá khó khăn. Một mặt, nước này không muốn tiến hành một chiến dịch quân sự quy mô lớn chống lại người Kurd vì những lý do rất chính đáng.

Mặt khác, Ankara đang tìm kiếm một hoạt động hạn chế ở phía Đông Euphrates có thể được Moscow ủng hộ. Tuy nhiên, có một số trở ngại cho điều đó.

Đầu tiên, bất kỳ cuộc tấn công mới nào đối với người Kurd ở Syria sẽ khó thực hiện hơn hai chiến dịch trước đó (Olive Branch và Euphrates Shield) bởi vì quân đội của người Kurd là một trong những nhóm được đào tạo và có năng lực quân sự nhất ở Syria.

Ngoài ra, hoạt động đó sẽ đòi hỏi nhiều nguồn lực về hậu cần và hỗ trợ (điều sẽ không phù hợp với các vấn đề kinh tế lớn ở Thổ Nhĩ Kỳ hiện tại).

Thứ hai, nguy cơ cao về thương vong quân sự đáng kể của Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gây ra sự phẫn nộ công khai hơn đối với chính quyền Erdogan ở trong nước.

Thứ ba, hoạt động chống lại người Kurd gần như chắc chắn sẽ leo thang căng thẳng với Mỹ giữa thời điểm hai nước không có mối quan hệ tốt nhất.

Và cuối cùng, một chiến dịch quân sự quy mô lớn ở phía Đông Euphrates sẽ tạo ra một dòng người tị nạn khác không hề có lợi cho Thổ Nhĩ Kỳ.

Đến bây giờ, dường như cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đều không có một kế hoạch hữu hình nào về cách quản lý khủng hoảng ở Idlib. Do đó, sự không chắc chắn đang diễn ra trong khu vực và ảnh hưởng của Mỹ trong các khu vực do SDF kiểm soát càng làm phức tạp thêm các động thái của Thổ Nhĩ Kỳ-Nga tại Syria.

Mặc dù quân đội của hai nước hiện đang thảo luận về vấn đề Idlib và thảo luận về hoạt động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ ở phía Đông Euphrates, nhưng không ai sẵn sàng hành động đơn phương để phá vỡ hiện trạng.

Các câu hỏi chính hiện tại là: Nga sẽ kiên nhẫn trong bao lâu; Thổ Nhĩ Kỳ có thể đi ngược lại bao xa so với lợi ích của Mỹ ở Syria; và kế hoạch của Washington về Syria là gì?

Cho đến khi nào các câu hỏi trên chưa được giải đáp, cuộc xung đột Syria sẽ chưa thể được giải quyết.

Mạnh Kiên