Cạnh tranh với Trung Quốc, Mỹ thúc đẩy đầu tư hạ tầng ở nước ngoài

Chính phủ Mỹ vừa tung ra một chiến lược mới nhằm thúc đẩy đầu tư ở châu Á để cạnh tranh với làn sóng đầu tư xây dựng hạ tầng của Trung Quốc ở khu vực này. Động thái này diễn ra 5 năm sau khi Trung Quốc phát động sáng kiến 'Một vành đai, một con đường', một kế hoạch đầu tư hạ tầng đầy tham vọng ở 71 nước, theo tờ The Wall Street Journal.

Đê chắn sóng được xây dựng tại một dự án cảng biển ở Colombo, Sri Lanka. Dự án này nằm trong sáng kiến “Một vành đai, một con đường” của Trung Quốc. Ảnh: Zuma Press

Ứng phó với sáng kiến “Một vành đai, một con đường”

Với sáng kiến “Một vành đai, một con đường”, Trung Quốc đi trước Mỹ trong nỗ lực đầu tư hạ tầng ở châu Á bằng một mô hình do nhà nước dẫn dắt, giúp dễ dàng cung cấp tài chính và tiến hành xây dựng trên quy mô lớn.

Sáng kiến “Một vành đai, một con đường” đã cung cấp hàng trăm tỉ đô la cho các dự án đường sắt, cầu cống và các hải cảng ở hàng chục nước châu Á, giúp Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng chiến lược trong khu vực. Sáng kiến đã hỗ trợ các nền kinh tế trong khu vực vốn chật vật thu hút đầu tư của Mỹ hoặc vốn vay đầy đủ từ các ngân hàng quốc tế.

Giờ đây, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tìm cách thay đổi cục diện này bằng cách hỗ trợ khu vực tư nhân của Mỹ đầu tư vào châu Á. Hồi tháng 10, Tổng thống Donald Trump đã ký thông qua Đạo luật sử dụng hiệu quả hơn các khoản đầu tư phát triển (BUILD) nhằm thiết lập một cơ quan có tên gọi Công ty tài chính phát triển quốc tế Mỹ (IDFC).

Công ty này cung cấp các khoản vay, bảo lãnh vay vốn và bảo hiểm rủi ro chính trị cho các công ty tư nhân Mỹ tham gia đầu tư các dự án hạ tầng ở các nước đang phát triển thuộc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Mục tiêu trong chiến lược mới của Mỹ là khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân Mỹ đầu tư vào những nước đang phát triển và thúc đẩy nền kinh tế của họ tăng trưởng nhờ các dự án có tính khả thi kinh tế. Đạo luật BUILD phân bổ 60 tỉ đô la cho IDFC để phục vụ các hoạt động cho vay phát triển khắp thế giới. IDFC ra đời dựa trên quyết định hợp nhất các chương trình hỗ trợ đầu tư của Mỹ ở nước ngoài, có quyền nằm giữ cổ phần ở các dự án đầu tư ở nước ngoài, cho phép cơ quan này linh động hơn trong việc chọn lựa và tư vấn cho các dự án đầu tư.

Ông Trump tin rằng IDFC sẽ cung cấp các sự lựa chọn thay thế cho “các sáng kiến được nhà nước chỉ đạo đi kèm với nhiều ràng buộc”, một sự ám chỉ đến sáng kiến “Một vành đai, một con đường” của Trung Quốc.

Phát biểu tại Diễn đàn kinh doanh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ở Washington hồi cuối tháng 7, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo nói: “Làm việc với các công ty Mỹ, người dân trên thế giới biết rằng không có gì để che giấu: các hợp đồng trung thực, các điều khoản trung thực và không cần phải lo ngại về giao dịch ngầm. Đối với chúng tôi, Đạo luật chống tham nhũng nước ngoài (FCPA) không chỉ là một đạo luật mà nó còn là niềm tự hào. Tính liêm chính trong các hoạt động kinh doanh là một trụ cột thiết yếu của tầm nhìn kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của chúng tôi”.

Mỹ cảnh báo nguy cơ “bẫy nợ” của Trung Quốc

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo phát biểu tại Diễn đàn kinh doanh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ở Washington hồi cuối tháng 7. Ảnh: Getty

Mỹ xem sáng kiến “Một vành đai, một con đường” là công cụ để Bắc Kinh thúc đẩy các lợi ích chiến lược và quân sự ở nước ngoài. Các quan chức chính quyền ông Trump và các nghị sĩ quốc hội Mỹ cảnh báo nguy cơ Trung Quốc sử dụng “bẫy nợ” trong quá trình triển khai sáng kiến này để giành quyền kiểm soát các cơ sở hạ tầng nhạy cảm ở nước ngoài.

Trung Quốc khẳng định rằng các khoản vay dành cho các dự án trong khuôn khổ sáng kiến "Một vành đai, một con đường” nhằm giúp củng cố các mối kết nối thương mại và kinh tế, chứ không phải là bẫy nợ. Nhiều nền kinh tế đang phát triển ở châu Á ban đầu hồ hởi đón nhận các kế hoạch đầu tư của Bắc Kinh, trong đó cam kết đáp ứng một phần nhu cầu chi tiêu phát triển hạ tầng ở châu Á được Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự báo lên đến 1.700 tỉ đô la mỗi năm.

Song các chính phủ mới lên cầm quyền sau các cuộc bầu cử gần đây ở châu Á đã đẩy lùi các kế hoạch của Trung Quốc. Chẳng hạn, chính phủ mới ở Malaysia đã đình chỉ các dự án do Trung Quốc tài trợ vốn vay lên đến 20 tỉ đô la, hoặc chính phủ mới ở Pakistan thúc giục Trung Quốc điều chỉnh các mục tiêu trong dự án Hành lang kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) theo hướng mở rộng sang đầu tư xây dựng các nhà máy và triển khai các sáng kiến giảm nghèo, thay vì chỉ tập trung vào các chương trình xây dựng hạ tầng tốn kém.

Một số lãnh đạo mới lên cầm quyền ở các nước châu Á nói rằng các dự án do Trung Quốc hậu thuẫn tài chính khuyến khích nạn tham nhũng, làm tăng gánh nặng nợ nần và đe dọa chủ quyền của nước họ. Song cho đến nay, đối với các nước có nhu cầu cấp thiết về hạ tầng không có nhiều lựa chọn nào khác ngoài Trung Quốc, theo Amitendu Palit, học giả cấp cao ở Viện Nghiên cứu Đông Nam Á ở Singapore. “Trung Quốc vẫn là sự đánh cược tốt nhất của họ”, Palit nói.

Khác với các nước phương Tây, các lãnh đạo chính trị Trung Quốc có quyền đưa ra các quyết định đầu tư ở nước ngoài và Trung Quốc thường sẵn sàng tài trợ vốn vay cho các dự án ở các thị trường có rủi ro cao mà các nước khác thường né tránh.

“Trung Quốc nắm trong tay những công ty nhà nước khổng lồ và các cơ quan nhà nước Trung Quốc đã chỉ đạo họ tiến hành các quyết định đầu tư vào các dự án lớn ở nước ngoài dù chúng bị nghi ngờ về giá trị thương mại. Hệ thống kinh tế và chính trị Mỹ không được thiết kế để vận hành theo cách như vậy”, Jeff Smith, học giả Chương trình nghiên cứu châu Á tại Quỹ Di sản ở Washington, nói

Trong một nỗ lực nâng cao sức mạnh mối quan hệ đồng minh trong khu vực, hồi tháng 7, Mỹ đã ký một thỏa thuận hợp tác đầu tư hạ tầng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương với Nhật Bản và Úc.

Nhật Bản đã có kinh nghiệm trong việc tài trợ vốn vay cho các dự án hạ tầng ở các nước đang phát triển thuộc khu vực Đông Nam Á. Năm 2015, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nói rằng Nhật Bản sẽ dành 110 tỉ đô la để tài trợ vốn vay cho các dự án hạ tầng ở châu Á trong vòng 5 năm.

Nhật Bản đang tìm kiếm cơ hội đầu tư ở Nam Á cũng như đang cung cấp các khoản vay cho các nước đang phát triển như Bangladesh để xây dựng cầu đường, hải cảng. Nhật Bản cũng tìm cách tạo ra sự khác biệt trong đầu tư với Trung Quốc bằng cách tập trung vào các dự án “hạ tầng chất lượng”, do vậy, dòng tiền đầu tư của Nhật Bản vẫn kén chọn hơn và không sẵn có cho nhiều nước.

Lê Linh

Nguồn Saigon Times: http://www.thesaigontimes.vn/281749/canh-tranh-voi-trung-quoc-my-thuc-day-dau-tu-ha-tang-o-nuoc-ngoai.html