Cảnh giới tu thân của người xưa: Vui mừng khi được nghe góp ý

Trong cuộc sống, chúng ta gặp rất nhiều người khi bị người khác chỉ ra lỗi lầm thì lập tức khó chịu, nổi giận đùng đùng. Lại có người khi nghe người khác chỉ ra thiếu sót của bản thân thì lập tức phản bác lại bằng lời lẽ gay gắt, hay tìm lý lẽ để biện giải, chứng minh rằng mình không sai. Cũng có người khi người khác chỉ ra thiếu sót của bản thân thì biểu hiện thống khổ, làm ra một số hành vi quá khích. Còn có người khi nghe được điều ấy liền ở sau lưng bài xích, tìm người cùng ý kiến với mình để trả đũa. Cổ nhân cho rằng đây đều là cách hành xử của một người khuyết thiếu tu dưỡng tâm tính.

Thời cổ đại, các bậc trí giả, những người có đạo đức cao thượng khi nghe người khác chỉ ra lỗi lầm của bản thân thì vui mừng và khiêm tốn tiếp thu ý kiến, luôn luôn giữ được một tâm thái tốt đẹp an hòa. Đây được xem là cảnh giới tu thân, thái độ xử thế của người xưa. Nó không chỉ thể hiện ra trình độ tu dưỡng của một người, mà còn là tinh hoa văn hóa truyền thống của cổ nhân.

Mạnh Tử khi giảng cho các học trò của mình về việc dũng cảm tiếp nhận ý kiến phê bình, ông đã nêu ra ba người rất giỏi tiếp nhận ý kiến của người khác trong lịch sử là vua Thuấn, vua Vũ và học trò của Khổng Tử là Tử Lộ.

Trong sách “Mạnh Tử” viết: “Người ta chỉ ra lỗi lầm của Tử Lộ thì ông rất vui mừng. Vua Vũ nghe người ta nói lời khuyên bảo hữu ích liền kính lễ. Vua Thuấn vĩ đại lại càng như thế, luôn rất giỏi cùng làm việc với mọi người. Ngài luôn dốc lòng sửa chữa những khuyết điểm của bản thân, học tập ưu điểm của người ta, vô cùng vui sướng tiếp thụ ưu điểm của người khác để cho công việc được mỹ mãn. Từ khi làm ruộng, rồi làm gốm sứ, làm nghề chài lưới suốt cho tới khi làm bậc Đế Vương, không có giờ phút nào ông buông lơi việc học hỏi người khác”.

Vua Thuấn là ông tổ nền văn hóa đạo đức của người Trung Hoa. Trong thời gian làm vua, ông cấp phát hạt giống cho dân tùy thời mà canh tác, đào kênh mương làm thủy lợi, khai thông đường sông, trị nạn lũ lụt, làm nhiều việc có ích cho dân.

Ông rất giỏi nhìn người, tuyển chọn toàn người tài đức làm quan chuyên quản lý thổ nhưỡng đất đai, quản lý nông nghiệp, làm chủ quản Ngũ giáo, quản lý Hình pháp, v.v. giúp ích vô cùng lớn cho đất nước. Thời vua Thuấn trị vì thiên hạ, tất cả mọi việc quốc gia đại sự đều được chăm lo chu đáo, khai sáng một thời kỳ quốc thái dân an thời thượng cổ, và ông đã trở thành vị minh chủ hùng mạnh. Vua Thuấn tạo phúc cho trăm họ, lại có đức hạnh “vui mừng khi nhận được lời khuyên”.

Trong lịch sử cũng có nhiều vị Hoàng đế nhờ tiếp thu lời can gián của hiền thần mà có thể tạo nên cảnh “quốc thái dân an”.

Thời Hoàng đế Đường Thái Tông, triều đại nhà Đường có thực lực quốc gia cường thịnh, phát triển cả về kinh tế và văn hóa, được gọi là thời kỳ Trinh Quán thịnh trị. Đường Thái Tông được coi là một vị hoàng đế sáng suốt mang đức hạnh “vui mừng khi nhận được lời khuyên”.

Vào năm Trinh Quán thứ 18, Hoàng đế Đường Thái Tông nói với quần thần rằng: “Hiện giờ ta muốn nghe xem bản thân ta có lỗi lầm gì, các khanh cần phải nói rõ ra những khuyết điểm của trẫm”.

Các đại thần nhóm Trưởng Tôn Vô Kỵ đều nói: “Bệ hạ dùng ân đức giáo hóa, khiến thiên hạ thái bình, ngài có lỗi lầm gì đâu”.

Nhưng trong số các quan hầu có Lãi ngu hầu Lưu Ký lại nói: “Thánh đức của Bệ hạ đúng như Trưởng Tôn Vô Kỵ nói, nhưng gần đây thần thấy khi có người dâng thư, Bệ hạ cảm thấy không vừa lòng, ngay ở trước mặt mà hỏi vặn, khiến người dâng thư xấu hổ lui ra. Thần cho rằng đó không phải là cách khen thưởng cho những lời góp ý”.

Hoàng đế Đường Thái Tông nghe xong lời góp ý của Lưu Ký liền vui vẻ nói: “Khanh nói đúng! Trẫm nhất định sẽ sửa chữa”.

Suốt mấy ngàn năm qua, lịch sử đã cho chúng ta những tấm gương về việc có thể vui vẻ tiếp thu lời góp ý. Khi nghe người khác kể ra lỗi lầm, thiếu sót của bản thân, thì chúng ta cần phải dám đối diện. Nghe người khác chỉ ra lỗi lầm, chúng ta cũng cần phải độ lượng vô tư, dù đúng dù sai cũng cần có thái độ khiêm tốn. Người nào có thể nghe được lời khuyên của người, tiếp thu được lời người khác, mới có thể dung nạp và mở rộng được trí tuệ. Phàm là người gánh vác trọng trách lớn, thành tựu được sự nghiệp lớn, thì càng phải hiểu cách vui mừng lắng nghe lời góp ý từ người khác.

Theo Trithucvn.org