Cẩn thận hại thần kinh vì dùng 'tinh dầu thiên nhiên' dởm

Tinh dầu thiên nhiên pha cồn công nghiệp dễ gây hại thần kinh

Theo PGS.TS Hồ Sơn Lâm, Viện khoa học Vật liệu Ứng dụng (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam), tất cả các loại thực vật (cây, cỏ, củ, vỏ, quả, hoa) đều có tinh dầu, chỉ khác nhau về số lượng, chất lượng. Có hàng trăm đơn chất trong một tổ hợp tinh dầu, nhưng chỉ có một vài chất đặc trưng cho loại tinh dầu đó, ví dụ: Tinh dầu sả java là xitronellal, hồng sả là geraniol, hoa hồng là benzinancol….

Tinh dầu tổng hợp “bắt chước” TDTN phối trộn các đơn chất (chất hóa học) với nhau sau khi đã biết thành phần hóa học của nó, nhưng không thể bắt chước như thật. Hương tỏa ra tự nhiên từ thực vật thơm hơn hương đã chiết xuất (cô đặc). Vì khi chiết xuất nồng độ các chất tăng lên, một số chất mất đi.

TDTN chỉ đắt với các loại tinh dầu hoa, trầm hương vì nó rất ít. Một hecta hoa hồng chỉ trích ly được 1-2 kg tinh dầu, trầm hương tinh khiết giá vài chục triệu đồng đến gần 100 triệu đồng/lít. Tinh dầu đi vào người qua các noron thần kinh trong mũi, nên có tác dụng kích thích thần kinh, lạm dụng chúng sẽ có hại. Tinh dầu là tổng hợp của các hóa chất được cô đặc, dễ gây dị ứng da, mũi của người dễ bị mẫn cảm với nó.

Thị trường tinh dầu thiên nhiên thật giả khó lường. Ảnh minh họa

TS Đặng Chí Hiền, Viện công nghệ hóa học TPHCM (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam) thì khuyến cáo, TDTN quan trọng là độ tinh khiết, nên cần loại bớt nước, tạp chất kèm theo trong quá trình trưng cất. Một số nơi bán lợi dụng điều này đã pha thêm dung môi alcol, mục đích vì lợi nhuận, giảm giá bán, khiến tinh dầu giảm chất lượng.

Nguy hiểm hơn nếu dung môi đó là methanol cồn công nghiệp, sẽ gây độc thần kinh, ảnh hưởng não bộ. Một số tinh dầu bán giá rẻ bất ngờ, cần xem lại chất lượng, thành phần. Tinh dầu oải hương nhập từ Trung Quốc có nơi bán chỉ vài trăm ngàn đồng/lít.

Cách nhận biết tinh dầu thiên nhiên thật - giả

Sản phẩm được giới thiệu là TDTN chào bán tràn lan trên thị trường. Trang tinhdau….vn giới thiệu TDTN hoa ly, hàng indonesia, giá 99.000đ/10ml, tinh dầu hương trầm giá chỉ 132.000đ/10ml, mua theo lít rẻ hơn. Công ty CP tinh dầu Q.T chào hàng tại một trung tâm thương mại thuộc quận Gò Vấp (TPHCM) gần 40 loại TDTN như: trầm hương, huệ lan tây, hoa hồng, oải hương… giá chỉ hơn 100.000đ/10ml, với đủ công dụng từ chăm sóc da, xông hơi, xông phòng, khử mùi xe hơi.

Nhân viên bán hàng công ty tinh dầu K.Đ (TP.HCM) tên Mai thì giới thiệu loại tinh dầu được chiết xuất từ “loại cỏ nổi tiếng ở Ấn Độ, chị em có thể sử dụng pha vào nước vệ sinh phụ nữ hằng ngày, hoặc nhỏ trực tiếp vài giọt tinh dầu cỏ lên băng vệ sinh khi chị em tới tháng, không sợ kích ứng da…”.

Người tiêu dùng khó phân biệt bằng cảm quan về chất lượng tinh dầu thiên nhiên trên thị trường

Theo GS.TS Lê Ngọc Thạch, nguyên chủ nhiệm bộ môn Hóa hữu cơ, trường ĐH Khoa học tự nhiên (TP.HCM), khi mua sản phẩm được quảng cáo là "TDTN 100%" trên thị trường, để nhận biết chính xác chất lượng sản phẩm bằng cảm quan đối với người tiêu dùng là rất khó. TDTN từ thực vật có hàm lượng tinh dầu cao nên việc ly trích chủ yếu bằng phương pháp chưng cất hơi nước.

Một trong những đặc tính quan trọng của TDTN là dễ bay hơi, người mua có thể nhỏ một giọt tinh dầu lên mặt giấy thấm, sau một khoảng thời gian nhất định, giọt tinh dầu trên giấy sẽ biến mất, có thể còn mùi thơm nhẹ là do một số hợp chất định hương thiên nhiên trong tinh dầu. Nếu tinh dầu bị pha nó sẽ còn trên giấy, không bay hơi hết. Tinh dầu bị pha chế, chủ yếu là pha các loại alcol dây ngắn, chất béo (dầu ăn, mỡ) hoặc dầu khoáng, những chất có thể hòa tan trong tinh dầu dễ dàng và vô hạn.

Đối với loại tinh dầu có thể đông đặc trong tủ lạnh, cho một ít vào chai thủy tinh, đặt trong tủ lạnh, khi tinh dầu đông thành khối, nếu có tinh thể toàn bộ trong khối đặc là tinh dầu nguyên chất, không có tinh thể mà đặc lại tựa sáp là pha dầu béo, không đặc mà lỏng suốt là pha dầu khoáng hoặc alcol.

Ngoài ra, có thể dùng nước để phân biệt tinh dầu pha dầu khoáng hoặc alcol. Lấy một ống đong nhỏ dài, cho vào một thể tích nhất định tinh dầu đã bị pha và một thể tích nước, lắc mạnh, sau đó để yên, nếu có pha alcol thì thể tích tinh dầu thu nhỏ lại, nước tăng lên so với lúc đầu. Tuy nhiên, để chính xác nhất vẫn phải phân tích bằng thiết bị khoa học sắc ký khí ghép phổ khối lượng.

Việc mua bán tinh dầu hương liệu trên thế giới tại những công ty quốc tế có uy tín thì các loại TDTN, hương liệu cho mùi giống như TDTN thông tin sản phẩm đều được ghi cụ thể, rõ ràng, người mua được cung cấp thành phần hóa học của sự pha chế này. Tinh dầu kém chất lượng, bị pha đều không tốt cho sức khỏe, nhất là pha những hóa chất có hại như các alcol (không phải là etanol), hoặc các dầu khoáng loại không tinh khiết.

(GS.TS Lê Ngọc Thạch -Trường ĐH Khoa học Tự nhiên TPHCM)

Quỳnh Hương