Cần phân biệt rõ để tập trung hỗ trợ cho đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào nghèo

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng điều hành nội dung phiên họp

Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 37, chiều ngày 10/9, UBTVQH cho ý kiến về báo cáo kết quả giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2012-2018”. Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng điều hành nội dung làm việc.

Giảm nghèo vùng dân tộc thiểu số chưa bền vững

Báo cáo kết quả giám sát về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2012-2018," Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Hà Ngọc Chiến cho biết giai đoạn 2012-2018, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 46 văn bản chỉ đạo, triển khai tổ chức thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững.

Các bộ, ngành Trung ương đã ban hành các thông tư, văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện; các địa phương đã ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù, như chính sách hỗ trợ hộ nghèo thiếu hụt đa chiều; hỗ trợ nhà ở, đất ở, đất sản xuất cho hộ dân tộc thiểu số nghèo, hộ nghèo; chính sách tín dụng ưu đãi, vay vốn xuất khẩu lao động, phát triển sản xuất, đa dạng hóa sinh kế cho hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ và đồng bào dân tộc thiểu số...

Các chính sách đầu tư phát triển kinh tế-xã hội, giảm nghèo đã tạo sự chuyển biến rõ nét về cơ sở hạ tầng. Khoảng 25.000 công trình hạ tầng đã được đầu tư, xây dựng trên địa bàn các xã, thôn bản khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, miền núi.

Đến nay, đa số các xã đã có đường ôtô đến trung tâm; 88% thôn có đường cho xe cơ giới và 42% thôn có đường giao thông đạt chuẩn; 99% trung tâm xã và 80% thôn có điện; 65% xã có hệ thống thủy lợi nhỏ đáp ứng yêu cầu sản xuất và đời sống; 76% xã đạt tiêu chí quốc gia về y tế.

Tỷ lệ hộ nghèo, nhất là hộ đồng bào dân tộc thiểu số giảm trung bình khoảng 3,5%/năm. Kinh phí ngân sách Trung ương bố trí cho Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2012-2018 là hơn 47.000 tỷ đồng.

Tính đến ngày 31/12/2018 đã có trên 1,4 triệu khách hàng là hộ đồng bào dân tộc thiểu số được thụ hưởng các chương trình tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội, với tổng dư nợ 46.159 tỷ đồng.

Tuy nhiên, qua báo cáo của Chính phủ, các bộ, ngành và thực tế giám sát tại địa phương cho thấy tỷ lệ hộ dân tộc thiểu số tái nghèo, phát sinh nghèo, hộ cận nghèo cao; thu nhập bình quân đầu người/năm của hộ nghèo dân tộc thiểu số thấp hơn thu nhập bình quân đầu người cả nước.

Đời sống đồng bào còn nhiều khó khăn, sinh kế không ổn định. Hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu còn thiếu, nhiều chỉ tiêu của các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng của Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo (Chương trình 30a), Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững (Chương trình 135) chưa hoàn thành, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội; mục tiêu giảm huyện nghèo, xã và thôn đặc biệt khó khăn, không đạt.

Điều kiện tự nhiên không thuận lợi, diện tích đất canh tác ít, giao thông đi lại khó khăn, thời tiết diễn biến phức tạp, địa hình chia cắt; hậu quả biến đổi khí hậu, hạn hán, thiên tai, bão lũ, lũ quét, xâm nhập mặn đã ảnh hưởng lớn tới kết quả giảm nghèo..., là nguyên nhân khách quan dẫn đến tình trạng tái nghèo, phát sinh nghèo vùng dân tộc thiểu số, miền núi...

Phân biệt rõ hơn, tập trung cho đồng bào dân tộc thiểu số và đồng bào nghèo

Thảo luận tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá báo cáo được chuẩn bị công phu, kỹ lưỡng, vừa có tính bao quát, vừa có tính cụ thể với tinh thần trách nhiệm cao. Đi vào vấn đề cụ thể, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển tán thành với nhận xét mà báo cáo giám sát đã chỉ rõ, đó là còn một số chính sách lạc hậu so với yêu cầu của cuộc sống dẫn đến việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia chưa đạt hiệu quả cao; nhiều quy định còn phân tán, chưa được tập trung. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị, trong thời gian tới tiếp tục thực hiện tốt các Chương trình mục tiêu quốc gia, đặc biệt là đối với vùng dân tộc thiểu số, miền núi.

Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải phát biểu tại phiên họp

Theo Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải, báo cáo đã đưa ra một bức tranh toàn cảnh với nhiều số liệu minh họa cụ thể, làm rõ những việc đã làm được, cũng như hạn chế, tồn tại trong triển khai. Trong đó, báo cáo kết quả giám sát tập trung phân tích những nguyên nhân chủ quan liên quan đến các cơ quan quản lý nhà nước (dài 2,5 trang), trong khi nguyên nhân từ phía các hộ DTTS chỉ liệt kê trong 5 dòng. Địa chỉ trách nhiệm cũng được Đoàn giám sát chỉ ra rõ ràng, từ trách nhiệm Chính phủ, từng bộ, ngành, cũng như của địa phương.

Ghi nhận các kết quả đã đạt được trong thời gian qua, song các Ủy viên UBTVQH cũng trăn trở trước 5 khó khăn nhất ở vùng dân tộc thiểu số gồm: điều kiện tự nhiên khó khăn nhất; chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất; kinh tế - xã hội phát triển chậm nhất; tiếp cận dịch vụ phúc lợi cơ bản kém nhất và tỷ lệ hộ nghèo cao nhất. Có phải vì chính sách chưa đúng, chưa trúng hay chưa quyết tâm trong thực hiện khiến đồng bào phải gánh 5 khó khăn này?, đại biểu Nguyễn Thanh Hải đặt câu hỏi.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm VPQH Nguyễn Hạnh Phúc quan tâm đến việc một số văn bản của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành ban hành chậm và chậm sửa đổi, bổ sung đã ảnh hưởng đến công tác chỉ đạo điều hành và tiến độ xây dựng, bố trí kinh phí để triển khai tại các địa phương. Tổng Thư ký QH cho rằng, cần đánh giá tác động của việc chậm ban hành, sửa đổi, bổ sung các văn bản tổ chức triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số.

Ngoài ra, các Ủy viên UBTVQH cũng quan tâm đến việc giảm nghèo chưa thực sự bền vững, một số kết quả chưa thực chất, chất lượng giảm nghèo chưa cao, tỷ lệ cận nghèo còn nhiều, tỷ lệ tái nghèo còn cao, thu nhập đầu người còn thấp và chênh lệch tương đối lớn giữa các nhóm dân tộc thiểu số với nhau. Trong đó, 10 dân tộc thiểu số ít người nhất đều có tỷ lệ hộ nghèo cao từ 45,7% đến 83,9.

Từ thực tế này, nhiều ý kiến đại biểu cho rằng, các chính sách được ban hành trong thời gian tới phải phân biệt rõ hơn, lựa chọn trong đồng bào dân tộc thiểu số những đồng bào nghèo nhiều phải được tập trung hỗ trợ để thời gian tới, bà con vươn lên, không còn tỷ lệ nghèo cao như hiện nay.

Phát biểu tại Phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh ngoài việc quan tâm đến đời sống vật chất, cần nâng cao, tạo điều kiện và bảo tồn hơn nữa đời sống văn hóa, tinh thần cho đồng bào các dân tộc thiểu số.

Về kết quả thực hiện các mục tiêu xóa đói giảm nghèo, theo Chủ tịch Quốc hội, nhờ chương trình mà cơ sở hạ tầng phục vụ đồng bào được cải thiện đáng kể, qua đó nâng cao đời sống nhân dân. Hầu hết tại các địa phương đã có đường ô tô đến được trung tâm xã, có điện lưới và nước sạch, y tế, chuẩn về phổ cập giáo dục đã đến được với bà con.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị các bộ, ngành cần tập trung các chính sách hỗ trợ để giúp bà con các dân tộc thiểu số (10 dân tộc) đang còn tỷ lệ nghèo cao nhất vươn lên thoát nghèo, ổn định cuộc sống.

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao sự nỗ lực, phương pháp làm việc khoa học của Đoàn giám sát; sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành, địa phương. Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành với những nội dung của báo cáo giám sát; 100% thành viên tán thành với việc ban hành Nghị quyết về kết quả giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trên địa bàn vùng dân tộc thiểu số, miền núi giai đoạn 2012-2018.

Ngọc Mai