Cần làm rõ mục tiêu của chương trình thí điểm

Ðể trả lời cho việc hỗ trợ người dân đổi xe cũ lấy xe mới liệu có phù hợp với tinh thần của các chính sách khuyến khích nâng cao an toàn phương tiện giao thông và giảm phát thải gây ô nhiễm môi trường? Phóng viên Nhân Dân cuối tuần đã có cuộc trao đổi với TS Hoàng Dương Tùng (trong ảnh) - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam.

Ðể trả lời cho việc hỗ trợ người dân đổi xe cũ lấy xe mới liệu có phù hợp với tinh thần của các chính sách khuyến khích nâng cao an toàn phương tiện giao thông và giảm phát thải gây ô nhiễm môi trường? Phóng viên Nhân Dân cuối tuần đã có cuộc trao đổi với TS Hoàng Dương Tùng (trong ảnh) - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam.

Chương trình thí điểm đo kiểm tra khí thải xe máy đang lưu hành và hỗ trợ đổi xe máy cũ lấy xe máy mới dự kiến thí điểm tại Hà Nội thời gian tới đang tạo ra những ý kiến trái chiều. Quan điểm của ông về chương trình này ra sao?

- Trong các nguồn gây ô nhiễm không khí ở các đô thị, nguồn từ hoạt động giao thông rất lớn. Khí thải từ các phương tiện giao thông, đặc biệt là ô nhiễm từ khí thải xe máy đã cũ nát gồm các dạng hạt bụi lơ lửng, khí ô-xít các-bon (CO), HC, ô-xít ni-tơ và các chất khác gia tăng theo thời gian và ngày càng vượt quá giới hạn cho phép gây ảnh hưởng lớn tới chất lượng không khí và là một trong những nguyên nhân gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng dân cư trên địa bàn. Vì lý do đó, đề án kiểm soát khí thải xe máy được Thủ tướng phê duyệt năm 2010 đặt mục tiêu đến năm 2015 có 80-90% lượng xe máy tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh được kiểm định đạt tiêu chuẩn khí thải.

Tiếp đó, mở rộng mạng lưới cơ sở kiểm định để thực hiện kiểm định đạt tiêu chuẩn khí thải 60% lượng xe máy tại các thành phố loại 1 và loại 2. Nhưng qua nhiều lần xây dựng phương án, lấy ý kiến, việc kiểm soát khí thải xe máy theo định kỳ vẫn chưa thực hiện được, cũng như không có chính sách thúc đẩy để thực hiện đo kiểm khí thải xe máy. Một trong những lý do chưa thực hiện được là lượng xe máy người dân sử dụng quá lớn. Ðây vẫn là phương tiện giao thông chủ yếu trong những năm tới, đáp ứng gần 90% nhu cầu đi lại trong các thành phố.

Hiện nay, Chính phủ chỉ quy định niên hạn đối với ô-tô chở người 10 chỗ trở lên, không quy định niên hạn của ô-tô chín chỗ trở xuống và xe máy. Trong khi đó, việc kiểm định tiêu chuẩn khí thải định kỳ mới được thực hiện đối với ô-tô, riêng xe máy chưa được quy định. Việc thiếu kiểm soát khí thải từ xe máy, đặc biệt là các xe máy cũ, quá niên hạn sử dụng, không đủ an toàn kỹ thuật đã gây ảnh hưởng, tác hại tới môi trường, cụ thể là gây ô nhiễm không khí.

Xe máy cũ là một trong những “thủ phạm” gây ô nhiễm không khí.

Do đó, dù đối với nhiều người lao động, xe máy là phương tiện mưu sinh, nhưng đã đến lúc chúng ta không thể hy sinh môi trường vì mục đích kinh tế nữa rồi. Việc đo kiểm tra khí thải xe máy đang lưu hành là việc cần làm, song làm như thế nào, chi phí ra sao, có thuận tiện hay không… cần phải được các cơ quan nhà nước nghiên cứu kỹ, thực hiện có lộ trình. Chính vì vậy, việc thí điểm kiểm tra khí thải tại Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Ðà Nẵng do Hiệp hội Xe máy đề xuất là một việc làm đáng hoan nghênh. Tuy nhiên, cần có sự vào cuộc của cơ quan quản lý nhà nước để xác định rõ mục tiêu của việc thí điểm này là gì, sau đó có sơ kết đánh giá để thực hiện chính thức.

- Nói như vậy, chương trình đổi xe máy cũ lấy xe máy mới là khó khả thi, thưa ông?

- Ðề xuất của Hiệp hội Xe máy về việc hỗ trợ đổi xe máy cũ lấy mới từ nguồn doanh nghiệp nhân dịp thí điểm kiểm tra khí thải đang gây xôn xao dư luận có thể làm ảnh hưởng đến mục đích của đợt thí điểm. Theo tôi, việc hỗ trợ như thế nào đó là việc của các doanh nghiệp, miễn là đúng luật, cơ quan nhà nước không can thiệp. Tuy nhiên, cũng có nhiều câu hỏi đặt ra lần này ảnh hưởng đến mục đích chính của đợt thí điểm, thí dụ như: liệu hỗ trợ có liên quan đến các biện pháp kích cầu, chương trình marketing của các doanh nghiệp trong thời gian này hay không; liệu những người dân lao động có đủ tiền để đổi xe mới dù được hỗ trợ 2-4 triệu đồng? Nếu đổi xe cũ lấy xe mới thì số lượng xe sẽ không giảm, thậm chí có thể dẫn tới việc khuyến khích mua xe mới liệu có đúng tinh thần chủ trương hạn chế phương tiện cá nhân. Do đó, tôi nghĩ cần phải tập trung vào mục tiêu của đợt thí điểm, làm thế nào để khuyến khích tham gia thí điểm, tránh để hiểu nhầm đáng tiếc. Quan trọng nhất là cần xây dựng được lộ trình phù hợp, phân chia từng nhóm phương tiện thực hiện kiểm định trước/sau hợp lý, cùng với việc tuyên truyền, chính sách khuyến khích, hỗ trợ chuyển đổi phương tiện để người dân đồng thuận.

- Và để hạn chế những phát thải từ các phương tiện giao thông, giảm ô nhiễm môi trường, theo ông cần có những giải pháp gì?

- Không thể đổ lỗi hết việc ô nhiễm không khí cho phương tiện giao thông nhưng cũng không thể bỏ qua loại khí thải này. Vì thế, việc kiểm soát tiêu chuẩn khí thải của các loại phương tiện chính là nhằm mục đích cải thiện môi trường, hạn chế tối đa tình trạng ô nhiễm. Ðầu tiên nhà nước phải có những quy định cụ thể, xe máy niên hạn bao nhiêu năm mới được lưu thông trên đường. Có quy định chế độ bảo dưỡng định kỳ, quy chuẩn của xe máy lưu hành. Thí điểm vùng phát thải thấp, ở đó phương tiện nào mới được lưu thông. Thay vì hỗ trợ người dân đổi từ xe máy cũ sang xe máy mới, Hà Nội có thể khuyến khích người dân sử dụng các dòng xe thân thiện với môi trường hơn như xe điện, đồng thời phát triển, hoàn thiện hệ thống xe buýt, metro. Một khi người dân thấy thuận tiện thì họ tự động chuyển sang sử dụng phương tiện công cộng, không cần gượng ép.

Về lâu dài, cơ quan nhà nước cần có các giải pháp hạn chế sử dụng phương tiện giao thông cá nhân, tăng cường sử dụng nhiên liệu sạch để bảo vệ môi trường. Cùng đó, mọi người dân phải chung tay hành động và thay đổi nhận thức để bảo vệ môi trường. Khi ý thức người dân thay đổi và sử dụng đồng bộ các giải pháp, chắc chắn chất lượng không khí ở các đô thị sẽ được cải thiện theo hướng tốt lên.

- Xin cảm ơn TS Hoàng Dương Tùng!

Nam Khánh (thực hiện)

Nguồn Nhân Dân: https://nhandan.com.vn/doi-song-xa-hoi/can-lam-ro-muc-tieu-cua-chuong-trinh-thi-diem-617345/