Cần có tiêu chuẩn khí thải cho các xe đang lưu hành

Khí thải từ xe máy ra môi trường ở mức báo động

Theo Cục Đăng kiểm Việt Nam, toàn quốc hiện có hơn 50 triệu xe máy đang lưu hành (Hà Nội 5,7 triệu xe, TP.HCM 8,3 triệu xe), chiếm 95% số lượng xe cơ giới và thải ra 80-90% khí CO, 50% lượng NOx trong tổng lượng phát thải xe cơ giới.

Riêng tại TP.HCM, theo một số tài liệu nghiên cứu đánh giá, tính toán thì môtô, xe máy chiếm 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng (không tính dầu diesel), nhưng lại thải ra không khí khoảng 94% HC, 87% CO, 57% NOx và 33% bụi PM10 trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới (chạy bằng xăng hoặc dầu).

Chỉ số chất lượng không khí AQ1 của TP.HCM năm 2017 là 86, thuộc nhóm chất lượng thấp, ảnh hưởng tới sức khỏe đối với những người nhạy cảm và chỉ số PM2.5 là 28,3 mg/m3 vượt quá quy chuẩn 25 mg/m3.

Theo nhận định của Sở GTVT TP.HCM, với số lượng xe cộ lớn, tốc độ tăng trưởng cao, qua nhiều năm sử dụng phát sinh chất lượng khí thải kém đang lưu hành đã làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân, ô nhiễm môi trường ngày càng tăng. Ngoài ra, phương tiện giao thông cũ nát, kém chất lượng cũng là nguyên nhân chính gây ra tình trạng mất an toàn giao thông, ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội.

Những bài học kinh nghiệm từ quốc tế

Cuối năm 2019, Thái Lan thông qua dự thảo quy định buộc xe máy sản xuất tại Thái Lan phải đạt tiêu chuẩn khí thải cấp độ 7, tương đương với tiêu chuẩn Euro 4. Hành động này thể hiện quyết tâm của Chính phủ Thái Lan trong việc giải quyết ô nhiễm do xe máy gây ra, cụ thể là giảm 50% ô nhiễm từ carbon dioxide (CO2) và hydro carbon thải ra từ khí thải xe máy.

Theo quy định mới, các loại xe máy chạy điện hoặc nhiên liệu đốt trong tạo ra lượng phát thải dưới 10g/km bị đánh thuế 1%. Xe máy chạy bằng nhiên liệu hoặc hybrid có lượng khí thải CO2 từ 10-50g/km bị đánh thuế 3%, 51-90g/km ở mức 5%, 91-130g/km ở mức 9% và hơn 130g/km ở mức 18%. So với cơ cấu cũ, thuế suất mới tăng 0,5-1% ở mỗi phân khúc được áp dụng cho giá bán lẻ. Quy định tương tự cũng áp dụng đối với thị trường xe hơi. Thái Lan đặt mục tiêu năm 2023 sẽ chuyển sang áp dụng tiêu chuẩn Euro 6.

Tại Philippines, xe mô tô ba bánh và xe gắn máy cũng đóng góp một phần lớn lượng khí thải độc hại mà người dân Philippines hít thở hằng ngày. Từ năm 2015, nghiên cứu của trung tâm nghiên cứu quốc gia về giao thông xác nhận các loại xe ba bánh và xe máy liên quan đến 45% các loại khí thải có hại.

Nghiên cứu này đề xuất nhiều biện pháp để điều chỉnh hoạt động của xe ba bánh ở Philippines nhằm cân bằng giữa nhu cầu đi lại quãng đường ngắn, giao thông công cộng nội thị cùng những hạn chế như ô nhiễm không khí và tiếng ồn, cạnh tranh xuống đáy về giá.

Ảnh minh họa

Việt Nam đang thực hiện áp chuẩn khí thải cho xe cơ giới ra sao?

Tại kỳ họp Quốc hội lần 10, khóa XIV, dự kiến Chính phủ sẽ trình dự thảo Luật giao thông đường bộ sửa đổi để thay Luật giao thông đường bộ năm 2008. Trong dự thảo luật mới bổ sung quy định xe cơ giới phải đáp ứng mức khí thải theo quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường.

Khi luật được thông qua, việc kiểm soát khí thải xe máy tại các đô thị sẽ được tiến hành, đây là việc cần thiết nhằm loại bỏ dần những xe xả khói đen trên phố góp phần bảo vệ môi trường từ hoạt động giao thông. Trong tờ trình dự thảo Luật giao thông đường bộ sửa đổi nêu rõ: mô tô, xe máy tham gia giao thông phải được kiểm tra định kỳ về phát thải khí thải theo quy định về lộ trình của Chính phủ.

"Đây là những chính sách cụ thể hơn so với Luật giao thông đường bộ 2008 nhằm bảo vệ quyền được sống trong môi trường ít phát thải ô nhiễm, giảm thiểu các tác động về môi trường của phương tiện tham gia giao thông" - tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ GTVT thừa ủy quyền của Thủ tướng, ký trình Quốc hội nêu rõ lý do kiểm soát khí thải định kỳ đối với mô tô, xe máy.

Đây là điểm mới vì lâu nay quy định về kiểm soát khí thải mô tô, xe máy chỉ thực hiện ở khâu lắp ráp sản xuất trong nước và nhập khẩu mới. Gần nhất là năm 2009, Bộ GTVT đã ban hành quy chuẩn về kiểm soát khí thải QCVN 04:2000/BGTVT - quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải môtô, xe máy sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới, chưa có quy chuẩn khí thải đối với xe đang tham gia giao thông.

Trước đó, trong quá trình soạn dự thảo Luật giao thông đường bộ sửa đổi, vào năm 2018 Bộ GTVT đã đồng ý với đề xuất của Sở GTVT TP.HCM về việc thí điểm kiểm soát khí thải mô tô, xe máy ở TP.HCM. Bộ đề nghị sở báo cáo UBND TP.HCM đề xuất với Thủ tướng Chính phủ cho phép thành phố được thí điểm và đã góp ý TP cần có lộ trình thực hiện kiểm soát khí thải, chu kỳ kiểm định, hồ sơ thủ tục và các biện pháp kiểm soát việc thực hiện khí thải...

PGS.TS Chu Công Minh (Trường ĐH Bách khoa TP.HCM) cho rằng, có thể thí điểm thực hiện kiểm soát lượng khí thải của xe có niên hạn trên 15 năm trước, sau đó tổng kết rút kinh nghiệm và mở rộng cho xe 10 năm tuổi… Khi thực hiện cần có nhãn đăng kiểm để tránh việc bị kiểm tra lại khi lưu thông. Bên cạnh đó, cần tiến hành song song việc kiểm tra an toàn xe và kiểm tra lượng khí thải xe máy, áp dụng luôn cho xe ba bánh, xe chở rác cũ nát...

Cũng theo ông Minh, hiện nước ta có bộ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới nhưng chưa có tiêu chuẩn về xe đang lưu hành nên mức độ gây ô nhiễm tăng hơn từ loại xe cũ nát, chất lượng kém.

Đây sẽ là rào cản lớn trong quá trình thực hiện kiểm định. Do đó, Việt Nam cần sớm có luật áp dụng, thông tư hướng dẫn, quy định cụ thể về vấn đề này. Chúng ta có thể tham khảo các tiêu chuẩn, luật quy định về khí thải của châu Âu để vận dụng vào thực tiễn và theo lộ trình tại nước ta.

Bảo Lâm