Cần có cái nhìn đúng đắn về đô thị hóa

Đô thị hóa luôn gây ra áp lực cho hạ tầng đô thị (ảnh minh họa).

Theo báo cáo gần đây của tổ chức quốc tế IFRC cho biết: Hiện có hơn 3,5 tỉ người sống tại các đô thị, trong đó có khoảng 1 tỉ người phải sinh sống trong những điều kiện vô cùng tồi tàn. Với tốc độ đô thị hóa tăng cao như hiện nay, số cư dân sống ở nông thôn trên toàn thế giới sẽ ngày một giảm dần chỉ còn 2,8 tỷ vào năm 2050.

Tại Việt Nam, tính đến hết tháng 6/2016, tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam đạt 36%, và theo dự đoán thì đến năm 2020, tỷ lệ này sẽ là 40%. Ông Đỗ Viết Chiến, Phó Tổng thư ký Hiệp hội các đô thị Việt Nam - nguyên Cục trưởng Cục Phát triển đô thị - Bộ Xây dựng phát biểu tại một cuộc tọa đàm về đô thị hóa Việt Nam cho biết: “Mỗi năm tỷ lệ đô thị hóa của Việt Nam tăng 1%, tương đương với mỗi năm sẽ có 1-1,2 triệu dân nông thôn ra sinh sống tại đô thị.

Ở Việt Nam, mật độ dân số cao gấp khoảng 6 - 7 lần so với mật độ chuẩn. Trên thế giới, chỉ có 4 nước (Ấn Độ, Nhật Bản, Băng-la-đét, Phi-líp-pin) có mật độ dân số cao hơn Việt Nam. Việt Nam là quốc gia có quy mô dân số rất lớn và quy mô đó vẫn tăng mạnh. Trong 5 năm gần đây, mỗi năm dân số Việt Nam tăng thêm khoảng 1,1 triệu người.

Cùng với xu thế phát triển chung của thế giới, quá trình đô thị hóa ở Việt Nam đã và đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Với tốc độ phát triển và dân số đô thị như hiện nay, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp phát sinh từ quá trình đô thị hóa. Mặt trái của quá trình đô thị hóa quá nhanh thể hiện ở nhiều lĩnh vực. Quá trình công nghiệp hóa và di dân sẽ kéo theo đô thị hóa tự phát, đô thị sẽ mở rộng và dân số hội tụ trong khu vực đô thị sẽ ngày một gia tăng.

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã khiến một lượng lớn cư dân nông thôn bị mất đi số lượng đất đai sản xuất nông nghiệp, thiếu công ăn việc làm, không có thu nhập và trở thành dân nghèo đô thị. Điều này dẫn đến tỷ lệ nghèo đói tại các đô thị trở nên trầm trọng hơn. Một thực tế là người dân nghèo đang dần dần bị đẩy ra xa các khu đô thị hoặc bị dồn vào những ngõ nhỏ, những khu vực có điều kiện sống thấp và ít được tiếp cận với các khu dịch vụ đô thị, không phúc lợi xã hội, hoặc phải trả chi phí dịch vụ cao hơn.

Môi trường sống ở đô thị nhiều khu vực đang bị ô nhiễm nghiêm trọng. Lượng rác thải ngày một nhiều hơn, điều kiện xử lý rác thải xuống cấp hoặc chưa được đầu tư đồng bộ. Tình trạng úng ngập, tắc nghẽn giao thông tại đô thị diễn ra phổ biến. Đất cho cây trồng, sinh hoạt cộng đồng ngày càng bị thu hẹp.

Theo Ngân hàng Thế giới, ngân sách mà Việt Nam cần phải huy động để cải thiện hạ tầng đô thị trong những năm tới là những con số khổng lồ. Sự chênh lệch giữa tầng lớp giàu và nghèo cũng rất cao, phân cấp xã hội ngày càng sâu sắc. Tổ chức Y tế Thế giới đã tỏ ra rất lo ngại là tại sao nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng tốt mà chất lượng dân số lại ở mức thấp? Chất lượng dân số thấp là yếu tố cản trở sự phát triển và đặt nước nhà trước nguy cơ tụt hậu xa hơn so với các nước trong khu vực và thế giới.

Chính vì vậy, chiến lược đô thị hóa của Việt Nam phải hướng tới mục tiêu bền vững, cân bằng giữa con người, môi trường và kinh tế xã hội. Đô thị hóa tại Việt Nam cần cố gắng đạt các chỉ tiêu về tăng trưởng kinh tế, bảo vệ môi trường sinh thái, thay đổi cơ cấu kinh tế nhằm đáp ứng xu hướng hội nhập và phát triển bền vững. Việc quản lý đô thị sai lệch hoặc thiếu sót sẽ dẫn đến lãng phí nguồn lực của đô thị, làm ảnh hưởng đến khả năng giảm nghèo của chính đô thị đó. Quản lý đô thị tốt là yếu tố cơ bản đảm bảo người dân được quyền tham gia trong công tác quy hoạch, phát triển và quản lý đô thị, không bị loại khỏi bên lề xã hội và được quan tâm, chăm sóc trong hoàn cảnh thảm họa thiên tai, biến đổi khí hậu. Nếu được quản lý tốt, người dân đô thị sẽ được hưởng cuộc sống có chất lượng tốt và sẽ có tuổi thọ cao hơn.

Không có một quốc gia nào trên thế giới mà đạt được nhiều thành tựu về tăng trưởng kinh tế lại không trải qua giai đoạn đô thị hóa, trong đó có Việt Nam. Tương lai của người dân, tất cả phụ thuộc rất nhiều vào sự chuẩn bị thích ứng với quá trình đô thị hóa này.

Hạ Ly