Cần chuyển đổi trong toàn nền kinh tế để cải thiện năng suất lao động
Năng suất lao động quốc gia của Việt Nam tuy có tăng nhưng vẫn còn ở mức rất thấp so với các nước trong khu vực.
“Tăng đều nhưng vẫn còn rất thấp so với các nước trong khu vực” - năng suất lao động của Việt Nam giai đoạn 2011-2018 tăng bình quân 4,8%/năm, cao hơn mức tăng bình quân của nhiều nước, giúp Việt Nam thu hẹp được khoảng cách tương đối với các nước ASEAN có trình độ phát triển cao hơn.
Năng suất lao động quốc gia của Việt Nam tuy có tăng nhưng vẫn còn ở mức rất thấp so với các nước trong khu vực.
Tuy nhiên, đây vẫn là mức rất thấp và khoảng cách chênh lệch tuyệt đối vẫn tiếp tục gia tăng. Thực tiễn này nếu không có giải pháp cải thiện sẽ tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế-xã hội đất nước, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế mới. Thông tin được khẳng định tại Hội nghị “Cải thiện năng suất lao động Quốc gia” do Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức ngày 7/8, tại Hà Nội.
Theo Tổng cục Thống kê, tính theo sức mua tương đương (PPP 2011), năng suất lao động của Việt Nam hiện nay ở mức 11.142 USD - mức rất thấp so với các nước trong khu vực: chỉ bằng 7,3% năng suất lao động Singapore, 19% Malaysia, 37% Thái Lan, 44,8% Indonesia và bằng 55,9% năng suất lao động Philippines. Điều này cho thấy nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt với thách thức rất lớn trong thời gian tới để có thể “bắt kịp” mức năng suất lao động của các nước.
Ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, Bộ Kế hoạch - Đầu tư cho rằng: Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cạnh tranh gay gắt, cải thiện và thúc đẩy tăng năng suất lao động là yếu tố quyết định tới năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và của từng doanh nghiệp.
“Thúc đẩy năng suất lao động cũng là vấn đề sống còn đối với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam vì tăng năng suất lao động đồng nghĩa với phát triển nhanh, bền vững, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và rút ngắn khoảng cách với các quốc gia trong khu vực. Bởi thế cho nên cần thiết phải nghiên cứu-cải thiện tăng năng suất lao động”, ông Lâm nhấn mạnh.
Có thể lấy dẫn chứng về tác động của năng suất lao động với tăng trưởng kinh tế công nghiệp để diễn giải nhận định của đại diện Tổng cục Thống kê: khu vực kinh tế công nghiệp chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế về quy mô, nhưng năng suất lao động lại chưa thể hiện vai trò chủ chốt.
Cụ thể, năm 2018, năng suất lao động ngành công nghiệp đạt hơn 154 triệu đồng/lao động, tăng 55,4 triệu đồng, tương đương tăng 4,5%, trong khi mức tăng bình quân 7 năm trước đó đạt từ 1,83% đến 3,1%.
Nếu không có những thay đổi mạnh mẽ-mang tính bứt phá thì mục tiêu tăng năng suất lao động 5,5% toàn ngành trong 5 năm, từ 2016-2020 khó hoàn thành.
Quan trọng hơn nữa là vai trò “dẫn dắt” không đạt được như kỳ vọng - tác động tăng trưởng toàn nền kinh tế. Năng suất lao động khu vực kinh tế công nghiệp chỉ là một ví dụ điển hình cho thấy cần có những giải pháp hữu hiệu để nâng cao năng suất từng khu vực kinh tế và toàn nền kinh tế.
Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kiến nghị: “Cần thúc đẩy cải cách thể chế, phát triển đồng bộ thị trường để các nguồn lực phải được dồn vào những khu vực phát triển hiệu quả nhất. Thứ 2 là cần tiếp tục thúc đẩy cơ cấu nền kinh tế, chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ”.
“Cụ thể là cần chuyển dịch 20% nữa và chính sách phát triển tốt nhất là thúc đẩy phát triển doanh nghiệp. Trong đó, cải thiện năng suất hộ gia đình vì chiếm 30% GDP và 9 triệu lao động – đang là nút thắt – phải cải thiện quản trị và đổi mới công nghệ”, ông Lộc cho biết thêm.
Bên cạnh các giải pháp mang tầm vĩ mô-tác động trực tiếp tới hoạt động sản xuất-kinh doanh nhằm tăng năng suất lao động, đại diện giới chủ sử dụng lao động cũng kiến nghị phát động phong trào năng suất lao động quốc gia và có thể thành lập Ủy ban năng suất quốc gia. Các chuyên gia tham dự hội nghị đồng thuận với chủ trương này và coi đây là hướng mở-tiến tới thúc đẩy tăng năng suất lao động Việt Nam.
Từ thực tiễn mức tăng năng suất lao động Việt Nam thời gian qua cùng kiến nghị từ giới doanh nhân, doanh nghiệp và các chuyên gia kinh tế, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc nêu quan điểm chỉ đạo của Chính phủ về vấn đề này gồm 6 nhiệm vụ trọng tâm.
Thứ nhất là thúc đẩy cải cách thể chế. Thứ 2 là tập trung cải thiện tính hiệu quả của thị trường lao động kể cả phía cung lẫn phía cầu. Thiết lập 1 cơ chế khuyến khích đủ mạnh để thu hút tài năng trong và ngoài nước. Thứ 4 là phải xây dựng một cơ chế mở trong bộ máy nhà nước để những người giỏi được tham gia quản trị, đáp ứng cơ cấu thị trường. Thứ 5 năng suất lao động có tương quan chặt chẽ với năng lực kỹ năng chuyên môn của người lao động cho nên vai trò của giáo dục là quyết định đối với năng suất lao động quốc gia. Cuối cùng, đầu tư cho công nghệ và đầu tư cho lao động phải tương thích mới nhau thì mới phát triển được.
Hơn 30 năm đổi mới và hội nhập quốc tế, nền kinh tế Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, thoát khỏi tình trạng kém phát triển, trở thành nước có thu nhập trung bình và đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy nhiên, đến nay nền kinh tế vẫn đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức và còn khoảng cách khá xa so với các nước trong khu vực.
Để tránh nguy cơ tụt hậu và vượt qua bẫy thu nhập trung bình, Việt Nam cần tập trung chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên năng suất, chất lượng và hiệu quả, trong đó trọng tâm là cải thiện năng suất lao động để tăng sức cạnh tranh của nền kinh tế, đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững. “Thực tiễn này cần sự nỗ lực từ cơ chế chính sách, từ từng doanh nhân-doanh nghiệp-từng người lao động” - đây là thông điệp được truyền đi từ Hội nghị Cải thiện năng suất lao động Quốc gia./.
