Cận cảnh Tết mùa mưa của đồng bào Hà Nhì, Lai Châu
Tết Mùa mưa (Dế khừ chà) được tổ chức vào tháng 5 âm lịch hàng năm. Đây là dịp để người Hà Nhì cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, trồng ngô được nhiều ngô, trồng lúa được nhiều lúa, nuôi lợn, nuôi trâu, nuôi gà được sinh sôi đầy đàn và cầu mong ông bà tổ tiên phù hộ cho con cháu được khỏe mạnh.
Tết mùa mưa được người Hà Nhì tổ chức trong 4 ngày. Đây cũng là 4 ngày kiêng kỵ bắt đầu từ ngày hợi, tí, sửu đến hết ngày dần. Trong 4 ngày này, mọi người trong gia đình không được đi làm mà chỉ vui chơi và nhau ăn uống, múa hát ai ai cũng vui vẻ. Đây cũng chính là thời gian nghỉ ngơi, lấy lại sức lao động sau một năm làm lụng vất vả.
Phụ nữ Hà Nhì rực rỡ váy áo ngày Tết mùa mưa
Khi bắt đầu mùa mưa và khi lúa đã đến thì con gái, dân bản sẽ họp bàn và thống nhất ngày cúng. Thường được chọn là ngày hợi hoặc ngày thìn. Đúng ngày chọn, các hộ gia đình tổ chức các nghi thức của Tết Mùa mưa. Từ chiều hôm trước, phụ nữ trong nhà sẽ đi lấy lá chuối, ngâm gạo nếp, chuẩn bị các đồ dùng, vật dụng cho lễ cúng.
Lễ cúng được gia đình chuẩn bị từ ngày hôm trước
Rạng sáng hôm sau, phụ nữ trong nhà đồ xôi, giã bánh dày. Gạo nếp được lựa chọn là loại nếp thơm, dẻo do chính bàn tay của những người trong gia đình cấy trồng. Giã xong, họ sẽ nặn thành 3 chiếc bánh dày, dâng cúng tổ tiên. Chủ nhà là đàn ông hoặc phụ nữ đều có thể thực hiện nghi thức cúng.
Hầu hết công việc chuẩn bị do phụ nữ thực hiện.
Cúng xong chủ nhà sẽ chia cho các thành viên trong gia đình ăn bánh và chuẩn bị cho phần nghi thức gọi hồn. Lễ vật gồm 2 con gà, 1 quả trứng, 1 bát nước trắng, 1 chai rượu và một số vật dụng, trang sức không thể thiếu như vòng tay, khăn, áo, quần, váy của các thành viên trong gia đình.
Xôi nếp - món ngon không thể thiếu trong dịp Tết mùa mưa.
Cúng xong chủ lễ sẽ mang tất cả các lễ vật vào nhà, để cạnh bàn thờ. Các thành viên trong nhà cùng uống bát nước trắng, nhận lại trang sức, quần áo, vật dụng.
Tái hiện giã gạo đồ xôi cho ngày lễ.
Sau đó gia chủ cắt tiết gà. Mọi người trong gia đình chuẩn bị 2 bát cháo, 2 bát thịt nạc gà xé, 1bộ gan gà luộc, 2 chén rượu, 2 đôi đũa để cúng 2 bên nội ngoại. Cúng xong, trẻ nhỏ hoặc người già ưu tiên ăn trước, sau đó cả gia đình mới cùng ăn, có thể mời thêm anh em, bạn bè, hàng xóm láng giềng đến ăn Tết.
Cắt tiết gà làm lễ.
Ăn xong các gia đình cho trẻ nhỏ chơi cây đu trong nhà. Người lớn chơi cây đu được dựng ở khu đất giữa bản.
Một số hình ảnh khác tái hiện Tết mùa mưa của đồng bào Hà Nhì tại Làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam.
