Cách xử lý đúng trong tình huống có người đột quỵ

Tại Trung tâm Đột quỵ, BV Bạch Mai, PGS-TS. Mai Duy Tôn, GĐ Trung tâm cho biết, thời gian gần đây trung tâm tiếp nhận nhiều ca đến cấp cứu trong tình trạng muộn. Hậu quả là người thì tử vong, người thì trở thành tàn phế suốt đời.

Bệnh nhân nữ 60 tuổi ở Thái Bình có tiền sử khỏe mạnh được đưa đến Trung tâm Đột quỵ trong tình trạng tê yếu nửa người trái nhưng người bệnh vẫn không hiểu được tầm quan trọng của việc tận dụng “thời gian vàng”. Khi kíp trực tức tốc đón bệnh nhân với hi vọng có thể điều trị tái tưới máu để “cứu não” có hỏi về thời gian khởi phát, bệnh nhân cho biết xuất hiện triệu chứng từ trưa hôm trước-đã qua 26 giờ. Lý giải về việc đến BV muộn, bệnh nhân vô tư: Nghe mọi người nói khi bị đột quỵ thì phải nằm bất động để não được nghỉ ngơi, nhưng tôi càng nằm thì tay chân bên yếu mãi vẫn không cải thiện nên mới bảo con đưa đến BV…

Người bệnh đột quỵ nếu bỏ qua thời gian vàng thì nguy cơ tử vong, liệt rất cao.

Theo PGS-TS. Mai Duy Tôn, đột quỵ não có thể đe dọa đến tính mạng và dẫn đến tàn tật vĩnh viễn, điều tối quan trọng khi phát hiện người thân có dấu hiệu đột quỵ là cần hành động nhanh để kịp đến viện trong giờ vàng. Đối với đột quỵ thiếu máu não, khi mạch máu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị chết. Cứ mỗi giờ trôi qua, số tế bào não chết tương ứng mất đi 3,6 năm tuổi thọ của người bình thường (đó là trong trường hợp người bệnh may mắn sống sót).

Thời gian vàng trong đột quỵ thiếu máu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục máu đông hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao. Ngược lại, nếu điều trị càng muộn trong “cửa sổ thời gian” này cơ hội phục hồi sẽ thấp đi.

TS. Mai Duy Tôn nhấn mạnh, 6 việc nên làm khi phát hiện người bệnh đột quỵ não, đó là: Lập tức gọi xe cứu thương 115. Đây là lựa chọn thông minh nhất vì xe cứu thương sẽ đưa người bệnh đến địa điểm có thể thực hiện kỹ thuật cấp cứu bệnh nhân đột quỵ chuẩn nhất và nhanh nhất. Thêm nữa, nhân viên y tế của 115 được trang bị kiến thức y tế để xử lý các tình huống khẩn cấp khác nhau, họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến BV và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.

Khi gọi 115 và yêu cầu trợ giúp, người nhà hãy thông báo cho người điều hành về tình trạng nghi ngờ bệnh nhân bị đột quỵ não. Nhân viên cấp cứu 115 sẽ được chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn BV chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.

Phải theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh: Trong khi chờ xe cứu thương đến hãy hỏi người bệnh càng nhiều thông tin càng tốt về tất cả các loại thuốc mà người bệnh đang dùng; tình trạng sức khỏe; có dị ứng gì không. Ghi lại tất cả các triệu chứng bao gồm: thời điểm đột quỵ, tiền sử bệnh tật của người bệnh như tăng huyết áp, bệnh tim, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường... Những thông tin này rất hữu ích khi bác sĩ khai thác bệnh sử vì khi đến BV người bệnh có thể không giao tiếp được nữa.

Khuyến khích người bệnh nằm xuống: Nếu người bệnh đang ngồi hoặc đứng, hãy khuyến khích họ nằm nghiêng với tư thế đầu cao. Để giữ cho người bệnh thoải mái, hãy nới lỏng quần áo của họ. Tư thế này giúp tăng cường lưu lượng máu đến não. Tuy nhiên, nếu người bệnh bị ngã thì đừng cố di chuyển họ.

Thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR): Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Nếu điều này xảy, hãy đánh giá tình trạng hô hấp của họ, xem họ có còn thở không. Nếu bạn không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi... Đồng thời, cố gắng giữ bình tĩnh trong suốt quá trình chờ cứu thương 115 đến.

Bên cạnh những việc cần làm, PGS. TS. Mai Duy Tôn cũng khuyến cáo những điều không nên làm đối với bệnh nhân đột quỵ não gồm: Không được cho người bệnh uống thuốc. Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì.

Không cho người bệnh tự đi xe đến BV: Các triệu chứng đột quỵ não rất khó để nhận biết ngay từ đầu. Người bệnh có thể nhận ra có gì đó không ổn, nhưng không nghi ngờ đột quỵ não. Nếu bạn phán đoán người bệnh đang bị đột quỵ não thì tuyệt đối không để người bệnh tự đi xe đến viện mà hãy gọi 115 và chờ sự giúp đỡ.

Phong Châu