Các thuật ngữ thường gặp khi đánh giá thiết bị âm thanh

"Tai nghe này thật là 'sáng', nghe thật là chói tai", "Bộ loa này có chất âm thật ấm áp và nhạc tính" - là những câu nói mà những Audiophile kháo nhau khi đánh giá một sản phẩm âm thanh. Nhưng đối với những người mới tìm hiểu về thú chơi này, thì chắc chắn sẽ không hiểu hết được dẫn tới mù mờ khi đọc bài đánh giá. Sau đây là cẩm nang cầm tay để giúp bạn đọc được những bài đánh giá mang tính kĩ thuật, và từ đó tìm mua được sản phẩm ưng ý với mình.

Audio Technica M50x - tai nghe với chất âm cân bằng nên thường được ứng dụng trong việc mix nhạc

Có rất nhiều kiểu đánh giá chất lượng âm thanh khác nhau, nhưng tất cả thường bắt đầu bằng 'Tổng thể âm thanh' - Sound Signature. Tổng thể âm thường được chia ra làm 4 loại:

- Ấm (warm): Thường có nhiều âm trầm, giúp chất âm mượt mà và dễ nghe hơn. Dải trung và cao có hiện diện, nhưng cũng được tinh chỉnh để nhẹ nhàng và không bị chói, gây cảm giác đau tai. Các hãng như Beats, Bose hay Sennheiser thường làm các cặp tai nghe có kiểu âm như thế này.

- Sáng (Bright): Các thiết bị âm thanh được gọi là sáng thường có ít âm trầm hơn, hoặc giảm âm lượng ở những tần số thấp. Giọng ca sĩ, cũng như những dải tần cao được làm sắc hơn, đôi khi tạo ra chói rít. Những sản phẩm có hướng âm sáng thường cho cảm giác mệt tai nếu nghe trong một thời gian dài, nhưng vẫn có rất nhiều người thích vì cho cảm giác âm thanh chi tiết hơn.

Phân chia dải tần trong âm thanh

- Cân bằng (Neutral): Các hãng âm thanh cao cấp thường hướng tới một chất âm cân bằng, tức là có cả 3 dải âm đồng đều nhau, giúp người dùng tận hưởng được mọi chi tiết một cách hài hòa. Không có bất cứ một tai nghe nào cân bằng một cách hoàn hảo cả, mỗi hãng lại có một định nghĩa về 'cân bằng khác nhau', nên đôi khi một sản phẩm cân bằng với người này lại trở nên khó nghe với người khác.

- V-shape: Tai nghe, loa thường được đo đạc bằng máy đo âm tần. Những sản phẩm cho biểu đồ âm thanh dạng chữ 'V' sẽ có dải trầm và cao có nhiều lượng hơn so với dải trung, kết quả là một âm thanh thiếu tính cân bằng nhưng thường sôi động, dùng để nghe nhạc Pop và Dance. Những sản phẩm có chất âm V-shape thường được coi là kém chất lượng vì không thể hiện được đúng bài hát mà nguồn phát ra, nhưng lại phù hợp với những ai thích nhạc mạnh, nhạc sôi động.

Các nhạc cụ và dải tần tương ứng

Âm thanh thường được phân chia thành 3 dải: Dải trầm (bass - tần số thấp, bao gồm trống cùng các nhạc cụ tần số thấp của bộ kèn đồng và dây), dải trung (mid-range - tần số giữa, bao gồm giọng ca sĩ và đa phần các nhạc cụ) và dải cao (treble - tần số cao, bao gồm những nốt cao nhất của Piano, guitar, chuông gió cùng những phụ kiện bộ gõ). 3 dải âm này lại được chia ra thành 3 phần nữa là thấp, trung và cao, nhưng trong đa phần những bài đánh giá thường không phân chia ra nhỏ như vậy, gây rối cho người đọc.

Để đánh giá âm trầm, ta thường nói về 'lượng' và 'chất'. Âm trầm ít thường được gọi là 'light', còn những sản phẩm âm thanh có nhiều trầm thì được gọi là 'bass-heavy' hay dành cho đối tượng nghe 'bass-head'. Tùy vào từng đối tượng khác hàng mà nhiều trầm thì sẽ hay, hoặc ít trầm mới là hay. Một số từ ngữ dùng để miêu tả trầm đó là:

- Punchy: Âm trầm xuất hiện nhanh, tạo cảm giác đập tới tai người dùng rồi ngắt ngay

- Thumpy: Trầm rất nặng, nhất là ở dải siêu trầm (sub-bass), chơi trong một khoảng thời gian lâu hơn

- Muddy: Một dải trầm quá nhiều lượng, nên thiếu độ chi tiết và 'quyện' vào nhau như một vũng bùn, thường dùng để chê những sản phẩm âm thanh kém chất lượng

- Bass bleed: Dải trầm quá mạnh, lấn vào không gian của những dải âm khác nên tạo ra một kiểu âm thanh kém chi tiết

Còn về âm trung, ta thường nói về vị trí đặt dải âm, độ sáng tối cũng như độ chi tiết. Ở những sản phẩm cao cấp thì dải trung hướng về sự cân bằng, với độ chi tiết cao giúp tăng tính rõ ràng ở giọng ca sĩ cũng như các nhạc cụ kèm theo. Một số từ miêu tả dải trung là:

- Boxy: Dải trung lùi, lại kém chi tiết nên cảm giác như có ai đó chùm túi ni-lông qua vậy!

- Smooth: Một dải trung cân bằng, nhẹ nhàng, tạo cảm giác thoải mái khi nghe và không hề bị chói

- Sibalance: Khi dải trung cao (lúc ca sĩ hát lên giọng hoặc dùng giọng gió) mà tạo ra các âm thanh chói rít, thì ta gọi là sibalance. Hiện tượng sibalance nếu chỉ diễn ra nhẹ thì không ảnh hưởng tới chất âm, nhưng quá nặng thì sẽ làm người dùng khó chịu ngay từ lúc mới nghe

Dải cao không phải là dải âm đầu tiên mà người dùng để ý tới khi thử tai nghe hay loa, nhưng cũng là một thành phần quan trọng để tạo ra tính hoàn thiện của chất âm tổng thể. Những từ ngữ cần biết để đọc đánh giá về dải cao là:

- Decay: Thời gian mà một âm cao xuất hiện, sau đó tan dần đi và biến mất hoàn toàn

- Sparkle (sáng): một dải cao có thể đạt được những tần số cao nhất, sắc và rất dễ nhận ra

- Roll-off: Hiện tượng giảm dần năng lượng hay âm lượng khi âm cao lên những tần số cao. Nếu như roll-off quá sớm sẽ tạo ra một âm cao thiếu năng lượng, cảm giác 'cụt'

Tùy vào từng kiểu nhạc khác nhau, người dùng sẽ chọn một tai nghe để phù hợp với mình. Nhưng thông thường, một sản phẩm cân bằng sẽ có thể 'nghe tạp', tức là dễ dàng sử dụng với nhiều loại nhạc với nhau. Còn những sản phẩm 'có cá tính', tức là có 1 yếu tố âm thanh tốt một cách đặc biệt, nên sẽ chơi tốt nhất là 1 số dòng nhạc nhất định. Một ví dụ đó là , là một cặp tai nghe khá cân bằng, nhưng đặc biệt tốt ở việc tái tạo âm trung, giọng ca sĩ nên sẽ đặc biệt tốt khi nghe nhạc ballad, folk và jazz.

2 yếu tố nữa cũng không kém phần quan trọng đó là âm trường và âm hình.

- Âm trường (Sound-stage) là độ rộng của âm thanh mà tai nghe phát ra. Thông thường, tai nghe và loa càng lớn và có màng loa đặt cách xa nhau thì sẽ tạo ra được âm trường rộng hơn. Riêng về tai nghe, càng bỏ ra nhiều tiền ta càng có một âm trường 'sâu và rộng', giúp cho các nhạc cụ có thể thể hiện được một cách tốt nhất mà không bị dính vào nhau.

- Âm hình (Imaging) là một khái niệm hơi mang tính trừu tượng. Một sản phẩm có âm hình tốt sẽ giúp người dùng cảm nhận được âm thanh như một đồ vật gì đó thực, được đập tới và có thể cảm nhận không chỉ bằng tai. Âm hình thường được thể hiện rõ ràng hơn ở những bộ loa và tai nghe đắt tiền, thuộc phân khúc cao cấp và phải được dùng với những nguồn phát tốt.

Sennheiser HD800 - một cặp tai nghe có chất âm mang tính kĩ thuật cao

Nhưng tất nhiên, việc chọn một sản phẩm âm thanh không thể phụ thuộc hoàn toàn vào những bài đánh giá, vì âm thanh được trải nghiệm bằng tai chứ không phải bằng mắt. Nên trước khi quyết định mua một cặp tai nghe hay loa, người dùng ngoài việc tìm hiểu các đánh giá trên mạng thì nên đi nghe thử, để có đánh giá chủ quan nhất vì sử dụng chinh cảm nhận của mình và những bài nhạc mình đang nghe.

Minh Đức