Bút sắc từ con chữ nhỏ

Cải tiến tên "Trạm thu phí" thành "Trạm thu giá", biến cái dễ hiểu thành cái khó hiểu.

Đúng lý, trước đây trên phạm vi toàn quốc đã có các trạm thu phí đường bộ và danh định đó là một khoản thu phí đường xá, người bộ hành phải đóng góp. Thời phong kiến đã có khoản thu phí đường làng ngõ xóm, gọi là tiền cheo. Tiền cheo thường đóng cho làng vào dịp dựng vợ gả chồng, chuyện hỷ...

Có câu “Giúp em quan tám tiền cheo, quan năm tiền cưới”, cho thấy phí cầu đường còn cao hơn tiền cưới. Nhưng đó là đường làng do dân tự đóng góp xây dựng. Làng phải thu để có tiền đầu tư xây dựng và duy tu bảo dưỡng. Còn đường cái quan, bổ vào thuế, bóc ra từ đồng tiền thuế mà dân đã nộp, không phải nộp khoản tiền cheo.

Ngày nay, đường làm bằng ngân sách khoản nộp đó là thuế, đường đầu tư ngoài ngân sách “xã hội hóa” hoặc nhà đầu tư bỏ tiền ra xây dựng “BOT”, để kinh doanh thu lợi gọi là khoản phí. Người học văn hóa phải trả tiền cho thầy, gọi là học phí. Người chữa bệnh, trả tiền cho thầy thuốc gọi là viện phí. Phí đường, phí chợ rành rành là một khoản thu.

Mới đây, nhà đầu tư xây dựng đường xá theo hình thức BOT, mọc ra thuật ngữ “Trạm thu giá” thay cho “Trạm thu phí”. Người ta vô tình hiểu đó là một hình thức mập mờ đánh lận con đen, tránh phí chồng phí và gọi là giá cho dễ bề tăng giá.

Họ bèn nảy ra cụm ngôn ngữ trái khoáy vậy, rất tiếc không ít tờ báo và phóng viên hùa theo, mặc dù biết rõ thuế, phí... là định tính; còn giá là định lượng. Chữ thầy không bảo phí với giá là một. Phí chỉ đối tượng thu, còn giá chỉ định lượng. Ví dụ câu: Con cá lá rau giá bao nhiêu 1kg, anh chị ấy sáng giá, tức có danh có giá.

Bộ trưởng Bộ Tài Chính Đinh Tiến Dũng cũng cho rằng: Phí giao thông BOT đang thực hiện theo quy định của Luật Giá tương tự như học phí và viện phí. Theo Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng, không nên thay đổi tên thành “Trạm thu giá BOT”, mà nên giữ nguyên là “Trạm thu phí BOT”.

Tại Phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 5, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải tiếp thu ý kiến của nhân dân và các đại biểu Quốc hội để thống nhất tên gọi cho phù hợp, không sử dụng tên gọi “Trạm thu giá BOT”.

Ý kiến của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chuẩn chỉ ngôn ngữ tiếng Việt, khiến nhiều ký giả thấy mình vô tình đã nhả chữ bồi theo điều sai trái. Nhân ngày báo chí Cách mạng Việt Nam, tự nhủ nhà báo phải bút sắc từ nhưng con chữ nhỏ.

Vũ Phong Cầm