Bước tiến chính trị lịch sử tại Trung Đông

Quang cảnh buổi công bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc bình thường hóa quan hệ giữa Israel và UAE tại Nhà Trắng vào tuần qua. Ảnh: Reuters

Tuần trước, UAE và Israel đã ký thỏa thuận thương mại chiến lược đầu tiên về hợp tác phòng, chống dịch Covid-19. Ngay sau đó, hàng loạt dự án hợp tác y tế, quốc phòng, kinh tế - xã hội được công bố sau khi 2 nước chính thức bình thường hóa quan hệ như: Đường điện thoại giữa 2 quốc gia được nối lại sau gần nửa thế kỷ cắt đứt; người dân UAE cũng được truy cập vào các trang báo điện tử của Israel; Israel lên kế hoạch mở đường bay thẳng đến Thủ đô Abu Dhabi và thành phố Dubai của UAE qua không phận Saudi Arabia - quốc gia chưa công nhận nhà nước Israel.

Giới chuyên gia kinh tế nhận định, hợp tác song phương UAE - Israel từ lâu nay vốn là một mối quan hệ “ngầm” và mang tới nhiều lợi ích cho nhau. Vì vậy, việc chính thức công khai mối quan hệ này sẽ giúp tạo “sức bật” mạnh mẽ, hứa hẹn cải thiện đáng kể nền kinh tế của 2 quốc gia, tạo ra nền móng cho việc thu hút những khoản tiền “khổng lồ” từ nguồn đầu tư của nhà nước và tư nhân giữa 2 quốc gia. Trong đó, lĩnh vực công nghệ và nông nghiệp sẽ là một hướng đầu tư mũi nhọn của UAE. Nền kinh tế Israel sẽ được hưởng lợi rất lớn từ việc có mối quan hệ tốt đẹp với UAE.

Giới chuyên gia chính trị thì cho rằng, ngay sau khi bình thường hóa quan hệ, dường như 2 nước đang đẩy nhanh việc hợp tác kinh tế với những mũi nhọn chiến lược. Đây có thể xem là một nỗ lực thắt chặt sự ràng buộc lợi ích lẫn nhau, điều đó không chỉ mang tới sự bền vững cho thỏa thuận hòa bình giữa 2 quốc gia, mà còn tạo nên một sức mạnh chung. Trên thực tế, tình hình Trung Đông tương đối phức tạp giữa các nhóm nước, điển hình như sự căng thẳng giữa Israel với các nước Arab và nhất là sự chia rẽ sâu sắc giữa nhiều quốc gia trong khu vực liên quan tới mâu thuẫn Israel - Palestine.
Giới chuyên gia đánh giá rằng, hòa bình UAE - Israel không phải niềm vui của chung đối với các bên liên quan, thậm chí còn được ví là “ngày đen tối” của Palestine. Việc Mỹ bảo trợ để 2 nước bình thường hóa quan hệ có thể là động thái liên kết chặt chẽ giữa Mỹ, Israel, UAE cùng một số nước Arab khác đối chọi với tầm ảnh hưởng đang lớn mạnh của Iran. Bình thường hóa quan hệ UAE - Israel cũng được xem là sự khởi đầu cho xu hướng bình thường hóa quan hệ với Israel của các nước trong khu vực, điển hình như Oman, Bahrain dự kiến sẽ tiếp bước UAE. Tuy nhiên, xu hướng bình thường hóa quan hệ với Israel có thể chỉ là một cách thức củng cố hoặc cân bằng lại các thế lực chi phối khu vực này.

Việc bình thường hóa quan hệ với UAE có thể thành “đòn bẩy” cho kế hoạch sáp nhập các phần chính của Bờ Tây của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vốn đang gặp nhiều trở ngại. Trong thời gian tới, chiến lược bình thường hóa quan hệ cũng sẽ giúp củng cố sự hậu thuẫn cho Israel trong mâu thuẫn Israel - Palestine. Mặc dù UAE - một quốc gia đại diện trong “thế giới Arab” đã “bắt tay” với Israel nhưng không có nghĩa là các nước Arab “bỏ rơi” Palestine.

Mặc dù còn nhiều hoài nghi liên quan tới những vấn đề ẩn khuất phía sau mối quan hệ UAE - Israel, nhưng ở góc độ lạc quan, việc tạo ra xu hướng giảm căng thẳng và bình thường hóa quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực sẽ là “điểm cộng” cho Mỹ. Giải pháp “thêm bạn, bớt thù” này có thể sẽ đẩy nhanh tiến trình hòa bình tại Trung Đông. Tuy nhiên, khi nhiều nước chuyển trạng thái từ đối địch sang đứng cùng chiến tuyến, nếu xảy ra đụng độ thì quy mô và mức độ ảnh hưởng cũng sẽ nghiêm trọng hơn. Vì vậy, ưu tiên hàng đầu hiện nay là phải duy trì mức độ an toàn trong các bất đồng tại khu vực.

Thanh Trúc