Bước chuyển mới trong công tác dạy và học
Sau học kỳ đầu tiên triển khai, chương trình, SGK mới đã bước đầu “thổi làn gió” tích cực vào công tác dạy-học của các nhà trường.
Hiện nay, Chương trình giáo dục phổ thông mới (CTGDPTM) đã được thực hiện đối với lớp 1. Đây là lần đầu tiên chương trình giáo dục phổ thông được xây dựng một cách bài bản, tiệm cận chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, việc chuyển từ chương trình giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang định hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học là công việc khó khăn, thách thức, cần sự kiên trì, kiên định để hoàn thành mục tiêu đảm bảo nền giáo dục chất lượng, công bằng và toàn diện.
CTGDPTM được xây dựng một cách bài bản, theo một quy trình chặt chẽ, từ chương trình tổng thể đến các chương trình môn học, hoạt động giáo dục ở các cấp học, lớp học. Chương trình được xây dựng theo hướng tiếp cận phát triển phẩm chất, năng lực học sinh nhằm khắc phục những hạn chế của chương trình tiếp cận nội dung như hiện hành. Nội dung giáo dục thiết thực hơn, giảm tính hàn lâm, tăng tính thực tế; học sinh không phải ghi nhớ máy móc, khắc phục tình trạng thầy đọc trò chép; phát huy sự chủ động, sáng tạo của học sinh...
Đây cũng là lần đầu tiên, Việt Nam có nhiều bộ SGK khác nhau theo cùng một khung chương trình giáo dục phổ thông thống nhất. Bộ GD-ĐT đã thẩm định, phê duyệt 5 bộ SGK lớp 1 để các địa phương, cơ sở giáo dục lựa chọn, đưa vào giảng dạy. Để thuận lợi triển khai chương trình mới, ngành GD-ĐT đã chỉ đạo, phối hợp chặt chẽ với các địa phương chuẩn bị tốt đội ngũ giáo viên, cả về công tác tập huấn, cách thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn. Các nhà trường từng bước giảm áp lực thành tích để tập trung vào nghiên cứu tài liệu, đổi mới phương pháp dạy học.
Sau học kỳ đầu tiên triển khai, chương trình, SGK mới đã bước đầu “thổi làn gió” tích cực vào công tác dạy-học của các nhà trường. Những tiết học của học sinh lớp 1 giờ trở nên sôi động hơn với nhiều hoạt động giáo dục được tổ chức nhằm tạo sự hứng thú học tập cho học sinh, quan trọng hơn là để các em được tự tìm tòi, khám phá và chiếm lĩnh tri thức; từ đó hình thành phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết. Thầy cô được tự chủ, linh hoạt, sáng tạo triển khai các phương pháp dạy học tích cực phù hợp với năng lực của bản thân và nhận thức của học sinh hay, để từ đó phát huy tính chủ động, tích cực của học trò...
Thời gian đầu triển khai chương trình mới, có một số phản ánh về SGK môn Tiếng Việt nặng; một số ngữ liệu chưa phù hợp với học sinh lớp 1. Những vấn đề này đã được Bộ GD-ĐT nhanh chóng chỉ đạo các đơn vị chuyên môn, đơn vị xuất bản khắc phục, tiếp thu, điều chỉnh. Những quy định về biên soạn, thẩm định SGK đã được Bộ chỉnh sửa để đảm bảo SGK các lớp học sau có chất lượng tốt hơn. Tuy nhiên, một số địa phương, nhà trường vẫn đang đối mặt với những khó khăn khi triển khai chương trình và SGK mới.
GS, TS Nguyễn Văn Minh, Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đề cập đến trở ngại lớn của tiến trình đổi mới là vấn đề “quá tải” trong giáo dục phổ thông. Vấn đề này đã được ngành Giáo dục và Đào tạo nhận diện và xã hội phản ánh ở nhiều góc cạnh nhưng không dễ giải quyết. Thực tế hiện nay, nội dung giáo dục còn nặng về lý thuyết, nhiều nội dung không thiết thực, vừa khó học, dễ quên, vừa không gây hứng thú cho học sinh. Phương pháp dạy học còn nặng về thuyết trình, không phát huy được tính tích cực của học sinh trong việc khám phá, thực hành và vận dụng kiến thức. Tuy nhiên, theo nhận định của Giáo sư Phạm Hồng Tung, Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển (Đại học Quốc gia Hà Nội), thành viên Ban Phát triển CTGDPTM, từ khi bắt đầu triển khai đến nay, chúng ta vẫn loay hoay chưa tìm được lối ra cho giáo dục để phát triển phẩm chất, đó là điều lo ngại nhất khi bước sang năm 2021 - năm thứ 2 thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới.
CTGDPTM 2018 tiếp cận theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực, do vậy, giáo viên cần đổi mới phương pháp dạy học. Để học sinh nắm bắt kiến thức tốt nhất, nguyên tắc đầu tiên là dạy học phân hóa theo đối tượng, phù hợp theo từng học sinh. Giáo viên cần vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề gắn với thực tiễn, học sinh phải được thực hành, xóa bỏ rào cản tâm lý chán học, ngại học. Ngoài ra, để học sinh khắc phục được rào cản về tâm lý, trong kiểm tra, đánh giá, thầy cô không nên tạo áp lực về điểm số mà nên sử dụng đánh giá bằng nhận xét, cho học sinh tự đánh giá mình và đánh giá lẫn nhau… Kinh nghiệm từ mỗi lần đổi mới giáo dục cho thấy, đổi mới chỉ thành công khi đội ngũ giáo viên sẵn sàng nhập cuộc và được chuẩn bị kỹ lưỡng về chuyên môn đáp ứng yêu cầu của đổi mới.
