Brexit và cánh cửa hẹp Anh - EU

Thỏa thuận đạt được vào ngày 8/12 sau gần 6 tháng đàm phán chi tiết các vấn đề then chốt của Brexit, cụ thể là hóa đơn ly hôn, quyền của các công dân EU và đường biên giới nhạy cảm của Bắc Ireland.

AFP đưa tin, Ủy ban châu Âu tuyên bố đã đạt "tiến triển quan trọng" sau khi Anh chấp nhận tiếp tục mở cửa đường biên giới giữa Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland, chi trả hóa đơn trị giá 40-45 tỷ Euro và bảo vệ quyền của các công dân EU tại Anh.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk cảnh báo rằng nhiệm vụ khó khăn nhất vẫn còn ở phía trước. Ông nhấn mạnh: "Chúng ta đều biết rằng việc chia tách là rất khó khăn, song chia tách và rồi lại phải xây dựng một mối quan hệ mới là điều càng khó khăn hơn".

Anh muốn gần thị trường EU?

Nếu các nhà lãnh đạo châu Âu vào tuần tới thông qua văn bản dài 15 trang này, với mục tiêu tạo cơ sở cho mọi thỏa thuận cuối cùng, các cuộc đàm phán có thể sẽ chuyển sang nội dung bàn về mối quan hệ hậu Brexit. Tuy nhiên, cam kết của thỏa thuận về việc duy trì đường biên giới mở với Ireland đã làm bùng lên các cuộc tranh cãi tại Anh về nguy cơ đây thực chất là một đề xuất để Anh giữ mối quan hệ gần gũi hơn dự kiến với khối thị trường chung châu Âu.

Cựu Bộ trưởng Tài chính Anh George Osborne. (Nguồn: Reuters)

Tờ Evening Standard của London, do cựu Bộ trưởng Tài chính George Osborne làm chủ biên, nhanh chóng kết luận thỏa thuận này sẽ “được tất cả những ai mong mỏi một Brexit ‘êm ái’ hoan nghênh”. Nhắc đến những yêu cầu trái ngược của Dublin, Belfast và những người ủng hộ Brexit, tờ báo này cho rằng thỏa thuận “sẽ giúp đưa các cuộc đàm phán vào guồng, và tạm gác những mâu thuẫn để giải quyết sau”.

Thủ tướng Anh Theresa May nhấn mạnh rằng, Anh sẽ rời liên minh thuế quan châu Âu để thúc đẩy các thỏa thuận thương mại tự do trên toàn thế giới - một “giới hạn đỏ” đối với những người ủng hộ Brexit trong nội các và trong đảng Bảo thủ của chính bà. Bà May cần sự ủng hộ của những người này, và nhất là của các thành viên đảng Dân chủ Liên hiệp (DUP) tại Bắc Ireland, để duy trì quyền lực và có thể thông qua các thỏa thuận ra đi tại Quốc hội.

Yêu cầu then chốt

Theo thỏa thuận, tất cả các quy định vẫn được giữ nguyên tại Anh, và biên giới mở giữa Cộng hòa Ireland, một thành viên EU, và Bắc Ireland cũng vẫn được duy trì. Đây là một yêu cầu then chốt của Dublin, vốn đe dọa trì hoãn tiến trình Brexit nếu cam kết này không được đưa ra. Anh cam kết “duy trì việc tuân thủ toàn bộ” các quy định của thị trường EU vốn ủng hộ hợp tác trên đảo Ireland theo các điều khoản Thứ Sáu Tốt lành 1998. Cam kết này bao trùm nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, giáo dục, môi trường, sức khỏe, du lịch và vận tải.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Alumnicoppead)

Owen Jones, một nhà bình luận với quan điểm phản đối Brexit, cho rằng việc đưa ra cam kết tuân thủ toàn bộ các quy định nói trên “hoàn toàn có thể coi là siêu nhượng bộ”. Ông bình luận: “Liệu những người kiên định với mục tiêu Brexit ngay từ đầu có chấp nhận thứ ngôn ngữ ấy hay không? Anh đang hướng tới việc trở thành một thành viên không chính thức của khối thị trường đơn nhất và của liên minh thuế quan, chỉ để bảo toàn tiến trình hòa bình tại Bắc Ireland”.

Ian Bond, Giám đốc phụ trách chính sách đối ngoại tại Trung tâm Cải cách châu Âu, cũng đồng tình với nhận định trên và cho rằng việc Thủ tướng May dự định tuân thủ toàn bộ các quy định chẳng khác nào tiến trình đàm phán “không đạt được bất cứ điều gì”. Những người ủng hộ Brexit từ lâu vẫn cho rằng nếu Anh rời EU mà không thể đạt đồng thuận, họ có thể chuyển sang sử dụng các quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Ông Bond nói: “Có rất nhiều thứ không thể lường được. Liệu nó có khiến Thủ tướng bị phản đòn hay không là một trong những điều khó đoán nhất”.

Người dân Anh sẽ quyết định

Các nhà lập pháp ủng hộ Brexit đã tỏ ra hết sức thận trọng với thỏa thuận ban đầu này. Bộ trưởng Môi trường Michael Gove ngày 9/12 hoan nghênh sự “kiên cường và kỹ năng” của bà May, song nhấn mạnh rằng “mọi chuyện vẫn chưa ngã ngũ cho tới khi tất cả được đồng thuận”. Ông nói thêm rằng các cử tri có thể sẽ thể hiện thái độ của mình đối với thỏa thuận này thông qua cuộc tổng tuyển cử sắp tới.

Ảnh minh họa. (Nguồn: Reuters)

Reuters dẫn bình luận ông viết trên tờ Telegraph rằng: "Người dân Anh sẽ là người quyết định. Tại các cuộc bầu cử tới, luật pháp EU hay mọi hiệp ước mới với EU sẽ không còn tác động hay trực tiếp ảnh hưởng tới luật pháp Anh... Nếu người Anh không hài lòng với thỏa thuận mà chúng ta đã đàm phán với EU, thỏa thuận sẽ khiến chính phủ tương lai mâu thuẫn nghiêm trọng".

Anh dự kiến rời khỏi EU vào tháng 3/2019, trong khi các cuộc bầu cử mới theo kế hoạch sẽ không diễn ra trước năm 2020. Tuy nhiên, nhiều nguồn tin trong giới truyền thông Anh dự đoán sự kiện này có thể diễn ra sớm hơn, nhất là việc Thủ tướng May không nắm thế đa số tuyệt đối tại Quốc hội và những rạn nứt nghiêm trọng trong chính nội bộ đảng bà về vấn đề Brexit.

Nigel Farage, một nhà lập pháp thuộc đảng Độc lập nước Anh (UKIP), là một trong những quan chức lên tiếng gay gắt nhất, thậm chí còn gọi thỏa thuận là một sự “đầu hàng” và cho rằng sẽ có thêm nhiều thành viên phe bảo thủ phản đối thỏa thuận này.

Giáo sư chuyên ngành Chính trị châu Âu Anand Menon, hiện đang làm việc tại Trường King’s College London, cho rằng cuộc chiến đang được trì hoãn. Ông nói: “Họ đã có một bước lùi chiến thuật, song có vẻ bước lùi này hơi xa”. Điều này sẽ khiến bà May, nếu vẫn còn tại nhiệm, phải tìm kiếm một thỏa hiệp gần như là bất khả thi, “bà ấy sẽ mắc kẹt giữa một bên là mục tiêu Brexit ‘êm ái’ và một bên là sức ép từ phía Belfast đối với việc thiết lập một đường biên giới cứng”.

(theo AFP/ Reuters)