Brexit mềm?

Tuy nhiên, “kịch bản” Brexit sau quyết định này vẫn khá mờ mịt, bởi vấn đề quan trọng nhất là lùi thời hạn nước Anh rời khỏi “ngôi nhà chung” bao lâu thì chưa ngã ngũ và lần bỏ phiếu thứ ba cho thỏa thuận mà Anh và EU đạt được hồi tháng 11 năm ngoái có thuận lợi hay không vẫn là dấu hỏi chưa có câu trả lời.

Cho đến nay, “hố ngăn cách” Brexit dường như vẫn không thể thu hẹp. Mặc dù tối 14-3, Quốc hội Anh đã bỏ phiếu yêu cầu EU hoãn thời hạn chót (29-3) Anh phải rời khỏi EU và kéo dài giai đoạn đàm phán, có thể là 3 tháng, song sau quyết định này, nước Anh loay hoay không biết phải bắt đầu từ đâu hay phải làm gì tiếp theo.

EU, một cách hợp lý, sẽ đặt câu hỏi tại sao. Nếu Anh đã không thể quyết định về vấn đề Brexit trong hai năm rưỡi qua thì 3 tháng thêm nữa có khác gì? Câu trả lời là bà Theresa May đang từ chối vứt bỏ những “lằn ranh đỏ” và những nỗ lực cuối cùng của bà để xoa dịu phe cánh hữu trong đảng Bảo thủ. Tuy nhiên, thỏa thuận Brexit của bà cho đến nay vẫn chưa làm họ hài lòng và giờ thỏa thuận đó đã thất bại 2 lần, với đa số lớn trong Quốc hội phản đối. Song, điều ngạc nhiên là bà vẫn muốn thử một lần nữa.

Cùng với việc lôi kéo đảng Hợp nhất Dân chủ (DUP), “dọa nạt, mua chuộc hoặc thậm chí thuyết phục” một số nghị sĩ trong đảng Bảo thủ vốn đang phản đối kế hoạch Brexit, bà Theresa May hy vọng sẽ thay đổi được tình thế.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng ngay cả khi bà giành chiến thắng, bà sẽ trở lại Brussels với tư cách một nhà lãnh đạo “hay dao động”. Bà có một đa số không an toàn tại Quốc hội, một nội các vô kỷ luật và một phe đối lập xa lánh. Và bà khó có thể bước vào giai đoạn đàm phán cuối cùng trên cơ sở đó. Việc bà May mở rộng quyền hạn của mình cách đây 2 năm đã gây ra thảm họa cho chính bà cũng như đối với đất nước, khi mà tất cả những nỗ lực như vậy được cho là chỉ để cai trị một nền dân chủ bằng các biện pháp mạnh.

Hạ viện Anh đã tiến hành 2 cuộc bỏ phiếu để giành quyền kiểm soát tiến trình Brexit từ phố Downing (tức Chính phủ Anh). Cái giá mà bà May phải trả để đảm bảo chiến thắng sít sao của bà là chấp nhận rằng, nếu bà thất bại một lần nữa trong cuộc bỏ phiếu tuần này, đó sẽ là lúc vứt bỏ thỏa thuận của bà để thảo luận về mong muốn của Hạ viện tôn trọng cam kết của Anh rời khỏi EU, có nghĩa là phủ quyết cả thỏa thuận Brexit của bà May lẫn việc rời EU mà không có thỏa thuận. Nói cách khác, Quốc hội sẽ có một cơ hội thống nhất một giải pháp thay thế để rời khỏi EU mà không có bất kỳ thỏa thuận nào.

Vấn đề đối với bà May sẽ là liệu bà có thể vẫn duy trì tiến trình Brexit không? Bà thực sự phải chấp nhận rằng những “lằn ranh đỏ” của bà và sự nhượng bộ của phe cánh hữu trong đảng Bảo thủ đã không mang lại kết quả. Bà phải sẵn sàng cho phép Bộ trưởng Tài chính Philip Hammond thực hiện những tuyên bố của ông hôm 13-9 ủng hộ một thỏa hiệp giữa các đảng phái chính trị.

Hạ viện Anh tiếp tục bác bỏ thỏa thuận Brexit, lùi thời hạn chót 29-3.

Điều này có nghĩa là ông Hammond phải tham gia các cuộc đàm phán nghiêm túc với nghị sĩ John McDonnell thuộc Công đảng của ông, và với nghị sĩ Jeremy Corbyn, cả hai đều cho thấy rõ sự sẵn sàng tìm kiếm một thỏa thuận Brexit thay thế.

Thỏa thuận thay thế đó hiện đã rõ ràng, nhất là sau khi Hạ viện bác bỏ việc tiến hành một cuộc trưng cầu ý dân lần hai. Lựa chọn đó sẽ phá vỡ niềm tin đối với cuộc trưng cầu ý dân năm 2016. Nó sẽ lại khiến cuộc tranh luận chia thành hai phe đối lập nhau và sẽ là một món quà cho những người ủng hộ Brexit một cách cuồng tín. Cơ hội cho một cuộc trưng cầu ý dân lần hai không còn, có thể để xác nhận một thỏa thuận lâu dài cuối cùng.

Sự thỏa hiệp hợp lý đã rõ: Đó là Brexit mềm. Nó có nhiều “bí danh” theo từng trường hợp: Thị trường chung 2.0 hoặc mô hình Na Uy, hoặc liên minh hải quan, hay Khu vực kinh tế châu Âu (EEA). Theo đó, Anh rời khỏi EU nhưng vẫn ở trong khu vực kinh tế rộng lớn hơn của châu Âu.

Một gói thỏa thuận có sẵn như vậy được biết là có thể chấp nhận được đối với Brussels. Nó tôn trọng những yêu cầu của ngành công nghiệp và thương mại không phá vỡ giao dịch của Anh với châu Âu đại lục để đổi lấy “những thỏa thuận hão huyền, khó có thể xảy ra” với phần còn lại của thế giới.

Một liên minh hải quan sẽ giải quyết vấn đề biên giới Ireland không giải quyết được. Nó sẽ tránh được hàng rào thuế quan tại Dover và cứu các trang trại của Anh khỏi sự sợ hãi hiện nay. Thị trường duy nhất cũng sẽ ngăn chặn sự vô lý của việc thay thế những người lao động Ba Lan bằng những người đến từ cách đó nửa vòng trái đất.

Brexit mềm có thể không làm hài lòng tất cả mọi người nhưng lúc này nó gần nhất với một mẫu số chung của Brexit. Điều cốt lõi của sự thỏa hiệp là tìm ra một con đường phá vỡ sự không khoan nhượng. Đây là đời sống chính trị, không phải là một cuộc chiến tôn giáo. Nếu bà May từ chối cho phép các cuộc đàm phán giữa các đảng phái chính trị - từ đó tạo cho Brussels một lý do để đồng ý trì hoãn - bà không có lựa chọn nào khác.

Anh sẽ rời khỏi EU hoàn toàn trong vòng 2 tuần. Những câu chuyện đáng sợ về Brexit không có thỏa thuận có thể đã được cường điệu hóa nhưng việc nước Anh hoàn toàn không có mối ràng buộc nào với EU sẽ hủy hoại tình trạng việc làm và tương lai của hàng chục nghìn người và làm gián đoạn nền kinh tế.

Lùi thời hạn Brexit mới nghe có vẻ là tích cực, thực tế quyết định này lại là tệ nhất. Cuối cùng thì Thủ tướng Anh và số phận Brexit của nước Anh vẫn đang mắc kẹt trong chính mình.

Bảo Trân (tổng hợp)