Bốn kịch bản cho tương lai của kinh tế số Việt Nam

Tiến sĩ Lucy Cameron, tác giả chính của báo cáo.

Kinh tế số sẽ đóng góp từ 196 đến 544 tỷ USD vào GDP

Báo cáo do Cơ quan chuyên về nghiên cứu về số liệu và công nghệ số thuộc Tổ chức khoa học quốc gia Australia cùng với Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam thực hiện.

Đây là một phần trong Chương trình hợp tác phát triển Aus4Innovation do Chính phủ Australia tài trợ với trị giá 10 triệu đô la Australia. Chương trình là sáng kiến chiến lược được thiết kế để tăng cường các mối liên kết giữa hệ thống đổi mới sáng tạo của Australia và Việt Nam.

Làn sóng tiếp theo của những công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối (blockchain), internet vạn vật và các nền tảng, ứng dụng dựa trên điện toán đám mây sẽ mang lại tiềm năng chuyển đổi Việt Nam thành một nền kinh tế hoạt động với hiệu quả vượt trội của châu Á, và mang lại mức sống cao hơn cho tất cả người dân Việt Nam trong những thập kỷ tới.

Báo cáo đưa ra các viễn cảnh về kinh tế cho tới năm 2030 và 2045 với bốn kịch bản dự báo về tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam như sau:

Kịch bản truyền thống là cho đến năm 2045, công nghệ số dự kiến đóng góp 196 tỷ USD vào GDP tính theo giá so sánh năm 2020 và theo tỷ giá sức mua tương đương, (61 tỷ USD theo giá so sánh 2005 và tỷ giá hối đoái bình quân). Chuyển đổi số thấp, ngành công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT và TT) phát triển chậm.

Kịch bản xuất khẩu số là cho đến năm 2045, công nghệ số dự kiến đóng góp 217 tỷ USD vào GDP tính theo giá năm 2020 và theo tỷ giá sức mua tương đương PPP, (67 tỷ USD theo giá so sánh 2005 và tỷ giá hối đoái bình quân). Ngành CNTT và TT phát triển nhanh chủ yếu dựa trên hoạt động gia công xuất khẩu, ứng dụng số trong các ngành còn hạn chế.

Kịch bản tiêu dùng số là cho đến năm 2045, công nghệ số dự kiến đóng góp 331 tỷ USD vào GDP tính theo giá năm 2020 và theo tỷ giá sức mua tương đương PPP, (103 tỷ USD theo giá so sánh 2005 và tỷ giá hối đoái bình quân). Chuyển đổi số mạnh mẽ trong các ngành trong nước nhưng chủ yếu sử dụng sản phẩm dịch vụ CNTT và TT của nước khác, ngành CNTT và TT trong nước phát triển chậm.

Kịch bản chuyển đổi số là cho đến năm 2045, công nghệ số dự kiến đóng góp 544 tỷ USD vào GDP tính theo giá năm 2020 và theo tỷ giá sức mua tương đương PPP, (169 tỷ USD theo giá so sánh 2005 và tỷ giá hối đoái bình quân). Ứng dụng công nghệ số cao trong toàn bộ nền kinh tế và ngành CNTT và TT tăng trưởng mạnh.

Báo cáo cũng đưa ra bảy xu thế chủ đạo dự kiến sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam trong tương lai, dẫn tới bốn kịch bản dự báo trên, gồm: tác động của các công nghệ số mới nổi, các thị trường xuất khẩu mới cho Việt Nam, sự phát triển của cơ sở hạ tầng số hiện đại, nhu cầu phát triển thành phố thông minh, sự gia tăng của kỹ năng và dịch vụ số và sự thay đổi hành vi của người tiêu dùng.

Các xu thế chủ đạo này là cơ sở xây dựng nên bốn kịch bản cho tương lai nền kinh tế số của Việt Nam, qua đó đã phác họa một bức tranh toàn cảnh giúp các nhà hoạch định chính sách xây dựng kế hoạch cho kinh tế số của Việt nam trong tương lai.

Rủi ro lớn nhất là không thực hiện quá trình chuyển đổi

Theo TS Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ban Kinh tế Trung ương, làm chủ được nền kinh tế số sẽ tạo cơ hội cho Việt Nam duy trì tăng trưởng nhanh và bền vững trong giai đoạn phát triển tiếp theo. Sự lãnh đạo mạnh mẽ và thể chế vững chắc sẽ là chìa khóa cho sự phát triển của Việt Nam trên tất cả các lĩnh vực kinh tế bao gồm cả khu vực tư nhân. Chuyển đổi kỹ thuật số trên cơ sở lãnh đạo mạnh mẽ sẽ tháo gỡ những rào cản để thúc đẩy phát triển kinh tế hơn nữa

“25 năm tới đây sẽ mở ra cho Việt Nam những cơ hội có tính quyết định để bước sang một nền kinh tế kỹ thuật số và thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Thành công và tốc độ của cuộc chuyển đổi này phụ thuộc chủ yếu vào lực lượng lao động hiện nay, mà lực lượng này lại đang già hóa nhanh chóng. Chủ trương lãnh đạo đúng đắn, thể chế và chính sách thuận lợi là những điều kiện cần thiết để nâng cao năng lực cho toàn bộ lực lượng lao động và cả xã hội và góp phần thực hiện một cuộc chuyển dịch thành công,” ông Nguyễn Thế Trung, Tổng giám đốc, Tập đoàn DTT nhận định.

Với một lực lượng dân số trẻ và năng động, thu hút nhiều vốn đầu tư và nằm trong vị trí trung tâm của các nền kinh tế tăng trưởng nhanh tại châu Á, nếu quá trình chuyển dịch được thực hiện thành công thì Việt Nam chắc chắn có cơ hội đột phá với những công nghệ số mới sẵn có.

Báo cáo cho rằng, cuộc chuyển đổi này tất yếu đi liền với những rủi ro, nhưng trong bối cảnh thay đổi chóng mặt như hiện tại, rủi ro lớn hơn cả chính là không thực hiện quá trình chuyển đổi.

Chúng ta có cơ sở để tin rằng cuộc chuyển đổi này sẽ diễn ra: sự bùng nổ về xuất khẩu phần cứng và phần mềm số trong thời gian gần đây, lực lượng dân số trẻ của Việt Nam đang nhanh chóng tiếp cận các dịch vụ internet di động và Chính phủ Việt Nam đang thực hiện những chính sách thực hiện cuộc CMCN 4.0 trên diện rộng để bắt đầu hiện đại hóa các ngành công nghiệp chủ đạo và phát triển hơn nữa các ngành công nghiệp mới, báo cáo đánh giá.

Việt Nam cần phải nắm bắt những cơ hội to lớn này

Đánh giá về bản báo cáo này, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh cho rằng, báo cáo Tương lai kinh tế số Việt Nam đưa ra một bức tranh toàn cảnh giúp Việt Nam hoạch định cho sự phát triển kinh tế số của đất nước. Đây là một ví dụ tuyệt vời về sự hợp tác thành công giữa hai hệ thống đổi mới sáng tạo của hai quốc gia.

Theo Đại sứ Australia tại Việt Nam Craig Chittick, báo cáo này là thành quả quan trọng đầu tiên của quan hệ đối tác Đổi mới sáng tạo giữa Australia và Việt Nam. “Báo cáo này sẽ góp phần định hướng các hoạt động tiếp theo trong ba năm tới khi chúng tôi phát triển các mối liên kết hợp tác mạnh mẽ hơn giữa hai quốc gia và giúp tăng cường hệ thống đổi mới sáng tạo của Việt Nam nhằm thích nghi với những thách thức và cơ hội của kinh tế số”, ông Chittick nói.

TS Lucy Cameron, tác giả chính của báo cáo cho biết, Việt Nam là một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới và đã trở thành một trong những quốc gia năng động nhất ở khu vực Đông Á.

“Làn sóng tiếp theo của các công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, chuỗi khối (Blockchain), internet vạn vật và các dịch vụ dựa trên nền tảng và điện toán đám mây có tiềm năng chuyển đổi Việt Nam thành một nền kinh tế hiệu suất cao tiếp theo của châu Á. Việt Nam cần phải nắm bắt những cơ hội to lớn này đồng thời cẩn trọng quản lý các rủi ro”, TS Lucy Cameron cho biết.

Những xu thế chủ đạo được xác định trong báo cáo này là viễn cảnh có cơ sở về những thay đổi trong tương lai và các kịch bản được thiết kế nhằm gợi mở suy nghĩ về các kỳ vọng, cho phép lập ra các kế hoạch dự phòng sau này.

Việt Nam của năm 2045 có thể có những chi tiết xuất hiện trong tất cả các kịch bản này. Với những hình dung cụ thể về quá trình phát triển và chuẩn bị sẵn những phương án giảm thiểu rủi ro sẽ giúp cho đất nước phát triển bền vững và có khả năng thích ứng tốt cho làn sóng mới nhất của đổi mới sáng tạo về kỹ thuật số.

Quy mô phát triển, trọng tâm và sự phân bổ của nền kinh tế số Việt Nam vào năm 2045 sẽ phụ thuộc phần nào vào những quyết định về đầu tư, pháp lý và cải cách mà Chính phủ và khu vực tư nhân đưa ra ở thời điểm hiện tại. Đất nước đang đứng tại thời điểm trọng yếu trong chiến lược và sự phát triển kinh tế.

Qua việc đánh giá các cơ hội, kết quả và rủi ro tiềm tàng, chúng tôi tin tưởng rằng việc Việt Nam tập trung vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, phát triển lĩnh vực CNTT và TT và cải cách kinh tế - xã hội rộng khắp sẽ tiếp tục đưa đất nước theo xu hướng ổn định và thịnh vượng trong hơn 25 năm tới, báo cáo đánh giá.

LÂM THẢO