Bộ Tứ muốn hợp tác với ASEAN trước áp lực từ Trung Quốc

Bốn tuần sau lễ nhậm chức của Tổng thống Mỹ Joe Biden, các nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ đã gặp nhau qua điện thoại hôm 18/2. Cuộc họp là tín hiệu rằng nhóm Bộ Tứ vẫn sẽ là nền tảng hoạch định chính sách quan trọng cho khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, theo Nikkei Asia.

Cuộc họp kéo dài 90 phút, được Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi mô tả trên Twitter là "cuộc thảo luận vô cùng chi tiết". Ông Motegi cùng Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, Ngoại trưởng Australia Marise Payne và Ngoại trưởng Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar đã trao đổi về tình hình tại Myanmar, Biển Đông và Hoa Đông, Triều Tiên, Covid-19, và biến đổi khí hậu.

Cuộc họp đầu tiên

Nói với các phóng viên, ông Motegi cho hay cuộc họp diễn ra ngay sau khi ông Biden nhậm chức là dấu hiệu cho thấy "cam kết mạnh mẽ của chính quyền (Mỹ) trong việc hiện thực hóa một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở, cũng như cam kết về Bộ Tứ".

Cuộc họp được tổ chức theo đề nghị của Washington và là cuộc họp đầu tiên trong khuôn khổ Bộ Tứ kể từ tháng 10/2020.

Lực lượng các nước Bộ Tứ và Canada trong cuộc tập trận ở Guam hôm 28/1. Ảnh: Hải quân Mỹ.

Robert O'Brien, cố vấn an ninh quốc gia của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, hồi cuối tháng 1 từng nói Bộ Tứ có thể là "mối quan hệ quan trọng nhất mà chúng tôi đã thiết lập kể từ NATO".

Trong thông cáo báo chí sau cuộc họp hôm 18/2, Bộ Ngoại giao Ấn Độ nói sự quan tâm dành cho Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang gia tăng. "Cần lưu ý rằng khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã nhận được sự ủng hộ ngày càng tăng của quốc tế, bao gồm ở châu Âu", thông cáo nói.

Đức, Pháp và Hà Lan đều đã vạch ra chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ông Motegi được mời phát biểu trước Hội đồng Đối ngoại của Liên minh Châu Âu về chủ đề này hồi tháng 1.

Sau cuộc họp, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết bốn bên đã đồng ý gặp nhau ít nhất một lần một năm ở cấp bộ trưởng và "trên cơ sở thường xuyên" ở các cấp thấp hơn "để tăng cường hợp tác nhằm thúc đẩy một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và mở, bao gồm việc hỗ trợ tự do hàng hải và toàn vẹn lãnh thổ".

"Các bên tham gia tái khẳng định sự ủng hộ đối với vai trò trung tâm của ASEAN" ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, thông cáo cho hay, báo hiệu ý định mở rộng hợp tác của Bộ Tứ với Hiệp hội Quốc gia Đông Nam Á.

Ông Blinken đã nhất trí về "vai trò chủ chốt của ASEAN ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương" trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi hôm 16/2, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết cùng ngày.

Ông Motegi cho biết Bộ Tứ sẽ tăng cường hợp tác với ASEAN, các quốc đảo Thái Bình Dương và châu Âu.

Không chỉ đích danh Trung Quốc

Bộ Ngoại giao Mỹ đã không đề cập đích danh Trung Quốc trong thông cáo hôm 18/2. Song Derek Grossman, nhà phân tích quốc phòng cấp cao tại tổ chức tư vấn Rand Corp, nói "hiện tại ai cũng biết" rằng Bắc Kinh là "động lực chính cho sự hợp tác gần đây của Bộ Tứ".

Bốn nước Bộ Tứ phản đối các nỗ lực đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng ở Biển Đông và Hoa Đông, ám chỉ việc Trung Quốc tăng cường hoạt động ở những khu vực này, bao gồm việc xây dựng đảo phi pháp.

Ngoại trưởng Nhật Bản Toshimitsu Motegi. Ảnh: Bộ Ngoại giao Nhật Bản.

Đặc biệt, Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ luật pháp quốc tế giữa những báo động về các vụ xâm nhập của tàu Trung Quốc xung quanh quần đảo Senkaku do Nhật Bản quản lý. (Bắc Kinh cũng tuyên bố chủ quyền với quần đảo này và gọi là Điếu Ngư).

Luật mới được Bắc Kinh ban hành gần đây đã trao quyền hạn rộng rãi cho lực lượng hải cảnh Trung Quốc. Luật cho phép lực lượng bán quân sự này nổ súng với các tàu nước ngoài trong một số trường hợp nhất định.

Bốn thành viên Bộ Tứ cũng nhất trí về sự cần thiết phải nhanh chóng khôi phục nền dân chủ ở Myanmar sau chính biến mới đây. Họ cũng kêu gọi chấm dứt ngay lập tức bạo lực chống lại dân thường và trả tự do cho các quan chức đang bị giam giữ bao gồm Cố vấn Nhà nước Aung San Suu Kyi.

Bộ Tứ khẳng định họ sẽ cùng nhau giải quyết đại dịch Covid-19 và vấn đề biến đổi khí hậu.

Bộ Tứ đã được hồi sinh vào năm 2017 sau cả thập kỷ "ngủ đông", hướng tới việc đối phó với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại khu vực. Nhóm cũng muốn thúc đẩy hợp tác kinh tế và an ninh giữa các quốc gia có chung các giá trị bao gồm tự do, dân chủ và pháp quyền.

Các nhà ngoại giao hàng đầu hôm 18/2 đã nhất trí về tầm quan trọng của hợp tác ở cấp cao nhất, dù Ngoại trưởng Nhật Motegi nói sau cuộc họp rằng không có quyết định nào được đưa ra về việc gặp gỡ thực tế giữa lãnh đạo của các nước.

Washington đã ngỏ ý muốn tổ chức hội nghị thượng đỉnh giữa bốn nước.

Đông Phong