Bộ trưởng Y tế: 'Không đụng chạm đến văn hóa 'rượu ngon phải có bạn hiền'

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến giải trình. Ảnh: Quang Khánh

Sáng 16/11, thảo luận Dự án Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia, đa số đại biểu (ĐB) QH đồng ý với sự cần thiết ban hành Luật này.

Theo Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, làm Luật này rất khó và đến nay vẫn nhận nhiều ý kiến trái chiều vì có sự đối lập giữa bảo vệ sức khỏe con người và các nhà sản xuất kinh doanh rượu, bia. Khi Luật ra đời thì tiếp cận ở góc độ sức khỏe nhiều hơn, còn các khía cạnh khác thì được chi phối bởi các luật khác.

"Chúng ta phải đặt lên bàn cân giữa cái lợi về kinh tế, và cái hại về sức khỏe, an sinh xã hội", bà Tiến nói.

Bộ trưởng cho biết, kinh nghiệm quốc tế từ 100 nước xây dựng luật kể cả các nước có nền sản xuất, xuất khẩu rượu bia lớn nhất thì có 3 nguyên tắc cơ bản là giảm tính sẵn có (quy định về giờ bán, địa điểm bán…), tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (nhằm giảm người uống, tăng nguồn thu) và kiểm soát quảng cáo.

Cần thoát khỏi vị trí dẫn đầu khu vực về uống rượu, bia

Cho ý kiến và dự án luật, dẫn số liệu mà Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến cung cấp, theo ông Phạm Trọng Nhân, Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Dương, rượu, bia là nguyên nhân trực tiếp của ít nhất 30 bệnh, chấn thương và là nguyên nhân gián tiếp của ít nhất 200 loại bệnh tật nằm trong danh mục phân loại bệnh tật quốc tế.

"Nếu tính phí tổn kinh tế do rượu, bia của Việt Nam ở mức thấp nhất thế giới (1,3% GDP) thì thiệt hại ước tính khoảng 65.000 tỷ đồng mỗi năm", ông Nhân nói và lưu ý, mỗi ngày tai nạn giao thông liên quan rượu, bia gây tổn thất 250 tỷ đồng, chưa kể hậu quả nặng nề và lâu dài cho xã hội là không thể đo điếm được.

Tác hại của rượu, bia khủng khiếp như vậy nhưng theo ông Nhân, việc quảng cáo một số loại đồ uống này đang làm người ta nhầm tưởng như thần dược.

"Những mỹ từ dành cho rượu, bia trên truyền thông đã quên hay cố tình quên đi bi kịch do đồ uống có cồn mang lại, nhất là các vụ tai nạn từ rượu, bia làm vợ mất chồng, con mất cha diễn ra thường xuyên?", ông Nhân phát biểu.

ĐB Đoàn Bình Dương cho rằng, sở dĩ Việt Nam là nước tiêu thụ bia cao nhất Đông Nam Á và thứ 3 châu Á sau Nhật Bản, Trung Quốc là do tính sẵn có của loại đồ uống này.

“Các địa điểm bán rượu, bia không phải tốn công đi tìm mà có mọi lúc mọi nơi, từ quán ăn vỉa hè đến nhà hàng sang trọng, thậm chí ở đô thị có những con đường ăn nhậu phục vụ thâu đêm”, ông Nhân nhấn mạnh.

Theo ông Nhân, phản biện, tranh luận là cần thiết, nhưng phản biện đến mức cho rằng nếu thông qua luật này sẽ “khai tử” ngành rượu, bia thì hãy xin một lần đặt mình vào hoàn cảnh của những người có người thân nghiện rượu, nợ nần chồng chất. Hãy một lần lắng nghe tiếng khóc của những người vợ mất chồng do bia rượu gây ra hẳn sẽ có sự sẻ chia với những đau thương của người ở lại.

ĐBQH Phạm Trọng Nhân. Ảnh: Q.Khánh

"Chúng ta chọn sức khỏe của nhân dân hay khoản thu 50.000 tỷ đồng mỗi năm? Dù thế nào, đừng quên rằng tổn thất do các loại đồ uống này lên đến 65.000 tỷ đồng. Như thế có khác gì kéo lùi sự phát triển của đất nước ", ông Nhân nói.

Phó đoàn Bình Dương đề nghị QH cương quyết thực hiện "phòng bệnh hơn chữa bệnh". Theo đó, luật cần được xây dựng chặt chẽ, không có những cài cắm lợi ích qua việc đánh tráo khái niệm bởi những tổn thất của bia, rượu lên xã hội là quá lớn so với lợi ích mang lại.

“Đã đến lúc hạn chế đến mức thấp nhất những tác hại này, đưa đất nước ra khỏi vị trí hàng đầu không mấy tốt đẹp trong khu vực khu vực hay thế giới về tiêu thụ loại đồ uống này”, ông Phạm Trọng Nhân kết thúc thảo luận của mình.

Thiếu chế tài, không khác gì lời “hiệu triệu”

Ở góc độ khác, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Đức Kiên đề nghị ban soạn thảo cân nhắc con số thiệt hại 65.000 tỷ đồng do rượu bia gây ra vì theo ông đây chỉ là "áng chừng".

Dẫn chứng một số nước như Nhật gắn với Sake, Hàn gắn với Sochu, một số nước cũng có quốc tửu, theo ông Kiên nếu chỉ nói rượu chỉ có tác hại thì luật sẽ khó khả thi.

"Tôi đồng ý nếu uống rượu có tác hại quá nhiều thì cần phải chống, nhưng tôi xem các điều luật còn thiếu chế tài, như vậy thì không khác gì lời hiệu triệu", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế khẳng định.

Phó đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam Phan Thái Bình đề nghị, đổi tên luật thành kiểm soát việc "lạm dụng đồ uống có cồn", đối tượng hướng đến là dưới 18 tuổi.

Theo ông Bình, không nên giảm nhu cầu về đồ uống có cồn nói chung vì như vậy sẽ ảnh hưởng đến người uống có trách nhiệm và những doanh nghiệp kinh doanh hợp pháp.

Luật thúc đẩy người tiêu dùng từ việc sử dụng an toàn, hợp pháp sang bất hợp pháp. Trong khi đó, bia có đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế, văn hóa của đất nước.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Trần Quang Chiểu. Ảnh: Q.Khánh

Còn Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Trần Quang Chiểu (ĐBQH Đoàn Nam Định) cũng cho rằng, nếu để tên luật là phòng, chống tại hại rượu, bia chẳng khác nào khẳng định rượu và bia là hoàn toàn có hại?

Theo ĐBQH Đoàn Nam Định, rượu, bia chỉ có tác hại khi sử dụng quá liều lượng và sử dụng sản phẩm không đảm bảo chất lượng.

"Nếu rượu, bia mà hại thì chúng ta nghĩ gì khi những ngày lễ tết đều dâng lên Tổ tiên, hay khi cúng người thân đã mất ngoài bát cơm còn có chén rượu? Chúng ta nghĩ gì khi khách quốc tế đến thăm, lãnh đạo Đảng, Nhà nước cầm ly rượu vang tiếp khách", ông Chiểu đặt câu hỏi.

ĐB Phạm Khánh Phong Lan (Đoàn TP Hồ Chí Minh) đề nghị, để tên luật là ”kiểm soát rượu, bia", Nhà nước kiểm soát sản xuất, lưu hành. Bà đồng ý hạn chế quảng cáo, tăng cường tuyên truyền việc lạm dụng, hạn chế việc uống rượu say sưa trên tivi, cho rằng uống rượu là thể hiện đẳng cấp, nam vô tửu như cờ vô phong.

"Nếu cả hệ thống vào cuộc, cán bộ công chức viên chức vi phạm rượu, bia bị xử lý nhanh như vi phạm dân số kế hoạch hóa gia đình thì sẽ rất tốt", bà Lan nói.

Giải trình trước QH, Bộ trưởng Tiến đề nghị, giữ nguyên như cũ vì dễ đọc, dễ hiểu và chỉ phòng, chống tác hại trong tất cả quá trình sản xuất, kinh doanh thiêu thụ, cách uống rượu, bia chứ không đả động gì ảnh hưởng đến "văn hóa" của rượu, bia.

“Chén rượu vui, ngon phải có bạn hiền, vẫn giữa văn hóa đó, Luật không đụng chạm và cản trở. Ở đây, chỉ phòng chống tác hại của rượu, bịa, bảo vệ sức khỏe”, Tư lệnh ngành Y tế khẳng định.

Còn về chế tài, bà Nguyễn Thị Kim Tiến trần tình, dự thảo ban đầu có những chế tài rất mạnh. Quá trình thảo luận, nhiều ý kiến gửi đến nói Bộ Y tế đã mềm yếu đi trước tác động của các doanh nghiệp mà không còn giữ được tính nghiêm khắc như dự thảo ban đầu.

"Chúng tôi cũng muốn luật như các nước GDP rất cao, sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu rượu, bia vào loại lớn. Họ đã xây dựng luật này 30 năm, 2 lần sửa đổi, đến năm nay lại sửa đổi nữa để siết chặt hơn”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Hương Giang