Bộ trưởng Tô Lâm: Tội phạm tham nhũng có chủ thể đặc biệt, nhiều thủ đoạn tinh vi

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm phát biểu làm rõ thêm công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng. Ảnh: Báo CAND

Theo Bộ trưởng Tô Lâm, công tác phát hiện, điều tra tội phạm tham nhũng trong thời gian qua còn có một số hạn chế, chưa đạt được mong muốn của Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Một số vụ án điều tra còn chậm mà nguyên nhân chủ yếu là tội phạm tham nhũng là loại tội phạm có chủ thể đặc biệt, có trình độ chuyên môn, có quan hệ rộng và có nhiều thủ đoạn tinh vi để che dấu hành vi phạm tội, gây khó khăn cho công tác phát hiện điều tra của các cơ quan chức năng.

Việc điều tra, xử lý các vụ án tham nhũng có yếu tối nước ngoài thường phải thông qua các hoạt động tương trợ tư pháp hình sự, liên quan đến nhiều cơ quan chức năng cũng dẫn đến thời gian phải kéo dài.

Công tác giám định tư pháp, nhất là giám định tài chính, kế toán, xây dựng còn nhiều bất cập vướng mắc. Thời gian giám định dài, một số cơ quan cá nhân được trưng cầu giám định với nhiều lý do khác nhau đã từ chối giám định hoặc kéo dài thời gian giám định. Trình độ chuyên môn của một số giám định viên cũng chưa đáp ứng được yêu cầu kết luận giám định và phải trưng cầu giám định nhiều lần, dẫn đến thời hạn điều tra một số vụ kéo dài, thậm chí có những vụ chưa xử lý được, kéo dài do kết luận của giám định xác định về chứng cứ.

Một số các văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng còn thiếu, chưa chặt chẽ, dẫn đến khó khăn trong việc thống nhất đánh giá chứng cứ, đường lối xử lý giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, phải trả hồ sơ điều tra bổ sung nhiều lần.

Theo Bộ trưởng Tô Lâm, Bộ Công an sẽ tăng cường phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm toán thuế, hải quan, viện kiểm sát, tòa án, đẩy mạnh công tác nghiệp vụ cơ bản để chủ động phát hiện, đồng thời tập trung chỉ đạo quyết liệt, đẩy nhanh công tác điều tra, hạn chế việc điều tra kéo dài và nhất là phải điều tra nhiều lần.

Về một số vụ án tham nhũng phải trả lại hồ sơ điều tra bổ sung, Bộ trưởng Tô Lâm cho hay trong những năm qua, Bộ Công an đã tập trung chỉ đạo đấu tranh quyết liệt với tội phạm tham nhũng và cũng đã đạt được một số kết quả. Cơ quan điều tra các cấp trong CAND đã tăng cường phối hợp với viện kiểm sát và tòa án nhân dân các cấp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình tố tụng, nhiều vụ án tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng đã được điều tra, xử lý kịp thời nghiêm minh, đúng người, đúng tội được nhân dân đồng tình ủng hộ.

Tuy nhiên, công tác phối hợp giải quyết các vụ án tham nhũng của các cơ quan tiến hành tố tụng cũng còn một số hạn chế, trong đó có việc trả lại hồ sơ điều tra bổ sung. Sự phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc giải quyết các vụ án cũng thiếu nhất quán, nhất là trong đánh giá chứng cứ, thậm chí kể cả tội danh như ý kiến phát biểu một số đại biểu. Một số văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tham nhũng còn bất cập...

Về đối tượng phạm tội tham nhũng bỏ trốn trước khi khởi tố vụ án, khởi tố bị can, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết căn cứ vào Điều 79 của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003 (nay vẫn còn hiệu lực) quy định là chỉ được áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với các bị can, bị cáo.

Trong thời qua, có một số đối tượng phạm tội tham nhũng bỏ trốn trước khi cơ quan điều tra đưa ra quyết định khởi tố bị can, tức là trước khi khởi tố thì không được áp dụng các biện pháp theo quy định của luật. Đây cũng là khó khăn trong công tác điều tra, xử lý vụ án.

Việc cơ quan công an chưa áp dụng các biện pháp ngăn chặn đối với các đối tượng nêu trên là thực hiện đúng theo quy định của pháp luật. Sau khi đã có một số đối tượng bỏ trốn, Bộ Công an cũng đã chỉ đạo các lực lượng chức năng tập trung truy bắt bằng được các đối tượng để phục vụ cho công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án…

Qua tổng kết thực tiễn đấu tranh chống tội phạm cho thấy đã có một số trường hợp đối tượng đang bị tố giác, kiến nghị khởi tố đã bỏ trốn ra nước ngoài, gây khó khăn trong công tác điều tra. Chính vì thế, trong quá trình xây dựng Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Bộ Công an đã đề nghị bổ sung Điều 124 về tạm hoãn xuất cảnh đối với “Người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố mà qua kiểm tra, xác minh có đủ căn cứ xác định người đó bị nghi thực hiện và xét thấy cần ngăn chặn ngay việc người đó bỏ trốn hoặc tiêu hủy chứng cứ...”; kiến nghị bổ sung các quy định về việc giám sát đặc biệt đối với các đối tượng có dấu hiệu phạm tội liên quan đến kinh tế, tham nhũng, cho phép được áp dụng biện pháp tố tụng đặc biệt.

Như vậy, việc áp dụng Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, có hiệu lực từ ngày 1/1/2018 sẽ là một trong những biện pháp có hiệu quả nhằm ngăn chặn các đối tượng này trốn ra nước ngoài.

Về vấn đề thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng còn thấp, Bộ trưởng Tô Lâm cho biết nguyên nhân là do các vụ án tham nhũng do nhiều đối tượng thực hiện có tổ chức, thời gian khá lâu mới bị phát hiện. Các vụ án tham nhũng thường được phát hiện qua thanh tra, kiểm tra, kiểm toán trong thời gian dài. Đối tượng biết trước hành vi phạm tội bị xử lý nên tìm mọi cách tẩu tán tài sản, dẫn đến công tác xác minh thu hồi tài sản có nhiều khó khăn. Một số tài sản đã bị chuyển trái phép ra nước ngoài nên trong quá trình thu hồi cần có sự phối hợp với hợp tác quốc tế nên cũng có nhiều khó khăn.

Theo Bộ trưởng Tô Lâm, các giải pháp trong phòng chống tham nhũng thời gian tới là tăng cường phối hợp với thanh tra, kiểm toán, viện kiểm sát, tòa án và các cơ quan chức năng trong quá trình điều tra nhằm sớm tiếp nhận kết quả thanh tra, kiểm tra. Có biện pháp phong tỏa tài sản của đối tượng phạm tội, bảo đảm cho việc thu hồi không để đối tượng tẩu tán. Tăng cường công tác quản lý tài sản, công khai việc kê khai tài sản công chức, viên chức nhà nước nhằm phục vụ công tác phòng, chống tham nhũng đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc truy thu tài sản mà các đối tượng tham nhũng mà có.

Nguyễn Hoàng