Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể: Tổng thầu đường sắt Cát Linh-Hà Đông không có kinh nghiệm

Tổng thầu không có đầy đủ kinh nghiệm

Sáng nay, Quốc hội tiến hành phiên chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể về những lĩnh vực mà Bộ này quản lý. Tình trạng chậm trễ kéo dài của dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông được đại biểu đặc biệt quan tâm chất vấn.

Báo cáo về các nội dung liên quan đến dự án này được Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể gửi đến Quốc hội trước phiên trả lời chất vấn cho biết, dự án này được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) phê duyệt năm 2009 với tổng mức đầu tư là hơn 550 triệu USD (tương đương gần 8.800 tỷ đồng), được phê duyệt điều chỉnh năm 2016 với tổng mức đầu tư là 868 triệu USD (tương đương 18.000 tỷ đồng) từ nguồn vốn vay ODA của Chính phủ Trung Quốc và vốn đối ứng trong nước.

Quy mô xây dựng tuyến đường sắt đô thị trên cao với chiều dài 13,05 km, bao gồm 12 ga và 1 depot; cung cấp và lắp đặt hệ thống thiết bị phục vụ.

Theo tiến độ mà Bộ GTVT đã báo cáo Thủ tướng thì dự án phải hoàn thành trong quý 4/2018 với thời gian vận hành, chạy thử và thực hiện các công việc khác từ 3 - 6 tháng. Tuy nhiên, đến nay dự án vẫn chưa hoàn thành giai đoạn thực hiện để đưa dự án vào khai thác như tiến độ dự kiến.

Giải trình về nguyên nhân của việc chậm tiến độ, tăng tổng mức đầu tư dự án, ông Thể cho biết, là do công trình có quy mô, tổng mức đầu tư lớn, có tính chất kỹ thuật phức tạp, công nghệ mới lần đầu được triển khai ở Việt Nam. Nhiều hạng mục chưa có trong quy trình trong nước, phải vận dụng, sử dụng quy trình, công nghệ của Trung Quốc.

Dự án được triển khai trong khu vực trung tâm thành phố, nên công tác giải phóng mặt bằng phức tạp, di dời công trình hạ tầng kỹ thuật khó khăn, thời gian kéo dài. Quy hoạch kết nối giữa các tuyến đường sắt đô thị và kết nối với các loại hình vận tải công cộng chưa được xác định cụ thể nên mất nhiều thời gian thỏa thuận, phê duyệt làm ảnh hưởng đến quá trình triển khai dự án.

Quá trình chuẩn bị đầu tư, triển khai dự án dài, bị ảnh hưởng bởi những thay đổi về thể chế, biến động về giá nguyên nhiên vật liệu, chính sách tiền lương và tỷ giá ngoại tệ… làm ảnh hưởng không nhỏ đến tổng mức đầu tư dự án.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Thể cũng thừa nhận nguyên nhân chủ quan, đây là dự án đầu tiên ở Việt Nam, kinh nghiệm lập dự án ban đầu của tư vấn trong nước còn hạn chế, chưa kiểm soát được kỹ thuật công nghệ; nhiều nội dung chưa được đề cập và nghiên cứu kỹ nên tổng mức đầu tư chưa phù hợp.

Bộ máy quản lý dự án mới được hình thành, năng lực còn hạn chế, thiếu kinh nghiệm. Sự phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương có liên quan chưa chặt chẽ và đồng bộ, nhất là trong công tác giải phóng mặt bằng, triển khai các thủ tục đầu tư.

Đặc biệt, ông Thể thừa nhận, tổng thầu của dự án lớn này chưa phải là đơn vị chuyên nghiệp, không có đầy đủ kinh nghiệm trong triển khai thực hiện dự án tổng thể bao gồm cả xây lắp, thông tin tín hiệu và đào tạo vận hành đồng bộ dẫn đến công tác quản lý điều hành của tổng thầu còn nhiều lúng túng và bất cập.

Cho đến lúc này, đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông hoàn thành 99% khối lượng xây lắp. Riêng vật tư, thiết bị đã chuyển về đến công trường đạt khoảng 99% và lắp đặt đạt 90% khối lượng thiết bị. Các đơn vị đang vận hành, căn chỉnh toàn hệ thống để đưa vào khai thác thương mại trong năm 2019.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Thể cũng báo cáo, dự án vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc cần giải quyết và có nguy cơ kéo dài do tổng thầu EPC triển khai thực hiện công việc chưa theo đúng cam kết.

Khi nào đảm bảo an toàn mới vận hành thương mại

Trong phiên chất vấn sáng nay, Bộ trưởng giải thích thêm rằng, Dự án đường sắt Hà Nội liên quan đến tổng thầu của Trung Quốc nằm trong Hiệp định, khi ký hiệp định vay vốn với Trung Quốc thì bên Trung Quốc đã chỉ định Tổng thầu này thực hiện dự án chứ không phải do chúng ta thi tuyển.

“Khi thực hiện, chúng tôi thấy rằng Tổng thầu này xây dựng đường sắt rất tốt, nhưng vận hành đường sắt thì chưa có kinh nghiệm. Bởi thi công đường sắt với vận hành tàu đường sắt đô thị khác nhau. Chúng tôi đã làm việc với các bên của Trung Quốc, Đại sứ quán với bộ GTVT để cải thiện tình hình đưa dự án sớm đưa vào vận hành” – Bộ trưởng giải thích.

Ông Thể cũng cho biết, thiết bị hiện nay đã cung cấp được 99% và các hạng mục đã xong 99%, còn 1% còn lại là một số hạng mục nhỏ liên quan đến công tác xây lắp.

“Đặc biệt là phải chứng minh được an toàn hệ thống. Chúng ta đã thuê tư vấn nước ngoài trong đó Pháp là nước đứng đầu sẽ đánh giá an toàn hệ thống. Nếu các thông số của Tổng thầu không chuẩn thì tư vấn sẽ không thông qua phương án an toàn đường sắt.” – ông Thể thông tin.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cũng cho biết đang cùng với Tổng thầu, tư vấn sớm kết thúc 1% này.

“Khi 1% này kết thúc, có nghĩa là chứng nhận được tất cả các thiết bị an toàn hệ thống thì chúng ta mới đưa tuyến đường sắt vào vận hành được” – ông Thể nhấn mạnh.

Khi đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) đặt câu hỏi về trách nhiệm của các cá nhân trong việc để xảy ra tình trạng dự án giao thông chậm tiến độ, đội vốn hàng nghìn tỷ đồng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, việc dự án chậm tiến độ có nguyên nhân khách quan như giải phóng mặt bằng, bố trí vốn không kịp thời; còn trách nhiệm chủ quan thuộc về chủ đầu tư, ban quản lý dự án và đều được xử lý nghiêm, kể cả chuyển hồ sơ sang cơ quan công an.

“Nhiều công trình đội vốn rơi vào dự án đường sắt đô thị do đây là công nghệ mới, được phê duyệt trước năm 2008; trong khi thời điểm này diễn ra khủng hoảng nghiêm trọng, năm 2009 trượt giá gần 20%, từ 2009 đến 2013 trượt giá 49%...”– ông Thể giải thích.

Bộ trưởng Thể cho biết, Bộ đã điều chuyển một số giám đốc ban quản lý dự án, kiểm điểm cuối năm xếp loại một số ban quản lý chỉ được đánh giá hoàn thành nhiệm vụ dù được đề nghị hoàn thành tốt.

Tranh luận lại phần trả lời của Bộ trưởng, Đại biểu Nguyễn Hữu Cầu cho rằng, câu trả lời của Bộ trưởng Thể "còn tránh né". Theo ông Cầu, ngoài 5 dự án đường sắt đô thị đội vốn lớn, thì đường ven biển Dung Quất - Sa Huỳnh đã 6 lần điều chỉnh, tăng vốn đầu tư lên hơn 3.950 tỷ; dự án hệ thống thủy lợi Tân Mỹ (Ninh Thuận) tăng hơn 2.680 tỷ đồng; dự án tỉnh lộ Lộ Tẻ - Rạch Sỏi tăng 147 tỷ...

"Rất nhiều dự án chứ không riêng dự án đường sắt đô thị mới độ vốn và các dự án này được nêu rất rõ trong báo cáo Kiểm toán Nhà nước. Bộ trưởng nên kiểm tra lại", ông Cầu dẫn chứng và đề nghị, phải truy trách nhiệm tới cùng cá nhân để xảy ra thất thoát, xử lý nghiêm để răn đe.

Giải trình về 3 dự án nói trên, ông Thể cho biết, 2/3 dự án nói trên do địa phương quản lý. “Căn cứ vào kết quả Kiểm toán Nhà nước, các địa phương, Bộ, ngành, chủ đầu tư dự án rà soát, xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân "do chủ quan mà vi phạm" – Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể nói.

Xuân Hưng