Bổ sung Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án vào Chương trình năm 2019
Tại phiên họp thứ 29, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét bổ sung dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019 của Quốc hội.
Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, hòa giải, đối thoại với rất nhiều ưu điểm, đã trở thành nhu cầu và đòi hỏi ngày càng cao của người dân và xã hội để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong đời sống.
Với cách thức thân thiện, đồng thuận trên nguyên tắc chia sẻ, cảm thông, cao thượng, “hai bên cùng thắng”, hòa giải, đối thoại đã góp phần hàn gắn những mâu thuẫn, rạn nứt, nâng cao ý thức pháp luật của người dân, ngăn ngừa các tranh chấp trong tương lai.
Hòa giải thành, đối thoại thành giúp giải quyết triệt để các tranh chấp mà không phải mở phiên tòa xét xử; kết quả hòa giải thành, đối thoại thành phần lớn được các bên tự nguyện thi hành; vụ việc không phải trải qua thủ tục sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm theo quy định của các Luật Tố tụng; tiết kiệm chi phí, thời gian, công sức của các bên liên quan và Nhà nước; hạn chế tranh chấp, khiếu kiện kéo dài, gây bức xúc trong dư luận…
Chánh án TAND TC Nguyễn Hòa Bình đề nghị bổ sung Dự án luật vào Chương trình năm 2019. Ảnh QH
Theo thống kê của TAND tối cao, tỷ lệ hòa giải thành, đối thoại thành trong giải quyết các vụ án dân sự, hành chính của các Tòa án chiếm tỷ lệ thấp, chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn (tỷ lệ hòa giải thành khoảng trên 40% nhưng chủ yếu là hòa giải thuận tình ly hôn; tỷ lệ đối thoại thành chỉ đạt gần 8% trong tổng số vụ án đã giải quyết).
Trong khi đó, cơ chế hòa giải ngoài tố tụng được nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân tiến hành theo quy định của pháp luật hiện hành nhưng chất lượng hòa giải còn hạn chế, phần lớn là những tranh chấp, xích mích nhỏ, kết quả hòa giải không có giá trị bắt buộc nên hiệu lực thi hành không cao.
Xuất phát từ nhu cầu, đòi hỏi của thực tiễn, TAND tối cao cho rằng việc xây dựng một đạo luật để quy định về hòa giải, đối thoại tại tòa án là hết sức cần thiết. Qua đó, xây dựng cơ chế pháp lý mới hiệu quả về hòa giải, đối thoại tại tòa án để cơ quan, tổ chức, cá nhân lựa chọn giải quyết tranh chấp dân sự, hành chính; tăng cường phương thức tiếp cận công lý, nâng cao quyền tự định đoạt của cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Đồng thời, thu hút, huy động nguồn nhân lực chất lượng cao trong xã hội tham gia phối hợp cùng tòa án tiến hành hòa giải, đối thoại để giải quyết các tranh chấp, giảm số lượng vụ việc mà tòa án phải thụ lý, giải quyết, giảm tải áp lực công việc cho tòa án…
TAND tối cao đề xuất dự kiến trình Quốc hội thảo luận, cho ý kiến lần thứ nhất đối với Dự án Luật vào tháng 10-2019 và tháng 5-2020, Quốc hội thảo luận lần thứ hai và thông qua Dự thảo Luật.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Pháp luật tán thành đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung vào Chương trình năm 2019 trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8. Các ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng bày tỏ tán thành với đề nghị của TAND tối cao về sự cần thiết ban hành và đưa dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại tòa án vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019.
Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng, đây là một dự án luật hay, tránh việc gì cũng đưa ra tòa một cách căng thẳng, mất tính đoàn kết ở cơ sở. Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho rằng, nếu luật này ra đời sẽ tác động một cách tích cực, giảm thiểu rất nhiều vấn đề khiếu nại, tố cáo hiện đang rất bức xúc và ngày càng tăng. Tuy nhiên, theo Trưởng ban Dân nguyện, cán bộ hòa giải ngoài việc phải có kỹ năng nghiệp vụ, trình độ chuyên môn cao còn phải có kỹ năng giao tiếp tốt để bảo đảm tỷ lệ hòa giải thành cao. Do đó, dự án luật cần dự liệu được việc xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ hòa giải nhưng phải bảo đảm yêu cầu không làm tăng biên chế, tăng chi ngân sách Nhà nước.
Đồng tình với việc cần thiết bổ sung Luật này vào Chương trình năm 2019 nhưng Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, cơ chế hòa giải này tồn tại song song với hòa giải trong tố tụng. Vì vậy cần tránh tình trạng ảnh hưởng đến hòa giải trong tố tụng; cũng như tránh chồng chéo với các loại hòa giải hiện hành như hòa giải ở cơ sở, các hòa giải về tranh chấp đất đai… Đồng thời, cần chú ý quy định về hòa giải này không làm ảnh hưởng đến quyền khởi kiện của công dân mà phải là cơ chế tồn tại song song và tạo điều kiện cho người dân có thể lựa chọn.
