Bỏ bẵng ruộng đồng

Không chỉ đồng trũng, đồng xa ngái…

Tình trạng này đang có xu hướng tăng dù chính quyền địa phương và ngành nông nghiệp nỗ lực tuyên truyền.

Chỉ làm “lúa sạch” đủ ăn

Ông Nguyễn Xuân Ninh, Bí thư kiêm trưởng thôn Kim Bôi, xã Đông Thanh (Đông Sơn) cho biết, gia đình ông hiện đang làm 1,2 ha lúa. Tuy nhiên, toàn bộ việc cấy hái hai vợ chồng già cáng đáng, vợ chồng đứa con gái cạnh nhà đều làm công nhân. Đứa con trai sau nhiều năm bôn ba cũng quyết “ly nông”, làm nghề sửa chữa điện thoại.

“Ruộng đồng bây giờ cánh người già làm hết. Lũ trẻ chẳng đứa nào ngó ngàng tới. Biết là trồng lúa chẳng lời lãi gì nhưng chúng tôi già rồi, lương thưởng không có, không có nghề ngỗng gì chẳng lẽ quanh năm ăn bám con cái?”.

Theo tính toán của ông Ninh, ngày trước, mỗi vụ cấy hái có khi kéo dài cả tháng trời, nay chỉ dăm ba ngày là xong nhưng tất tần tật đều phải thuê. Mỗi sào lúa cấy 2 vụ/năm gần 400 nghìn đồng tiền cày bừa, 500 nghìn tiền giống lúa, 700 nghìn đồng tiền phân bón, 800 nghìn đồng tiền cấy và nhổ mạ, 400 nghìn đồng tiền gặt; 200 nghìn tiền thuốc BVTV, chưa kể công phơi sấy. Vị chi đầu tư cũng đã mất 3 triệu đồng/sào/năm. Bình quân mỗi sào cả năm cũng chỉ thu được 5 tạ, bán giỏi lắm được 3,5 triệu đồng.

Thành ra, nếu mỗi người làm 1 ha lúa chỉ lãi khoảng 10 triệu đồng/năm, chưa bằng 2 tháng lương công nhân. Trong khi giá lúa bấp bênh thì vật tư đầu vào liên tục tăng. Năm nay, ông Ninh còn 7 tấn lúa nhưng thương lái chỉ trả chưa đến 6 nghìn đồng/kg, quá thấp so với những năm trước nên chưa bán.

... Mà những cánh đồng cạnh QL 45 cũng bị bỏ hoang

Làm ruộng không lời lãi là bao nên nhiều hộ có ruộng chỉ làm 1-2 sào, 1 vụ/năm chỉ để lấy lúa “sạch” ăn. Thời gian còn lại đi làm thuê, phụ hồ, thợ xây cũng kiếm được dăm ba triệu/tháng. Lao động chính thôn Kim Bôi hơn nửa đã đi làm công nhân, làm ăn xa nhà nên trên những cánh đồng chỉ toàn người già cấy hái.

Bỏ ruộng có xu hướng tăng

Năm 2007, sau dồn điền đổi thửa lần 2, bình quân mỗi hộ dân xã Đông Thanh, huyện Đông Sơn sở hữu 1-2 thửa ruộng, với diện tích ít nhất 2 sào 10 thước (trên 800 m2). Giao thông, thủy lợi nội đồng đưa nước về tận ruộng, nhưng mấy năm gần đây nông dân vẫn không mấy mặn mà với ruộng đồng. Nhiều hộ cho người khác mượn ruộng canh tác mà không cần một khoản chi phí nào nhưng nhất quyết không bán.

Bà Lê Thị Lý, Chi hội trưởng Chi hội nông dân thôn Kim Bôi cho hay, những vùng đồng trũng trước đây nông dân vẫn làm cả hai vụ lúa thì nay bỏ vụ thu mùa, thậm chí bỏ hoang cả hai vụ. Nhiều cánh đồng ở thôn Kim Bôi bỏ hoang mấy vụ nay, cỏ đã ngang lưng người.

Không những đồng trũng, xa ngái, những cánh đồng trước nay là bờ xôi ruộng mật nằm sát những con đường lớn nông dân cũng bỏ bẵng từ nhiều năm nay, cỏ mọc xanh um.

Theo thống kê, thôn Kim Bôi có trên 63 ha ruộng lúa. Mặc dù 90% hộ dân ở đây được coi là thuần nông, sống bằng nông nghiệp nhưng thực tế vụ chiêm xuân hàng năm người dân chỉ cấy được khoảng 53 ha, số còn lại bỏ hoang. Nhưng trong số 53 ha được gieo cấy thì chỉ có khoảng 37 ha chủ ruộng cày cấy. Số còn lại là do người có nhu cầu mượn lại để sản xuất. Còn vụ mùa, toàn thôn có khoảng 20 ha không được cày cấy.

“Nhà tôi chỉ có khoảng trên 3.000 m2 ruộng khoán nhưng vì nhiều hộ bỏ ruộng nên tôi nhận thêm để trồng lúa. Họ cho mượn nhiều nhưng tôi cũng chỉ nhận những diện tích chắc ăn mới làm thôi” – ông Nguyễn Xuân Ninh cho hay.

Đã ở tuổi lục tuần nhưng ông Ninh vẫn là lao động chính trên ruộng đồng.

Giải thích thêm về lý do nông dân chán ruộng, bà Lê Thị Lý, cho rằng, trước kia, vì cái ăn còn thiếu, lại không có ngành nghề phụ nên vụ nào nông dân cũng cấy; cứ đến mùa thì sớm muộn cánh đồng làng cũng được khép kín diện tích. Nay thì người dân có nguồn thu nhập từ nghề phụ, chỉ làm lúa đủ dùng, chắc ăn thì làm, không chắc thì bỏ.

“Bây giờ, thuê một ông thầy về nhà dạy học cho con, thuê một tổ thợ xây dựng, một kỹ sư thiết kế nhà dễ gấp nhiều lần thuê một nhân lực nhổ mạ, đi cấy. Công nhổ mạ 500.000 đồng/ngày, công cấy 350.000 đồng/ngày mà còn không tìm ra người. Đi làm công nhân vài tháng đủ tiền mua lúa ăn cả năm thì việc nông dân chán ruộng cũng là lẽ thường” – bà Lý cho hay.

Ông Vũ Quang Trung, Phó phòng Trồng trọt – Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa (thời điểm chưa sáp nhập Chi cục Trồng trọt - Bảo vệ thực vật và Phòng Trồng trọt) cho rằng, nếu nói nông dân bỏ ruộng cũng không chính xác. Thực tế, nông dân Thanh Hóa mới chỉ “bỏ cấy” vụ thu mùa là chính, tình trạng này đã xuất hiện từ năm 2013 và đang có xu hướng tăng. Diện tích bỏ hoang đa phần là vùng sâu trũng hoặc không chủ động nước tưới tại các huyện Đông Sơn, Nông Cống, Triệu Sơn, Vĩnh Lộc, Tĩnh Gia…

Tuy nhiên, theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa, năm 2019, Thanh Hóa có 5.030 ha đất nông nghiệp không gieo trồng. Trong đó, vụ Đông Xuân có 710 ha, vụ thu mùa có 4.320 ha. Trong có trên 300 ha là đất trồng hoa màu, còn lại là đất trồng lúa.

Để cải thiện tình hình, từ năm 2013 đến nay Sở đã tham mưu cho UBND tỉnh chuyển đổi ruộng đất, tuyên truyền động viên nhân dân không bỏ cấy hoặc giao cho các tổ chức chính trị xã hội nhận ruộng sản xuất; ban hành các chính sách cho cho các tổ chức, cá nhân thuê ruộng, tích tụ đất đai sản xuất nông nghiệp lớn. Các địa phương cũng tích cực triển khai các dự án đầu tư cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi để nông dân mặn mà hơn với đồng ruộng nhưng tình trạng bỏ cấy vụ thu mùa vẫn tăng nhanh.

Võ Văn Dũng