'BlacKkKlansman' - cốc nước lạnh để người Mỹ thức tỉnh

Trailer bộ phim 'BlacKkKlansman' Tác phẩm lên án nạn phân biệt chủng tộc dựa trên những sự kiện có thật của đạo diễn Spike Lee.

Thể loại: Hình sự, tâm lý
Đạo diễn: Spike Lee
Diễn viên chính: John Washington, Adam Driver, Topher Grace
Zing.vn đánh giá: 8/10

BlacKkKlansman là bộ phim mới nhất của đạo diễn Spike Lee.

Xuyên suốt lịch sử nước Mỹ, cuộc nội chiến đẫm máu từ năm 1861 đến 1865 được coi là cột mốc đáng nhớ trong nỗ lực bãi bỏ chế độ nô lệ, đặc biệt là ở các bang miền Nam - nơi nhiều người da đen phải sống suốt đời phục vụ đám ông chủ da trắng trong những dinh thự xa hoa hay cánh đồng bông vải bao la mà không có nổi lấy một phút tự do, bình đẳng.

Với thất bại của các bang miền Nam trong cuộc nội chiến, tưởng như nạn phân biệt chủng tộc, đặc biệt là đối với người da đen và các chủng tộc ít người như dân Do Thái, dân châu Á, sẽ theo đó mà biến mất. Nhưng “non sông dễ đổi mà bản tính thì khó dời”, những kẻ mang danh nước Mỹ đòi phân biệt đối xử với người da đen lại tiếp tục tập hợp nhau lại dưới trướng của của Ku Klux Klan.

Đó là một hội kín nửa mang tính tôn giáo, nửa mang tính chính trị với mục đích tối thượng lấy cảm hứng từ bộ phim The Birth of a Nation (1915) của D. W. Griffith là biến nước Mỹ trở thành quốc gia riêng của người da trắng theo đạo Thiên chúa, và không dành chỗ cho những nhóm người khác biệt về sắc da, tôn giáo.

Chính Ku Klux Klan, hay đảng KKK, cùng những bộ óc bị mê muội bởi thuyết ưu sinh về vị thế “vượt trội” của người da trắng đã kích động và trực tiếp gây ra vô số tội ác chống lại người da đen tại nước Mỹ xuyên suốt thế kỷ XX, từ những vụ hành hình tập thể, công khai với mức độ man rợ khó tin trong xã hội cận đại và hiện đại như vụ tra tấn và thiêu chết cậu thanh niên da đen mới có 17 tuổi Jesse Washington tại Waco, Texas vào năm 1916 trước sự chứng kiến của hơn 10.000 người.

Đảng KKK là thứ ung nhọt đã và vẫn đang hoành hành tai Mỹ.

Hay những vụ xử oan các bị cáo da đen bởi bồi thẩm đoàn chỉ toàn người da trắng, cũng như nạn cảnh sát phân biệt đối xử với người da đen vốn vẫn còn tồn tại cho tới tận ngày nay, và gây ra không biết bao nhiêu bi kịch đau lòng.

Một trong những trang sử của cuộc chiến chống lại nạn phân biệt chủng tộc đối với người da đen ở Mỹ, cũng như cách thức KKK tìm cách tồn tại bằng cách thu hút đảng viên mới thông qua hàng loạt thông điệp giả tạo, dối trá, nay được kể lại trong tác phẩm mới nhất của đạo diễn Spike Lee: BlacKkKlansman.

Dựa trên một câu chuyện có thật

BlacKkKlansman kể lại câu chuyện có thật về cuộc thâm nhập đảng KKK trong những năm đầu thập niên 1970 của Ron Stallworth (John David Washington) - sĩ quan cảnh sát da đen đầu tiên của thành phố Colorado Springs, bang Colorado.

Thông minh, cương quyết, yêu nghề, Stallworth sở hữu gần như đầy đủ mọi điều kiện để trở thành một thanh tra cảnh sát thành công. Nhưng màu da ngăm đen khỏe khoắn cùng kiểu tóc xù “afro” của Stallworth không chỉ là cái gai trong mắt của đám cảnh sát biến chất như Andy Landers (Fred Weller), mà còn khiến nhóm lãnh đạo sở cảnh sát ở Colorado Springs như Cảnh sát trưởng Bridges (Robert John Burke) e ngại.

Nhân vật trung tâm của bộ phim là Ron Stallworth, một viên sĩ quan cảnh sát da đen nảy ra ý tưởng thâm nhập tổ chức KKK.

Anh bị đẩy tới chiếc ghế trống của phòng lưu trữ, và cơ hội chứng tỏ tài năng chỉ đến khi Ron Stallworth được giao nhiệm vụ trà trộn theo dõi cuộc họp mặt của các sinh viên da đen ở Colorado với thủ lĩnh đấu tranh đòi quyền bình đẳng Kwame Ture (Corey Hawkins).

Không chỉ có thêm cái nhìn rõ ràng hơn về những căng thẳng sắc tộc tại nước Mỹ và khao khát đòi bình quyền, kể cả bằng bạo lực, của những nhà hoạt động da đen thông qua bài nói chuyện của Ture, phi vụ trà trộn bất đắc dĩ còn tạo cho Stallworth cơ hội làm quen với cô sinh viên xinh đẹp nhưng đầy nhiệt huyết chính trị Patrice Dumas (Patrice Dumas).

Quan trọng hơn, anh có thêm sự tin tưởng từ Cảnh sát trưởng Bridges để được chuyển sang Tổ tình báo và làm việc cùng hai người đồng nghiệp vui tính Flip Zimmerman (Adam Driver) và Jimmy Creek (Michael Buscemi).

Tại vị trí mới, Stallworth nảy ra ý tưởng thâm nhập chi nhánh của đảng KKK ở Colorado Springs để nắm rõ hơn âm mưu và thủ đoạn của tổ chức vốn chuyên kích động bạo lực và hận thù này. Dĩ nhiên, với bề ngoài của mình, Ron Stallworth không thể đích thân đăng ký tham gia các hoạt động của KKK, mà chỉ có thể đứng sau chiếc điện thoại để đánh lừa kẻ xấu bằng chất giọng đặc sệt “Mỹ trắng”.

Vì màu da của mình, Stallworth buộc phải cộng tác với Flip Zimmerman cho phi vụ khó nhằn.

Vào vai “Ron Stallworth da trắng” trực tiếp đi vào hang ổ của những kẻ-ghét-người-da-đen là Flip Zimmerman - viên thanh tra vốn ban đầu cũng không hào hứng lắm với vở kịch do Stallworth làm đạo diễn bởi anh có gốc Do Thái cũng bị KKK căm ghét không kém.

Nhưng sự dũng cảm và tinh quái của cặp “Stallworth da đen” - “Stallworth da trắng” rồi cũng dần chinh phục lòng tin của các đảng viên KKK ở Colorado Springs như gã trưởng nhóm Walter Breachway (Ryan Eggold), cặp vợ chồng KKK với giấc mơ tiêu diệt người da đen Felix và Connie Kendrickson (Jasper Pääkkönen - Ashlie Atkinson).

Để rồi, cái tên Ron Stallworth thậm chí lọt đến tai của David Duke (Topher Grace) - kẻ đứng đầu KKK toàn nước Mỹ. Có cơ hội tiếp xúc với Breachway, với Kendrickson, với Duke, bộ đôi Stallworth - Zimmerman dần nhận ra rằng KKK không chỉ có những âm mưu ngắn hạn là khủng bố người da đen về mặt thể xác và tinh thần, mà còn hướng tới mục tiêu dài hạn là khôi phục chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và thuyết thượng đẳng da trắng.

Sự trở lại của đạo diễn Spike Lee

Cuối thập niên 1980, đầu thập niên 1990, Spike Lee từng được xem là một trong những đạo diễn da màu tài ba nhất của Hollywood với các bộ phim xuất sắc mang đậm chất văn hóa của người Mỹ gốc Phi và tinh thần đấu tranh bình quyền như Do the Right Thing (1989) hay Malcolm X (1992).

Nhưng trong suốt trong hai thập niên sau đó, Spike Lee có một sự nghiệp không thực sự ấn tượng khi ông chỉ cho ra đời được đôi ba tác phẩm đáng nhớ như 25th Hour (2002) hay Inside Man (2006), và gây ra không ít thất bại cả về doanh thu lẫn chất lượng nghệ thuật như Oldboy (2013) là điển hình.

Đạo diễn Spike Lee có màn trở lại kịp thời và vô cùng thời sự với BlacKkKlansman.

Với việc phong trào đấu tranh đòi quyền bình đẳng cho người da đen quay trở lại như đề tài nóng bỏng của nước Mỹ và Hollywood trong vòng 3-4 năm trở lại đây với phong trào Black Lives Matter và sự chống đối của một bộ phận dân chúng Mỹ đối với tổng thống mới đắc cử Donald Trump, nhiều người đã hy vọng rằng Spike Lee có thể “nhớ nghề” để quay về với khả năng thực sự.

Và BlacKkKlansman chính là câu trả lời mạnh mẽ của Spike Lee cho sự mong đợi đó từ phía công chúng.

Dựa trên cuốn tự truyện cùng tên của Ron Stallworth, BlacKkKlansman vừa là câu chuyện chân thực về giai đoạn có thật trong lịch sử nước Mỹ khi người da đen còn đang phải đấu tranh đòi lấy những quyền cơ bản nhất, nhưng cũng đồng thời mang hơi thở thời đại của Black Lives Matter, của phong trào phản đối tổng thống Donald Trump để duy trì sự bình đẳng về tôn giáo, về sắc tộc trong lòng nước Mỹ hiện đại.

Thành công về thông điệp chính trị

Có lẽ khi mới đọc qua phần tóm tắt cốt truyện, hay xem các đoạn phim quảng cáo cho BlacKkKlansman, nhiều người nghĩ rằng Spike Lee sẽ khai thác tối đa sự “trớ trêu” của tình huống viên thanh tra da đen Stallworth tìm cách thâm nhập vào tổ chức của những kẻ da trắng-ghét-dân-da-đen để biến bộ phim mới nhất trở thành một tác phẩm hình sự / hài hước được thêm nếm gia vị chính trị và xã hội.

Quả thực BlacKkKlansman có nhiều giây phút hài hước, đặc biệt là trong các phân đoạn về sự tương tác giữa hai viên thanh tra Ron Stallworth và Flip Zimmerman, hay giữa Flip và gã đảng viên KKK phục phịch ngớ ngẩn Ivanhoe (Paul Walter Hauser).

Nhưng những phút hài hước, hay thậm chí là chất hình sự của phi vụ thâm nhập trong BlacKkKlansman, thực tế chỉ là phần gia vị bổ sung vào nội dung chủ đạo của bộ phim: tệ phân biệt chủng tộc ăn sâu bám rễ trong lòng xã hội nước Mỹ, và sự nguy hại của những tư tưởng phân biệt chủng tộc ngu ngốc nhưng đầy lôi cuốn với một nhóm người Mỹ.

Về mặt thông điệp chính trị, có thể khẳng định rằng BlacKkKlansman là một tác phẩm thực sự thành công.

Không chỉ bằng lòng với các hình ảnh ẩn dụ, các câu chuyện ngầm về tình cảnh của người da đen trong một xã hội Mỹ còn nhiều bất công, Spike Lee còn tăng tối đa thời lượng cho các đoạn đối thoại nhắc đi nhắc lại về khối u nhức nhối này, và về sự mâu thuẫn giữa giới chức, giữa những người có quyền lực trong tay nhưng lại sợ trách nhiệm như Cảnh sát trưởng Bridges và những nhà hoạt động không quản ngại vất vả gian lao nhưng trong tay lại chẳng có lấy một chút thực quyền nào như Patricia Dumas.

Tiến thêm một bước nữa, với sự cộng tác của nhà quay phim Chayse Irvin, Spike Lee còn sử dụng rất nhiều cảnh quay cận mặt mang đầy tính sắp đặt để nhấn mạnh hơn nữa thông điệp của bộ phim, để cảnh tỉnh khán giả về nạn phân biệt chủng tộc vẫn còn lan tràn ngay trong lòng nước Mỹ hiện đại.

Từ đó, nhà làm phim kêu gọi công chúng hãy suy ngẫm về tác hại lâu dài của KKK đối với xã hội Mỹ. Không suy ngẫm sao được khi BlacKkKlansman có một đoạn kết khác tông, nhưng mang thông điệp chính trị mạnh mẽ hiếm có trong số các bộ phim điện ảnh của Hollywood năm 2018.

Những điều còn gây tiếc nuối

Thành công tuyệt đối về mặt thông điệp chính trị và xã hội, nhưng xét trên khía cạnh một tác phẩm điện ảnh, BlacKkKlansman thực tế để lộ ra một vài hạn chế.

Việc cán cân kịch bản nghiêng hẳn về khía cạnh chính trị - xã hội khiến bộ phim bỏ lỡ cơ hội trở thành một tác phẩm hấp dẫn trong dòng hình sự về “điệp viên tay trong” như The Departed (2006) của Martin Scorsese, hoặc lôi cuốn khán giả nhờ chất hài châm biếm về đề tài phân biệt chủng tộc như Django Unchained (2012) của Quentin Tarantino.

Tất nhiên, lựa chọn của Spike Lee - một đạo diễn luôn đề cao tinh thần “nhập thế” - là điều hoàn toàn có thể hiểu được khi xét tới bối cảnh chính trị đầy nóng bỏng của nước Mỹ lúc này.

Nhưng việc bỏ lỡ bối cảnh đắt giá của BlacKkKlansman vốn rất đỗi thuận lợi cho dòng phim hình sự - hài hước đã khiến tác phẩm mới nhất của Spike Lee mất đi phần nào đó tính hấp dẫn của một kịch bản không đồng đều về nhịp phim, một cốt truyện bị ngắt quãng và thiếu cao trào.

Lẽ ra BlacKkKlansman còn có thể hấp dẫn và dễ tiếp cận hơn nữa đối với khán giả đại chúng.

Việc xây dựng nhân vật trong phim vì thế mà cũng bị ảnh hưởng phần nào, bởi nếu so với các bộ phim xuất sắc cùng đề tài xung đột sắc tộc như 12 Years a Slave (2013) của Steve McQueen hay Loving (2016) của Jeff Nichols, BlacKkKlansman không thực sự có nhiều nhân vật đáng nhớ, bất chấp diễn xuất không tồi của John David Washington và đặc biệt là Adam Driver trong vai bộ đôi “Stallworth da đen” - “Stallworth da trắng”.

Đây là khía cạnh tương đối đáng tiếc của BlacKkKlansman. Bởi nhân vật của Washington và Driver có mảnh đất tương đối màu mỡ để ghi dấu ấn khi sở hữu xung đột trong tư tưởng, trong định nghĩa thế nào là người có ích trong bối cảnh mâu thuẫn rằng người da đen bị coi là đại diện cho quyền lực của người da trắng, một người Do Thái phải làm bạn với những kẻ luôn phủ nhận nạn diệt chủng người Do Thái trong Thế chiến II…

Trong một giai đoạn đầy biến động của xã hội nước Mỹ, khi bóng ma của chủ nghĩa phân biệt chủng tộc, của tư tưởng da trắng thượng đẳng từ những nhóm chuyên kích động hận thù bạo lực như KKK, đang có nguy cơ quay trở lại ám ảnh nước Mỹ, thì những bộ phim với thông điệp chính trị mạnh mẽ như BlacKkKlansman là điều cần thiết.

Tất nhiên, người xem sẽ còn cảm thấy hào hứng hơn nếu tác phẩm mới nhất của đạo diễn Spike Lee đi theo hướng hình sự - hài hước. Nhưng đôi khi, một cốc nước lạnh với không nhiều hương vị giải trí như BlacKkKlansman lại có hiệu quả hơn trong việc nhắc nhở mọi người về việc vấn nạn phân biệt chủng tộc tại Mỹ, dù cuộc nội chiến bi thương đã kết thúc từ hơn 150 năm nay.

Lễ trao giải Oscar 2019 trên Zing.vn Sự kiện điện ảnh Oscar lần thứ 91 được trực tiếp trên Zing.vn từ 7h sáng ngày 25/2/2019.

Việt Phương