Biển Đông: Ông Biden sẽ gây áp lực tối đa với Trung Quốc

Hôm 18-2 (giờ địa phương), ngoại trưởng bốn nước Ấn Độ, Mỹ, Úc, Nhật (còn gọi là “bộ tứ kim cương” - nhóm QUAD) đã có buổi điện đàm đầu tiên năm 2021 về tình hình an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, theo hãng tin Reuters. Thông cáo sau cuộc họp của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết các ngoại trưởng rất quan ngại việc Trung Quốc (TQ) gần đây ban hành luật hải cảnh cho phép hải cảnh sử dụng vũ lực trong cái gọi là vùng biển thuộc quyền tài phán của nước này.

Các ngoại trưởng cũng tiếp tục lên án TQ liên tục có các động thái hung hăng, chèn ép nước khác tại Biển Đông, biển Hoa Đông và cam kết trong thời gian tới sẽ tăng cường nỗ lực chung trong nhóm để giữ vững Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Đáng chú ý, cuộc họp nói trên cũng diễn ra trong bối cảnh hai nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ là USS USS Theodore Roosevelt và USS Nimitz đang tiến hành các hoạt động diễn tập quân sự trên Biển Đông. Khu trục hạm USS Russell của Mỹ mới đây còn tổ chức tuần tra hàng hải (FONOP) quanh những thực thể nhân tạo mà TQ đã ngang ngược bồi đắp thành căn cứ quân sự ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam.

Binh sĩ Mỹ trên khu trục hạm USS John S. McCain tuần tra quanh quần đảo Trường Sa của Việt Nam hồi tháng 12-2020. Ảnh: AP

Cần gây áp lực tối đa cho Bắc Kinh

Nhận định về các động thái của chính quyền Tổng thống Joe Biden ở Biển Đông từ khi mới nhậm chức đến nay, TS Jeff Smith thuộc Viện nghiên cứu chính sách Heritage (Mỹ) trong bài viết cho tạp chí Foreign Policy cho rằng việc Washington không ngần ngại cứng rắn với TQ ngoài thực địa là một tín hiệu đáng mừng. Dù vậy, quan trọng là giữ được sự cứng rắn và chủ động này trong thời gian dài để gây áp lực dồn dập, buộc Bắc Kinh phải điều chỉnh tham vọng của mình.

Lấy FONOP làm ví dụ, ông Smith cho biết suốt bốn năm nhiệm kỳ (2017-2020) của Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã thực hiện khoảng 17 đợt như vậy. Đây là mức tăng rất đáng kể khi so với sáu đợt trong suốt tám năm hai nhiệm kỳ (2008-2016) của Tổng thống Barack Obama. Chưa cần bàn tới hiệu quả của việc tăng cường tuần tra, điều rõ ràng là chính quyền ông Trump thông qua các đợt FONOP đã gửi tới Bắc Kinh một thông điệp rất cứng rắn rằng Mỹ sẽ không lùi bước nếu quyền lợi và các giá trị mà nước này theo đuổi, ở đây là tự do di chuyển và trật tự dựa trên luật pháp, bị đụng chạm ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nói chung và Biển Đông nói riêng. \

“Việc phải nhận những thông điệp như vậy trong bốn năm qua và phải tiếp tục nhận thêm trong bốn năm tới quả thật là một viễn cảnh mà giới lãnh đạo TQ không hề mong muốn, nhất là khi TQ đã kỳ vọng ông Biden sẽ mềm mỏng hơn người tiền nhiệm Donald Trump” - ông Jeff Smith cho hay.

Học hỏi từ kinh nghiệm quá khứ

Chia sẻ thêm, chuyên gia này chỉ ra ông Biden tính đến nay chỉ mới nhậm chức được hơn 30 ngày nên vẫn còn nhiều thứ chưa rõ ràng trong chương trình nghị sự, đặc biệt là các nội dung liên quan đến chính sách ngoại giao với TQ. Cả thế giới đang chờ xem ông Biden sẽ đưa nước Mỹ đến một mối quan hệ như thế nào với TQ và việc ông Biden nhiều tuần qua liên tục phát biểu về TQ và tham gia hội đàm với nguyên thủ các đồng minh cũng phản ánh điều này. Việc lập tức tăng cường hoặc ít nhất là chính thức tuyên bố hiện diện quân sự và các đợt FONOP ở Biển Đông sẽ giúp xóa tan mọi sự mơ hồ.

Mặt khác, nó cũng đảm bảo Bắc Kinh không lợi dụng được thời gian chuyển giao hiện tại để giành thế chủ động trong nỗ lực củng cố các yêu sách chủ quyền phi pháp. Đây là vấn đề từng xảy ra dưới thời ông Obama khi TQ bắt đầu tăng tốc xây dựng, bồi lấp các thực thể nhân tạo trái phép ở Biển Đông giai đoạn 2013-2015.
Thời điểm đó, nhiều chuyên gia ở Mỹ khuyến nghị chính quyền ông Obama nên lập tức cho tàu đi tuần tra để thể hiện rõ lập trường phản đối các hoạt động của TQ. Tuy nhiên, Washington lại tỏ ra lưỡng lự và từ chối điều tàu vì lo ngại sẽ leo thang xung đột với Bắc Kinh. Lãnh đạo TQ lúc đó cũng liên tục cảnh báo sẽ đáp trả bất kỳ động thái quân sự khiêu khích nào trên cái gọi là sân nhà của nước này.

Căng thẳng lên đến đỉnh điểm vào tháng 9-2015 khi một tàu chiến TQ đi vào lãnh hải của Mỹ gần bang Alaska và một tướng lĩnh TQ trả lời phỏng vấn báo giới ngang nhiên tuyên bố sẵn sàng đánh chiếm toàn bộ các thực thể nổi ở Biển Đông.

Lúc này, chính quyền Tổng thống Barack Obama mới gửi khu trục hạm USS Lassen đến tuần tra ở khu vực 12 hải lý xung quanh đá Subi thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam vào tháng 10-2015, tức gần một tháng sau các động thái và phát ngôn nói trên của TQ. Việc trì hoãn này bị giới chuyên gia chỉ trích là bộc lộ một nước Mỹ lúng túng và chậm chạp trong bảo vệ lợi ích không chỉ của mình mà còn của đồng minh, đối tác trong khu vực. Trong khi đó, các hành động của TQ cũng cho thấy nước này nếu không bị một cường quốc khác trực tiếp đối trọng sẽ sẵn sàng làm mọi thứ để hiện thực hóa tham vọng lãnh thổ của mình.

“Tóm lại, tuần tra thường xuyên, rõ ràng và dứt khoát ở Biển Đông là cách tốt nhất để kìm hãm ảnh hưởng của TQ ở khu vực này. TQ chắc chắn sẽ tìm lý do để đẩy ông Biden đi theo con đường tránh xung đột như đã làm với ông Obama. Tuy nhiên, cần phải nhớ là TQ không có bất kỳ cơ sở pháp lý cho tuyên bố chủ quyền của họ trong khi Mỹ đang tuần tra nhân danh bảo vệ trật tự khu vực và luật pháp quốc tế” - ông Smith kết luận.•

VĨ CƯỜNG