Biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng

Trưởng Ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Văn Bình phát biểu khai mạc hội thảo.

Sáng 17/1, tại Hà Nội, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 3 do Chính phủ và Ban Kinh tế Trung ương phối hợp tổ chức đã diễn ra Hội thảo chuyên đề 2 với chủ đề: “Chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu và củng cố an ninh năng lượng đảm bảo phát triển bền vững”. Ông Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương; cựu Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, Chủ tịch Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế tham dự hội thảo.

Ứng phó khi là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nhiều nhất

Việt Nam là một trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của BĐKH do có bờ biển dài, lưu vực sông rộng lớn. Theo một số nghiên cứu về BĐKH ở Việt Nam, đến cuối thế kỷ XXI, sẽ có 40% diện tích vùng Đồng bằng sông Cửu Long, 11% diện tích vùng Đồng bằng sông Hồng và 3% diện tích của các địa phương ven biển khác sẽ bị ngập nước, đặc biệt, 20% diện tích TP HCM cũng sẽ có nguy cơ bị ngập. Khi đó sẽ có 10-12% dân số bị ảnh hưởng trực tiếp, tổn thất 10% GDP. Thực trạng BĐKH hiện nay đang diễn biến phức tạp và nhanh hơn dự báo của các nhà khoa học.

Đến nay, 11/13 tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long đã phải công bố tình trạng thiên tai, do xuất hiện hạn mặn chưa từng có trong vòng 100 năm qua; mỗi năm có khoảng 300 héc-ta đất đai bị sụt lún, sạt lở; hiện tượng nước biển dâng gây xâm nhập nước mặn, nước lợ ngày càng gia tăng… và nhiều tác động thiên tại khác đã ảnh hưởng lớn đến sinh kế của người dân và hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp.

Chính vì những tác động tiêu cực về BĐKH ngày một lớn và khó lường ở nhiều lĩnh vực, địa phương sẽ làm gia tăng mức độ cạn kiệt tài nguyên và suy thoái môi trường, làm tăng khả năng bị tổn thương. Đây là một trong những nguy cơ làm chậm quá trình phát triển kinh tế - xã hội, làm mất đi nhiều thành quả đã đạt được. Vì vậy, các nguy cơ và rủi ro về BĐKH cần phải được tính đến trong quá trình xây dựng, hoàn thiện và thực hiện các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, phát triển của các ngành và địa phương, nên Ban Kinh tế Trung ương đã có sáng kiến tổ chức hội thảo để lấy ý kiến chuyên gia, đóng góp cho quá trình phát triển bền vững của Việt Nam.

Nhận thức được các nguy cơ và thách thức của BĐKH, Việt Nam đã chủ động triển khai xây dựng và ban hành một cách khá hệ thống các chủ trương, chính sách nhằm ứng phó có hiệu quả với tác động của BĐKH. Ngày 3/6/2013 tại Hội nghị lần 7, BCH TƯ khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 24-NQ/TW về “Chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường”. Nghị quyết là cơ sở cho việc thống nhất nhận thức và hành động, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật, bố trí nguồn lực của Nhà nước về ứng phó với BĐKH, quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, hướng tới mô hình phát triển mới để đạt được nền kinh tế xanh, phát triển bền vững của Việt Nam trong tương lai. Để triển khai đồng bộ, Chính phủ cũng ra Nghị quyết số 08/NQ-CP ngày 23/1/2014 ban hành Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Đảng, nhằm mục tiêu đến 2020, về cơ bản chủ động được trong thích ứng với BĐKH, phòng tránh thiên tai, giảm phát thải khí nhà kính.

Theo ông Bình, một số kết quả nghiên cứu bước đầu đã chỉ ra rằng BĐKH tại Việt Nam làm gia tăng hơn nữa mức độ phụ thuộc năng lượng. Sự mất ổn định của những nguồn cung năng lượng nhất là nguồn cung năng lượng sơ cấp do ảnh hưởng của BĐKH sẽ tác động lớn đến việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, dẫn đến những tác động tiêu cực trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

“Thực tế trong những năm qua cho thấy, BĐKH là nguyên nhân gây thay đổi lượng mưa tạo ra những trận lũ quét, bão hoặc nạn hạn hán bất thường đã làm ảnh hưởng đến khả năng cung ứng và điều tiết kế hoạch sản xuất của các ngành điện, than và dầu khí; gây thiệt hại đến một số cơ sở hạ tầng, làm gia tăng chi phí trong đầu tư mới, cải tạo, sửa chữa và nâng cấp thiết bị trong tất cả các khâu từ sản xuất, phân phối đến tiêu thụ năng lượng. Tuy nhiên, việc đánh giá tác động của BĐKH để từ đó chủ động phòng chống và đưa ra các giải pháp củng cố an ninh năng lượng quốc gia là việc làm hết sức phức tạp, khó khăn.”, ông Nguyễn Văn Bình nói.

Quang cảnh hội thảo.

7 vấn đề cần làm rõ

Trên cơ sở những nghiên cứu và các vấn đề đặt ra, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương đề nghị hội thảo tập trung làm rõ 7 vấn đề:

Thứ nhất là, tăng cường nhận thức, quán triệt của các cấp, các ngành và nhân dân hiện nay về những tác động tiêu cực của BĐKH trên thế giới và ở nước ta, qua đó xác định rõ hơn về vai trò, vị trí và những trách nhiệm liên quan trong công cuộc phòng chống BĐKH và bảo vệ môi trường sinh thái.

Thứ hai là, làm rõ một số nguyên nhân chính tác động trực tiếp đến BĐKH ở Việt Nam (nhất là tại một số khu vực đang chịu ảnh hưởng nặng nề như Đồng bằng sông Cửu Long, thành phố Hồ Chí Minh), qua đó đề xuất một số giải pháp, kịch bản chủ động ứng phó với BĐKH, bảo vệ môi trường sinh thái hiện nay và trong giai đoạn tới.

Thứ ba là, xem xét, đề xuất một số giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả trong ứng phó với BĐKH, đặc biệt trong lĩnh vực năng lượng nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu; theo đó, cam kết và hành động của khối doanh nghiệp thế nào để đáp ứng mục tiêu phát triển bền vững của Liên hiệp quốc.

Thứ tư là, phân tích chiến lược đa dạng hóa nguồn cung năng lượng của Việt Nam, đề xuất một số định hướng phát triển cho ngành năng lượng Việt Nam nhằm đảm bảo tính tự chủ và tăng cường khả năng chống chịu với tình trạng BĐKH tiêu cực hiện nay.

Thứ năm là, làm rõ hiện trạng công tác thiết lập hệ thống an ninh năng lượng của Việt Nam; qua đó nhìn nhận đâu là những nguy cơ chính ảnh hưởng đến việc đảm bảo An ninh năng lượng quốc gia hiện nay và đề xuất một số giải pháp trọng tâm nào để đảm bảo An ninh năng lượng quốc gia.

Thứ sáu là, thúc đẩy phát triển hệ thống năng lượng hợp lý theo nguyên tắc cơ chế thị trường có tính đến việc gia tăng tỷ trọng các nguồn năng lượng sạch, có khả năng tái tạo gắn với bảo vệ, gìn giữ môi trường sinh thái, giảm thiểu các tác động xấu đến BĐKH, hướng tới mục tiêu xây dựng nền kinh tế các-bon thấp.

Thứ bảy là, giới thiệu những ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến, sử dụng thiết bị hiện đại gắn với giải pháp tiết kiệm sử dụng năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính và ô nhiễm môi trường để phát triển bền vững; theo đó người dân sẽ tiếp cận được nguồn năng lượng sạch, đáng tin cậy, với giá cả hợp lý… Ngoài ra, còn một số vấn đề quan tâm khác.

* Dưới góc nhìn ngành năng lượng, ông John Kerry Chủ tịch Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế đã chỉ ra rằng BĐKH có thể dẫn đến việc thiếu hụt các nguồn cung năng lượng, ảnh hưởng trực tiếp đến cán cân cung-cầu, đe dọa đến an ninh năng lượng quốc gia. Để đảm bảo được những mục tiêu phát triển bền vững của Liên hiệp quốc, Việt Nam cần thực thi nhiều chính sách đồng bộ; đồng thời cũng cần có những cam kết cụ thể từ phía các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng về việc giảm phát thải khí nhà kính đi kèm với xử lý chất thải đảm bảo an toàn môi trường.

Mai Loan