Bí mật về chiếc xe chở hệ thống tên lửa S-400

Nhà máy BAZ có lịch sử hơn 60 năm với sản phẩm chính là khung gầm đặc biệt và xe kéo quân sự. Tuy nhiên, trong một thời gian dài ít được biết đến bởi cơ sở này không tự quảng cáo.

Từ máy kéo đến xe kéo chở tên lửa

Vào mùa xuân năm 1958, một số phân xưởng của nhà máy thép ở thành phố Bryansk đã chuyển hướng sản xuất và bắt đẩu chế tạo máy, tạo tiền đề thành lập Nhà máy ôtô Bryansk (BAZ). Sản phẩm đầu tiên của BAZ là máy kéo T-140. Vào giữa những năm 1960, chúng được thay thế bằng máy kéo T-180 mạnh hơn đã được sản xuất cho đến năm 1992.

Một tổ hợp tên lửa S-400.

Vào những năm 1959-1962, nhà máy Bryansk đã sản xuất xe bọc thép chở quân BTR-152 và xe bọc thép lội nước BAV-485, được thiết kế tại nhà máy ZIL ở Moscow (những loại xe này đã được Liên Xô cung cấp cho quân đội nước trong khối XHCN, trong đó có Việt Nam).

Năm 1960, phòng thiết kế đã được thành lập tại nhà máy. Chính phòng thiết kế này đã phát triển xe địa hình 4 trục 10 tấn BAZ-930 được trang bị hai động cơ xăng ZiL, truyền động cơ điện, hệ thống treo thanh xoắn độc lập của tất cả các bánh xe và cabin bằng sợi thủy tinh. Tuy nhiên, chiếc xe quá nặng và không đáng tin cậy lắm.

Do đó, kể từ năm 1962, nhà máy Bryansk bắt đầu sản xuất xe ZiL-135, làm cơ sở cho tổ hợp 2K17 với tên lửa hành trình S-5, cho hệ thống tên lửa chiến thuật Luna, và sau đó cho hệ thống phóng tên lửa đa nòng tự hành BM-27 Uragan.

Nhược điểm của các phiên bản ZIL-135 đầu tiên là động cơ xăng, hệ thống treo rất cứng của tất cả các bánh xe và hệ truyền động điện tự động không phải là lựa chọn tốt nhất cho xe chạy mọi địa hình. Vào những năm 1965-1966, các nhà thiết kế của Bryansk và Matxcơva đã nâng cấp xe và tạo ra bộ khung gầm bánh xe dưới "thương hiệu" mới BAZ-135MB.

Bệ phóng tổ hợp tên lửa ven biển Redut, và sau đó các tổ hợp vận chuyển và phóng UAV trinh sát phản lực Tu-143 Reis được đặt trên khung gầm BAZ-135MB và các phiên bản của nó. Những xe trên khung gầm BAZ-135 t (bao gồm các phiên bản dân sự) đã được sản xuất cho đến giữa những năm 1990.

Xe BAZ-135MB tại Bảo tàng Thiết bị xe ôtô quân sự Vinnytsia.

Vào giữa những năm 1960, Nhà máy Ôtô Bryansk được giao nhiệm vụ chế tạo khung gầm lội nước đặc biệt cho xe mọi địa hình kéo các hệ thống vũ khí mới. Cho hệ thống tên lửa phòng không Osa, các chuyên gia đã thiết kế khung gầm 6 bánh BAZ-5937 theo sơ đồ 1+1+1 (cặp bánh trước - giữa - sau, cặp thứ nhất và thứ ba - được điều khiển) với thân xe có khả năng lội nước.

Với xe lắp hệ thống tên lửa chiến thuật Tochka, các chuyên gia đã chế tạo một phiên bản tương tự là khung gầm lội nước BAZ-5921. Xe có thể vượt qua sườn có độ dốc 30°, đạt tốc độ tối đa 70 km/giờ trên đường cao tốc và lên tới 8 km/giờ trên mặt nước. Xe lội nước 5937 đã được sản xuất cho đến năm 1990, bao gồm cả phiên bản vận chuyển và cứu hộ.

Vào những năm 1970, nhà máy đã phát triển dòng khung gầm Osnova. Nó bao gồm xe lội nước BAZ-6944 và khung gầm BAZ-6950. Hệ thống tên lửa chiến thuật tác chiến Oka được đặt trên xe lội nước BAZ-6944. Còn khung gầm BAZ-6950 được sử dụng trên xe tải vận chuyển các trạm kiểm soát chiến đấu khác nhau.

Vào năm 1990, các chuyên gia của nhà máy đã tạo ra khung gầm BAZ-6954 thử nghiệm 8 bánh cho bệ phóng tên lửa đầy hứa hẹn Iskander tương lai. Tuy nhiên, 10 năm sau, các tổ hợp tên lửa Iskander bắt đầu được gắn trên khung gầm do Belarus sản xuất (MZKT-7930).

Đến cuối những năm 1980, khối lượng sản xuất xe quân sự tại BAZ bắt đầu giảm. Sau sự sụp đổ của Liên Xô, nhà máy gặp khó khăn, ban quản lý và các nhà thiết kế đã cố gắng chuyển đổi. Ví dụ, vào năm 1989, nhà máy bắt đầu phát triển dòng xe thương mại 1,5 tấn. Nhưng giá thành chúng quá đắt để sản xuất hàng loạt và không thể cạnh tranh với những chiếc xe của gia đình GAZelle. Chỉ có xe ôtô cỡ nhỏ là xe dọn tuyết Viyuga được sản xuất hàng loạt vào những năm 1993-1997.

Sự ra đời của Voshina

Ngay khi ở Liên Xô bắt đầu sáng chế các hệ thống tên lửa phòng không mà hiện nay rất nổi tiếng là S-300, đã có quyết định chế tạo bộ tự hành cũng như phương án xe kéo bệ phóng (PU).

Cơ sở dành cho "bộ tự hành" là những mẫu xe tải rơ-moóc bánh xích của Nga và xe địa hình hạng nặng 8 bánh của Belarus "MAZ-Uragan", khi đó đã có tiếng là phương tiện chuyên chở tên lửa rất tốt. Còn phương án rơ-moóc, mà là rơ-moóc gần 30 tấn, thì được làm theo mẫu của xe tải Ukraina KrAz.

Xe đặc chủng bánh hơi BAZ-6944.

Tên lửa S-400 đặt trên xe BAZ-6402.

Tuy nhiên, sau khi Liên Xô tan rã, quân đội Nga quyết định không sử dụng các phương tiện kỹ thuật của Ukraina. Yêu cầu đặt ra là sản xuất xe kéo cho S-300 tại Nga. Nhà máy ôtô BAZ được lựa chọn cho nhiệm vụ này. Vượt qua những khó khăn mà nền công nghiệp quốc phòng của Nga gặp phải thời điểm đó, các công trình sư của BAZ đã thiết kế một gia đình xe tính năng kép "Voshina-1".

Một trong những mẫu này là xe kéo bán rơ-moóc 6 bánh BAZ-6402, có khả năng chở theo khối tải nặng đến 11,5 tấn. Nhưng kết quả thử nghiệm sơ bộ với mẫu xe trong quân đội đã không mấy thành công. Khung của xe tải kéo cần được gia cố, còn hộp truyền tải khó khăn lắm mới chịu được công việc phần bán rơ-moóc tên lửa.

Năm 1995, khung gầm BAZ-6909 (8x8) đầu tiên được chế tạo với sức tải 18 tấn. Năm 1997, mẫu đầu tiên của xe kéo BAZ-6402 (6x6) có khả năng kéo rơ-moóc bán tải nặng tới 30 tấn. Năm 2000, các chuyên gia đã tạo ra mẫu thứ hai của xe kéo đáp ứng tất cả các yêu cầu của quân đội. Mẫu xe BAZ-6402 cải tiến đã vượt qua tất cả các kỳ kiểm tra nghiêm ngặt của ban giám khảo quân sự.

Năm 2003, mẫu xe này được tiếp nhận vào lực lượng vũ trang với quy chế xe tải kéo của các hệ thống tên lửa phòng không S-300 và S-400. Cùng với nó, quân đội đã nhận được các phiên bản sửa đổi khác của gia đình Voshina: khung gầm để lắp đặt những hệ thống vũ khí khác nhau (bao gồm cả hệ thống tên lửa phòng không S-350), cũng như máy kéo cho pháo Hyacinth-B cỡ 152, pháo Msta-B vận chuyển dưới mái che các binh lính trong khẩu đội và đạn dược. Hiện nay, BAZ-6402 được xem là mẫu xe uy tín nhất của nhà máy BAZ khi được chọn là xe để lắp đặt một loạt hệ thống tên lửa phòng không phục vụ quân đội Nga, cũng như đem xuất khẩu.

Vẻ ngoài của xe nhãn hiệu BAZ trông khá thô kệch nhưng nó lại có vẻ đẹp riêng của một cỗ xe quân sự. Nhờ tất cả các kết cấu của bộ truyền động, hệ thống treo hoàn toàn độc lập, lốp xe với bộ điều áp, xe có thể chở rơ-moóc 30 tấn đi trên bất kỳ loại đường cũng như ở địa hình không đường sá.

Trên xe lắp đặt động cơ diesel đa nhiên liệu của nhà máy động cơ Yaroslavl, hộp số 9 nấc và một bộ lọc kèm quạt thông gió. Khoang xe bằng kim loại, với hai cửa và một ô chỉ huy. Máy kéo được thiết kế tính đến phương án vận hành ở môi trường nhiệt từ -50°C đến 50°C, độ ẩm tương đối của không khí đến 98%, có khả năng tăng tốc đến 80 km/giờ, vượt qua chỗ sâu 1,4 mét, hoặc lên xuống đèo ở độ cao 4.650 mét so với mực nước biển.

Bán kính quay vòng tối thiểu 13 mét, phạm vi chuyển động đến 1.000km. Và nếu ở nơi tuyệt nhiên không có đường sá, mà cần cơ động khẩn trương, xe tải kéo Bryansk dễ dàng bố trí gọn trong máy bay vận tải Il-76.

Ngày nay, nhà máy BAZ là một phần của Tập đoàn Phòng không vũ trụ Almaz-Antey. Các sản phẩm của nhà máy là phương tiện vận tải cơ sở của các hệ thống phòng không đầy triển vọng của Nga. Ngài các đơn đặt hàng quân sự, trong danh mục sản phẩm của nhà máy BAZ còn có xe dân sự. Về cơ bản, đây là khung gầm cho cần cẩu (thậm chí cần cẩu 100 tấn) và cho các phương tiện vận chuyển chuyên dụng của ngành dầu khí.

Ngọc Trang (theo Sputnik)