Bí ẩn trong ngôi nhà gỗ giữa rừng của cô gái người Việt ở Pháp

Ngày 26/5, NTK Thủy Nguyễn đã mang tới khuôn viên điền trang triển lãm nghệ thuật tại Aix-en-Provence, Pháp tác phẩm sắp đặt tâm huyết 'Silver Room' (tạm dịch: Nhà Bạc) lấy cảm hứng từ những ngôi nhà Rông Tây Nguyên. Đứng sừng sững giữa cảnh quang rừng núi của điền trang, tác phẩm không chỉ dừng lại ở một điêu khắc cỡ lớn, mà còn là một sắp đặt mang tính đặc thù địa điểm.

Gắn bó với Tây Nguyên trong suốt những năm sinh viên đi vẽ thực tế, Thủy Nguyễn đã xây dựng ‘Silver Room’ mang kích cỡ tương đương một căn nhà Rông thật, với tổng chiều cao 16.2 mét, rộng 6 mét và dài 14.9 mét. Với tác phẩm này, NTK nổi tiếng đã mở thêm một cánh cửa để phương Tây bước vào thế giới nghệ thuật đương đại Việt Nam, kết hợp độc đáo giữa sử thi, kiến trúc Tây Nguyên, các nghi lễ Phật giáo, các thực hành thủ công của mỹ thuật Việt Nam.

Được biết, đây là tác phẩm mà Thủy Nguyễn đã dày công xây dựng suốt 2 năm từ 2016 đến 2018. Để hiện thực hóa tác phẩm, cô đã phải nhờ tới già làng - nghệ nhân Ynut dày công suốt 10 tháng tìm kiếm vật liệu gỗ phù hợp và xử lý gỗ kỹ lưỡng trước khi lắp ráp. Ngoài ra, cô cũng phải tính toán đến tất cả những biến đổi về độ ẩm, khí hậu tác động lên gỗ.

Kẽ hở giữa các thanh tre, gỗ tạo nên những họa tiết bằng ánh sáng và bóng đổ, khiến tác phẩm tự thân nó không ngừng biến đổi theo thời gian và thời tiết, không bao giờ tự lặp lại chính mình.

Toàn bộ hệ thống 26 cột nhà và sàn được làm từ khoảng 1,300 mét khối gỗ sến đỏ vốn thường được dùng để dựng nhà do đặc điểm ấm về mùa đông đồng thời rất mát về mùa hè, có vân gỗ đẹp, có màu đỏ nâu, cứng và khó gia công, và chịu được cường độ lực lớn.

Cấu trúc mái mở được dựng từ những thân tre già cao từ 4-12 mét. Tất cả mọi mối nối của nhà Rông đều buộc bằng dây, không dùng đinh. Chỉ có già làng - nghệ nhân Ynut mới biết cách dựng mái, buộc tre và chỉ đạo lớp thanh niên làm theo. Tia-Thủy Nguyễn cho biết: "Dựng mái nhà đúng là một nghệ thuật siêu đẳng, được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Mọi mưa gió, bão bùng trên tầng cao đều không quật được sức người, trí tuệ và kinh nghiệm đắc tâm cổ truyền. Những ai chưa chứng kiến, chưa bắt tay làm thì thật khó tưởng tượng”.

Điểm độc đáo làm nên cái tên 'Nhà Bạc' chính là căn phòng vuông vức với một lối vào duy nhất. Kết cấu lấy cảm hứng từ khái niệm 'Tam Sinh Thạch' của Phật giáo ghi lại kiếp trước, kiếp này và kiếp sau của một linh hồn. Kích thước phòng được đo bằng thước Lỗ Ban theo phong thủy Á Đông, nhằm chọn được con số may mắn cho gia chủ (3012 x 2092 x 2320 mm).

Căn phòng được dựng lên từ hai phiến đá nguyên khối nặng hơn 2 tấn, lấy ý tưởng từ 'hai cột đá Thục Phán' trên núi Nghĩa Lĩnh, biểu hiện của tình huynh đệ, ý chí giữ gìn non sông đất nước của người Việt. Hai phiến đá ghép lại, chừa ra một khe cho ánh sáng lọt vào, nhắc đến sự có mặt của 'Thần mặt trời' trong sử thi nổi tiếng 'Đam San' – chàng dũng sĩ của buôn làng.

Bên ngoài căn phòng được phủ một lớp quỳ bạc từ làng Kiêu Kỵ với truyền thống hơn 300 năm làm quỳ vàng bạc, trải qua hơn 40 công đoạn cực kỳ phức tạp, để khiến ‘Silver Room’ lấp lánh phản chiếu ánh nắng như gương. Cấu tạo cửa vào nhỏ với ngưỡng cửa cao, khiến người xem phải nhấc chân, cúi đầu khi bước vào như thực hiện một nghi lễ thể hiện sự tôn kính với đức Phật bên trong.

Đặc biệt hơn, nếu may mắn, người xem có thể chứng kiến một vầng hào quang huyền ảo khi tia sáng mặt trời chiếu lọt qua khe cửa, rọi sáng vào tượng Phật bằng đá thạch anh trắng. Theo đó, chính tính ‘thời khắc’ độc đáo này đã nhấn mạnh chữ ‘duyên’ trong Phật giáo, đúng người, đúng thời điểm, không thể gượng ép. Tác phẩm thể hiện lối sống và niềm tin của chính nghệ sĩ vào một cõi an nhiên trong tâm hồn, giữa bộn bề xung đột giữa quá khứ - hiện tại – tương lai, giữa khát khao và sự buông bỏ, giữa những bản sắc của quê hương và sự hòa nhập với thế giới.

'Silver Room' với sự tương tác đa kỹ thuật, lồng ghép nhiều loại hình nghệ thuật, kết nối chặt chẽ với nhau về tạo hình, không gian, màu sắc, ánh sáng, vật liệu, mang lại hiệu ứng thị giác – tâm linh độc đáo. Tác phẩm cũng dẫn dắt người xem vào một không gian linh thiêng đầy cảm xúc của một khảm nhân học rộng lớn, đan xen nhiều nền văn hóa. 'Silver Room' hiện được trưng bày tại Aix-en-Provence, Pháp bên cạnh các tác phẩm đương đại của những nghệ sĩ gạo cội phương Tây.

Công Nguyễn