Bí ẩn 'đại gia' Trung Quốc mua bức họa của Michelangelo 75 triệu USD

Nhưng nếu có một số tiền nhỏ thì rất nhanh thôi quý vị sẽ có thể sở hữu một mảnh nhỏ (hay có thể nhiều hơn tùy thuộc vào độ sâu của túi tiền) của bức tranh trị giá 75 triệu USD mà công ty này nói là họa phẩm của Michelangelo thông qua 7,5 triệu cổ phần được công ty này chào bán với số tiền 10 USD/mảnh tranh.

Lộ diện ông “trùm” buôn nghệ thuật

Cách đây vài tháng, Công ty TNHH Vật liệu – Sinh thái Vũ Long (gọi tắt là Công ty Vũ Long) là nhà sản xuất gạch tro, bê tông và các vật liệu xây dựng khác, công ty có trụ sở ở Bình Đỉnh Sơn (tỉnh Hồ Nam, Trung Quốc) và có liên kết làm ăn với quần đảo Cayman. Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, đã xuất hiện những thay đổi to lớn ở Công ty Vũ Long: Người kiểm soát hiện tại của Vũ Long là một doanh nhân Mỹ, quý ông Daniel McKinney, người đã bán nhiều tài sản ở Trung Quốc của Vũ Long và chuyển công ty tới New York.

Bức họa được cho là của Michelangelo thể hiện hình ảnh Chúa Jesu bị đóng đinh trên cây Thập Ác.

Ông Daniel McKinney, người đang nắm 96% cổ phần của Công ty Vũ Long cũng đã đặt tên và chiến lược kinh doanh mới của công ty. Mỹ thuật Thiên niên kỷ là tên gọi chính thức hiện nay của Vũ Long, hiện công ty này có kế hoạch phát hành cổ phiếu để mua các kiệt tác mỹ thuật và dành mối bận tâm tới các kiệt tác cổ điển. Daniel McKinney kể rằng hoàn cảnh đưa đẩy ông tới Vũ Long là không bình thường: Hồi tháng 5-2018, Vũ Long đang trong lúc vật lộn kinh doanh, và họ đã mời ông McKinney tới đảm nhận chiếc ghế quân sư.

Lúc đầu, ông McKinney nói với Hãng tin Quartz rằng ông chỉ giúp giải quyết các vấn đề pháp lý đang diễn ra: Vũ Long bị sàn chứng khoán Nasdaq đe hủy niêm yết vì không nộp hồ sơ. Nhưng sau khi người sáng lập Vũ Long từ chức, gia đình Vũ Long muốn mua lại các tài sản máy móc dùng trong sản xuất gạch.

Trong khi các thành viên ban giám đốc tỏ ra vui mừng trong việc bán cổ phần công ty thì họ cũng không muốn nó bị “bốc hơi” chí ít là tại Trung Quốc, ông Daniel McKinney cho rằng việc tái cấu trúc một công ty xem ra dễ dàng hơn so với việc thành lập một công ty mới, vì thế tân CEO sẽ tìm ra một kế hoạch kinh doanh mới. Và McKinney nói rằng đã có giải pháp cho Vũ Long dưới dạng một khối ngọc bích lớn nhất thế giới. Daniel McKinney đề xuất Vũ Long mua viên đá quý và đặt tên nó là “Ngọc bích thiên niên kỷ” từ chính tập đoàn do McKinney kiểm soát, và vì thế đã biến Vũ Long từ một doanh nghiệp bán gạch sang đơn vị bán vật liệu nghệ thuật.

Sức mạnh của ngọc bích

Daniel McKinney là một tay lão làng trong kinh doanh với châu Á, ông đã trải qua hàng thập kỷ trong các ngành công nghiệp như bất động sản và khai mỏ. Ông có 17 năm điều hành công ty Bất động sản châu Á (Asia Properties, Inc), một công ty có vỏ ngoài tầm thường nhưng lại đang thực hiện các giao dịch nặng ký, chuyên bán các bất động sản ven biển ở Phuket (Thái Lan) và đào vàng ở Quebec (Canada).

McKinney nói tiếng Trung rất sõi và tự xem mình là người có “máu mặt”. Lần đầu tiên McKinney dấn thân vào nghiệp ngọc bích là năm 1998 thông qua một tập đoàn mà ông hùn vốn để mua sản phẩm. Đó là khối ngọc bích còn nguyên, nặng 90.000 carat (tương đương 18kg); sau đó nhà thiết kế người Italy tên là Alessio Boschi (người có vài năm vắng bóng ở Viện hàn lâm trang phục và thời trang Rome) đã khắc hình hơn 134 nhân vật lịch sử vào khối ngọc, và cuối cùng đã vứt bỏ 1/3 tổng trọng lượng của khối ngọc.

Giá trị chính xác của khối ngọc bích còn khá mập mờ: Năm 2013,các báo cáo của Daniel McKinney hy vọng rằng công ty của ông sẽ bán nó với mức giá 180 triệu USD, trong khi trên trang web công ty thì đưa ra mức giá 100 triệu USD. Tháng 8-2018, Công ty Vũ Long dưới sự thỏa thuận ngầm của Daniel McKinney đã mua lại khối ngọc bích trị giá 50 triệu USD, theo nguồn tin của Thời báo Phố Wall.

Khi đó, Công ty Vũ Long có vốn hóa thị trường là 3,3 triệu USD đã phát hành 25 triệu cổ phiếu mới, mỗi cổ phiếu có giá 2 USD nhằm tài trợ cho giao dịch ngọc bích. Theo CEO Daniel McKinney, việc bán ngọc bích không chỉ giúp tài chính cho các giám đốc Vũ Long mà còn mở ra cho họ một hướng đi mới. Là cổ đông lớn nhất, ông Daniel McKinney đã trở thành Giám đốc Vũ Long. CEO của Vũ Long, Trần Minh Hối, cũng đóng vai trò giám đốc hoạt động, thư ký và chủ tịch của Vũ Long.

Khối ngọc bích Thiên Niên Kỷ được công ty Vũ Long mua với giá 50 triệu USD.

Theo kế hoạch kinh doanh mới của Vũ Long do Daniel McKinney vẽ ra từ vài năm trước đó, Mỹ thuật thiên niên kỷ sẽ tiến hành hoạt động “chứng khoán hóa” các kho báu và mỹ thuật khác.

Nếu mọi việc diễn tiến đúng theo kế hoạch thì những mặt hàng “nặng ký” sẽ tiếp tục được nâng giá thông qua những chuyến triển lãm toàn cầu cũng như thu phí từ các viện bảo tàng và các công ty sản xuất khi họ mang các tài sản của Vũ Long đi quay phim hay triển lãm. Các họa phẩm nghệ thuật sẽ tạo ra doanh thu, nhưng cũng giúp chúng trở nên nổi tiếng hơn, giá trị cao hơn trong suốt các quá trình triển lãm và bán. Trong một thông cáo báo chí vào tháng 11-2018, CEO Daniel McKinney khẳng định: “Các kiệt tác thực sự là một trò cá cược bảo thủ. Trong khi giá cổ phiếu, giá dầu hỏa và các thị trường hàng hóa trồi sụt thất thường, thì giá mỹ thuật chỉ có tăng lên”.

Có vẻ Daniel McKinney đang rất gặp thời: Thị trường mỹ thuật đang bùng nổ, và các nhà đầu tư đang dấn sâu hơn. Một cuộc khảo sát gần đây của Ngân hàng UBS cho thấy rằng ngày càng có nhiều nhà đầu tư thoải mái mua nghệ thuật trực tuyến và trong số 58% người mua báo cáo rằng họ đang sở hữu những thứ chưa từng nhìn thấy.

Bí ẩn về họa phẩm Michelangelo

Từ bức tranh của Michelangelo là sự khởi đầu để Vũ Long hay Mỹ thuật thiên niên kỷ dấn thân để có thêm nhiều kiệt tác nghệ thuật khác. Nhưng trong khi CEO Daniel McKinney mô tả bức tranh là “một trong những kiệt tác quan trọng nhất thế giới” thì bản thân bức tranh lại chưa được đề cập đến trong hồ sơ lịch sử, và nhiều đại lý buôn tranh cổ điển chưa từng nghe nói đến nó.

Công ty Mỹ thuật thiên niên kỷ tuyên bố rằng bức họa đến từ “một hậu duệ dòng chính thất” gia tộc Medici (họ cũng không nêu cụ thể ai trong gia tộc Medici), được cho là đã giữ bức họa trong bộ sưu tập tư nhân kể từ thế kỷ 16. Theo đó, người hậu duệ trực tiếp của gia tộc Medici là Ridgway Mitchell Smith đã được giới thiệu đến Công ty Mỹ thuật thiên niên kỷ thông qua trung gian Daniel McKinney, người này mô tả mình là cháu của nhà sáng lập Sothebys.

Qua Hãng tin Quartz, ông Smith gọi nghề giao dịch nghệ thuật là một “sở thích”, và nó tách biệt với công việc chuyên môn là nhà tư vấn của ông. (trang mạng LinkedIn của Smith mô tả ông là một nhà châm cứu qua đào tạo và từng học việc ở một thầy lang Ashiatsu ở California, cũng như từng là cầu thủ bóng đá bán chuyên nghiệp). Bộ sưu tập của ông Smith bao gồm các thành tích được Vatican chứng thực và một kiệt tác của Leonardo da Vinci.

Bức tranh đặc biệt này trông không giống với những kiệt tác nổi tiếng nhất của Michelangelo như vòm trần nhà nguyện Sistine chẳng hạn, mà thay vào đó, nó là một bức tranh đơn giản với màu sắc lầy lội, thiếu dấu ấn của nhà họa sĩ. Nó thể hiện trên giấy cũ màu vàng và có đề tên họa sĩ, nhưng bằng con mắt nhà nghề thì chỉ cần liếc nhanh cũng biết rằng đó là tác phẩm của thiên tài. Daniel McKinney thừa nhận rằng thị trường nghệ thuật đang lùng bùng với các vụ lừa đảo, nhưng Công ty Mỹ thuật thiên niên kỷ đang trong thời kỳ “chăm sóc kỹ lưỡng”.

McKinney không tiết lộ ai là người đã giúp xác thực bức tranh. Sự kết nối của McKinney với hội họa cổ điển chủ yếu là theo chất cá nhân “từ cách đây 40 năm”. Nhà buôn nghệ thuật lão làng nói: “Tôi luôn có một kết nối với nghệ thuật. Bản thân tôi cũng là một họa sĩ, vì lẽ đó mà có một số thứ thực sự khiến tôi đam mê suốt nhiều năm”.

Những người trong thế giới nghệ thuật đã bày tỏ sự lo âu về khả năng tồn tại của những kế hoạch này, và nhất là tranh của Michelangelo. Cố vấn nghệ thuật Todd Levin (Tổ chức nghệ thuật Levin) lên tiếng cảnh báo về những khuất tất của thị trường tranh cổ điển. Todd Levin trầm ngâm cho hay: “Ngày càng nhiều kiệt tác vĩ đại bay vào các bộ sưu tập ở bảo tàng. Nhưng ngay cả khi nhu cầu tăng thì nguồn cung cũng đi xuống, nó là một thế giới phức tạp và không gì có thể xuyên thủng, luôn cảnh giác với người ngoài cuộc và khó thâm nhập vào bên trong. Những họa phẩm thật sự tinh xảo thường được bán rất nhanh nhưng chúng lại rất hiếm”.

Năm 2017, kiệt tác của Leonardo da Vinci được bán cho Bảo tàng Louvre ở Abu Dhabi với mức giá lên tới 450 triệu USD là một ví dụ về một thứ tác phẩm đặc biệt cao cấp, cực kỳ đắt tiền với dòng dõi đáng ngờ. Dựa trên chất lượng của tác phẩm mà ông Todd Levin e sợ rằng họa phẩm Michelangelo của Công ty Vũ Long có thể còn đáng ngờ hơn. Daniel McKinney nói rằng bản thân đã chuẩn bị tâm lý cho sự thất vọng.

Đầu thập niên 1980, ông đã giúp thiết lập Hội chợ trang sức và đá quý ở Hongkong và sau đó đã cung cấp các phòng trưng bày nghệ thuật ở miền Nam nước Mỹ bằng những món đồ tạo tác hình ngựa hay bò sừng dài bằng ngọc bích và đá lông công (đối tác kinh doanh của McKinney khi đó là John Connally, từng là cựu Thống đốc tiểu bang Texas, đã bị thương trong vụ ám sát John F. Kennedy).

Đề cập đến các loại đá quý cao cấp, Daniel McKinney thường quan tâm đến 2 khía cạnh là “tổng hợp hoặc lừa đảo” trừ khi có một bên thứ ba chứng minh nó. Còn khi nói đến nghệ thuật, McKinney thường tỏ ra thận trọng. Đầu tháng 11-2018, McKinney loan báo ông đang trong thời gian “thảo luận” để mua “vài kiệt tác quan trọng bao gồm 2 kiệt tác của Leonardo da Vinci, 2 kiệt tác của Michelangelo, 1 kiệt tác của Van Gogh, Raphael, và 1 kiệt tác của Caravaggio”, và “danh sách này sẽ dài ra theo cấp số nhân”.

Buổi ban đầu, chí ít các nhà đầu tư sẽ tỏ ra thận trọng, rất thận trọng dò xét. Các doanh nghiệp chốt các thương vụ này thường là không phổ biến, nhưng cũng không phải là chưa từng nghe nói đến: Hãng Nintendo từng thử nghiệm với chơi bài, dịch vụ taxi, kênh truyền hình, “khách sạn tình yêu” trước khi lấn sân qua thị trường đồ chơi và video game. Kể từ khi chiến lược kinh doanh mới bị rò rỉ, lập tức cổ phiếu của Công ty Mỹ thuật thiên niên kỷ đã tăng vọt lên hàng trăm phần trăm, mặc dù nó đã ổn định trở lại.

Nhưng kế hoạch lớn của Daniel McKinney cũng gặp nhiều thách thức hơn. Trước đó Công ty Vũ Long đã niêm yết tên trên sàn chứng khoán Nasdaq, nhưng đang bị đe dọa loại khỏi sàn này khi mà công ty không tuân thủ việc nộp hồ sơ bổ sung, điều này gây khó khăn cho việc bán ra 7,5 triệu cổ phiếu. Hôm thứ năm, ngày 13-12-2018, các mối đe dọa đã biến thành hiện thực: Công ty Vật liệu – Sinh thái Vũ Long đã bị gỡ bỏ niêm yết khỏi sàn Nasdaq, khiến cho giá cổ phiếu tụt dốc không phanh. Mỹ thuật Thiên niên kỷ dính đòn đau trông thấy.

Nguyễn Thanh Hải (tổng hợp)