Bệnh đậu mùa khỉ: Không để bùng phát thành dịch

Bệnh đậu mùa khỉ lây truyền từ động vật sang người và có thể lây từ người sang người khi tiếp xúc trực tiếp với vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và qua tiếp xúc với các vật dụng như chăn ga gối đệm

Nhiều dấu hiệu bất thường

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Anh là nước đầu tiên ghi nhận đợt bùng phát đậu mùa khỉ. Cơ quan an ninh sức khỏe Anh ngày 23/5 cho biết vùng England đã ghi nhận thêm 36 ca mắc bệnh đậu mùa khỉ, đưa tổng số ca mắc bệnh này tại vùng England kể từ ngày 7/5 lên 56 ca. Ngoài Anh và một số nước châu Âu, Mỹ, Canada và Australia, Israel cũng đã ghi nhận các ca mắc bệnh đậu mùa khỉ. Nhiều trường hợp trong số đó là nam giới có quan hệ đồng giới.

Theo WHO, đã ghi nhận 237 ca nhiễm và nghi nhiễm đậu mùa khỉ tại 19 nước - những nơi thường không ghi nhân căn bệnh này. Cơ quan này cho rằng sắp tới, các ca nhiễm sẽ xuất hiện nhiều hơn khi mở rộng giám sát. Thực tế hiện nay, giới chức y tế các nước chưa biết nguyên nhân virus đột ngột lây lan. Các chuyên gia cảnh báo bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền từ người này đến người khác thông qua tiếp xúc gần, kể cả qua đường tình dục. Ngoài ra, bệnh đậu mùa ở khỉ cũng có thể lây lan qua tiếp xúc gần với da của người bệnh hoặc qua việc chạm vào quần áo, khăn tắm hoặc giường của người bị bệnh đậu mùa khỉ.

Điều khiến các chuyên gia y tế hiện nay lo lắng là virus lây lan một cách bất thường tại những nơi nó không lưu hành trước đây. Có hai chủng đậu mùa khỉ phổ biến. Đầu tiên là chủng Congo, biểu hiện nặng hơn, tỷ lệ tử vong là 10%. Chủng thứ hai tập trung ở Tây Phi, ít nghiêm trọng, thường gây tử vong cho 1% người mắc bệnh. Hiện các bệnh nhân ở Anh mắc chủng đậu mùa Tây Phi.

Theo các chuyên gia y tế, trẻ em mắc bệnh đậu mùa khỉ có nguy cơ bị nặng hơn, điển hình là tại châu Phi, nhiều trường hợp trẻ em mắc bệnh nặng hơn người lớn. Đậu mùa khỉ trước đây không nằm trong nhóm bệnh lây qua đường tình dục. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng các đợt bùng phát gần đây có thể là bằng chứng cho thấy virus có đặc tính này.

WHO cho biết thời kỳ ủ bệnh của đậu mùa khỉ thường là 5 đến 21 ngày. Quá trình nhiễm bệnh được chia làm hai giai đoạn. Đầu tiên là giai đoạn virus xâm nhập, kéo dài 5 ngày, triệu chứng đặc trưng là sốt, nhức đầu dữ dội, nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau lưng đau cơ và suy nhược cơ thể (thiếu năng lượng). Điểm khác biệt của đậu mùa khỉ so với các bệnh khác là nổi hạch. Những biểu hiện còn lại tương tự bệnh thủy đậu, sởi hoặc đậu mùa thông thường.

Giai đoạn thứ hai là phát ban trên da, thường biểu hiện trong một đến ba ngày kể từ khi bệnh nhân bị sốt. Phát ban có xu hướng tập trung nhiều ở mặt và tứ chi hơn là thân. Phát ban tiến triển tuần tự, từ việc rát da (chưa nổi mẩn) đến sẩn ngứa (các nốt mẩn nhô cao), sau đó là mụn nước (tổn thương chứa dịch bên trong) và mụn mủ (tổn thương chứa dịch vàng). Hầu hết người bệnh hồi phục hoàn toàn trong vòng hai đến 4 tuần.

Giám sát chặt chẽ và nỗ lực phòng bệnh

Bỉ được cho là nước đầu tiên trên thế giới quy định cách ly người bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày, sau khi ghi nhận ba ca nhiễm. Theo Cơ quan y tế Bỉ, người nhiễm virus sẽ phải cách ly trong vòng ba tuần kể từ khi được xác nhận dương tính. Các trường hợp tiếp xúc gần không bắt buộc tự cách ly, song giới chức yêu cầu nhóm này hết sức cảnh giác, đặc biệt nếu họ ở cạnh những người dễ bị tổn thương.

Tại Việt Nam, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, các đơn vị chức năng vẫn đang giám sát chặt chẽ căn bệnh này để ngăn ngừa dịch bệnh xâm nhập; đồng thời phối hợp chặt chẽ với WHO kịp thời cập nhật các thông tin về căn bệnh và các biện pháp ứng phó.

Để chủ động giám sát các ca bệnh đậu mùa khỉ và kịp thời triển khai các biện pháp phòng chống dịch, hạn chế tối đa số mắc và tử vong, Bộ Y tế đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo Sở Y tế và các đơn vị liên quan chủ động giám sát phát hiện các trường hợp nghi ngờ tại cửa khẩu, nhất là các trường hợp đi về từ các quốc gia đang lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ: Benin, Cameroon, CH Trung Phi, CHDC Công gô, Gabon, Ghana, Bờ Biển Ngà, Liberia, Nigeria, CH Công gô, Sierra Leone và Nam Sudan.

Tăng cường giám sát phát hiện trường hợp mắc bệnh tại các cơ sở y tế trên địa bàn; phối hợp với các Viện Vệ sinh dịch tễ, Pasteur để chẩn đoán xác định ca bệnh. Chủ động truyền thông, nâng cao nhận thức cho người dân về bệnh đậu mùa khỉ và các biện pháp phòng, chống dịch theo khuyến cáo của cơ quan y tế. Tránh tiếp xúc với động vật có thể chứa virus (bao gồm cả động vật bị bệnh hoặc đã chết ở những khu vực xảy ra bệnh đậu mùa ở khỉ).

Tránh tiếp xúc với bất kỳ đồ vật nào, chẳng hạn như khăn trải giường, đã tiếp xúc với động vật hoặc người bị bệnh. Cách ly bệnh nhân nhiễm bệnh với những người khác để tránh nguy cơ lây nhiễm. Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng chất khử trùng tay có cồn, đặc biệt sau khi tiếp xúc với động vật hoặc người bị nhiễm bệnh. Sử dụng đồ bảo hộ khi chăm sóc bệnh nhân…

TP Hồ Chí Minh lên kịch bản ứng phó với đậu mùa khỉ

Sở Y tế TP HCM vừa có đề nghị gửi Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP HCM (HCDC) vừa yêu cầu đơn vị củng cố hệ thống giám sát tại các cửa khẩu của thành phố. Việc giám sát gồm quan sát triệu chứng và kiểm tra thân nhiệt qua máy đo với người nhập cảnh. Trong quá trình giám sát có dấu hiệu nghi ngờ cần có kịch bản xử lý. Các bệnh viện công lập và ngoài công lập sàng lọc và phát hiện sớm các trường hợp nghi nghờ mắc bệnh đầu mùa khỉ theo hướng dẫn của Bộ Y tế. Khi phát hiện trường hợp nghi ngờ báo ngay về HCDC...

Sở Y tế TP HCM cũng đã đưa ra 4 dấu hiệu phân biệt trường hợp nghi ngờ, có thể, xác định và loại trừ mắc bệnh đậu mùa khỉ:

- Trường hợp nghi ngờ: xuất hiện ở mọi lứa tuổi, có thể đang sinh sống tại quốc gia không lưu hành bệnh đậu mùa khỉ. Những người này sẽ bị phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân và có một hoặc nhiều triệu chứng như: Đau đầu, sốt (> 38,5 độ C), nổi hạch (sưng hạch bạch huyết), đau cơ, đau lưng, suy nhược.

- Trường hợp có thể: là người nghi ngờ mắc bệnh và có một hoặc nhiều yếu tố dịch tễ. Người này từng tiếp xúc trực tiếp với người mắc bệnh, bao gồm cả quan hệ tình dục. Tiếp xúc với quần áo, giường hoặc đồ dùng của người mắc bệnh hoặc xác định mắc bệnh đậu mùa khi trong 21 ngày trước khi bắt đầu có triệu chứng.

Có tiền sử đi du lịch đến các quốc gia có lưu hành bệnh đậu mùa khỉ trong vòng 21 ngày trước khi khởi phát triệu chứng. Có nhiều bạn tình trong 21 ngày trước khi xuất hiện triệu chứng. Kết quả xét nghiệm huyết thanh dương tính với virus Orthopoxvirus; có các triệu chứng nêu trên đến mức phải nhập viện.

- Trường hợp xác định: là trường hợp nghi ngờ hoặc có thể và có kết quả xét nghiệm Realtime PCR dương tính với virus đậu mùa khỉ.

- Trường hợp loại trừ: là trường hợp nghi ngờ hoặc có thể nhưng có kết quả xét nghiệm Realtime PCR âm tính với virus đậu mùa khỉ.

T.Lê

Thanh Mai