Belarus và Ukraine liên thủ?

Belarus có mắc sai lầm?

Ngày 31/7, phát biểu tại một cuộc họp báo ở Kiev, Ngoại trưởng Ukraine, ông Dmitry Kuleba cho biết Bộ Ngoại giao Belarus đã trao cho Kiev danh sách các công dân Nga bị bắt giữ, với đề nghị kiểm tra xem họ có liên quan đến các tội ác trên lãnh thổ Ukraine hay không, cụ thể là họ có tham gia các hoạt động quân sự ở Donbass, miền Đông Ukraine hay không.

Ông Kuleba lưu ý rằng các nhân viên thực thi pháp luật nước này đang tích cực rà soát danh sách trên và sẽ kiểm tra sự hiện diện Quốc tịch Ukraine trong số các công dân Nga bị bắt giữ tại Belarus.

Hình ảnh cho thấy các nhân viên an ninh Belarus bắt giữ một số người Nga tại Minsk ngày 29/7

Trong khi đó, văn phòng Tổng công tố Ukraine cho biết đã yêu cầu Minsk tạm bắt giữ những người Nga đang bị tạm giữ tại Belarus, mà phía Belarus nói là nhân viên công ty an ninh tư nhân Wagner. Yêu cầu bắt giữ này liên quan đến những người Nga được cho là đã tham gia cuộc xung đột ở Donbass, miền Đông Ukraine.

Hãng thông tấn nhà nước Belarus BelTA đã công bố danh sách tên những người bị bắt giữ và dữ liệu cá nhân của họ, một số trùng với dữ liệu những người có trong danh sách cổng thông tin "Peacemaker" gọi là lính đánh thuê Nga. Văn phòng Tổng công tố Ukraine cũng cho biết 28 người trong danh sách này bị buộc tội tham gia vào một tổ chức khủng bố, 9 người trong số họ là công dân Ukraine. Kiev sẽ đề nghị Minsk dẫn độ cả 28 người này sang Ukraine.

Trước đó, ngày 29/7, hãng thông tấn BelTA đưa tin lực lượng thực thi pháp luật Belarus đã bắt giữ 33 người Nga vì lập kế hoạch gây bất ổn tình hình ở Belarus trước thềm cuộc bầu cử tổng thống. Theo đó, 32 "chiến binh của tổ chức bán quân sự Wagner Group" đã bị bắt giữ cách thủ đô Minsk không xa, và một người nữa bị bắt giữ ở miền Nam.

Một quan chức an ninh cấp cao Belarus cho hay, 14 đối tượng trong số những người bị bắt giữ nêu trên đã có thời gian ở vùng Donbass, miền Đông Ukraine. Một ngày sau vụ bắt giữ, Bộ Ngoại giao Belarus thông báo, nước này và Ukraine đã nhất trí tăng cường kiểm soát biên giới và mở rộng hợp tác biên giới.

Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko cũng ngay lập tức yêu cầu Moscow giải thích vụ việc này khi nhấn mạnh: "Cần lập tức yêu cầu các cơ quan hữu quan Nga giải thích những gì đang diễn ra". Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia Belarus, ông Andrei Ravkov cho biết Ủy ban Biên giới Nhà nước Belarus theo lệnh của Tổng thống Lukashenko đã giám sát đường biên giới quốc gia sau vụ việc.

Hình ảnh được cho là chụp các tay súng của Wagner

Đến ngày 30/7, các nhà điều tra Belarus đã cáo buộc lính đánh thuê Nga và các nhân vật chỉ trích Tổng thống Alexander Lukashenko như Sergei Tikhanovsky và Mikola Statkevich âm mưu gây bất ổn quy mô lớn trước thềm cuộc bầu cử tổng thống.

Người phát ngôn Ủy ban điều tra Belarus Sergei Kabakovich cho biết, một cuộc điều tra hình sự đã được mở nhằm vào "Tikhanovsky, Statkevich và 33 công dân Nga bị bắt giữ. Họ đã cùng nhau hành động".

Theo hãng tin BelTA, giới chức Belarus cho rằng ông Syarhei Tsikhanouski, chồng của ứng cử viên tổng thống đối lập Svetlana Tikhanouskaya có thể có quan hệ với nhóm nghi can lính đánh thuê Nga bị bắt do nghi ngờ âm mưu gây bạo loạn.

Truyền thông Nga dẫn lời chuyên gia Vladimir Evseev cho rằng Belarus sẽ mắc sai lầm lớn nếu chuyển những người bị bắt giữ cho phía Ukraine. Trong khi đó, Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề SNG thuộc Duma Quốc gia Nga, ông Leonid Kalashnikob đánh giá vụ việc Belarus bắt giữ các công dân Nga chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới việc mở cửa biên giới giữa hai nước.

Bàn tay của người Mỹ

Phát biểu của ông Kalashnikov dường như không phải “lời cảnh báo” xuông. Ngày 31/7, Bộ Ngoại giao Belarus đã yêu cầu Nga làm rõ tình hình ở biên giới hai nước. Thư ký báo chí bộ này, ông Anatoly Glaz nói: "Bộ Ngoại giao Belarus đã gửi công hàm cho Nga yêu cầu làm rõ tình hình và làm rõ liệu thủ tục nhập cảnh có thực sự thay đổi hay không".

Trước đó cùng ngày, trên xa lộ E-30/M-1 trên biên giới Nga-Belarus, đã hình thành một hàng dài xe hơi và xe tải. Các nhân chứng cho biết chế độ kiểm soát biên giới đầy đủ đã được khôi phục.

Tổng thống Belarus A. Lukashenko (trái) và Tổng thống Nga V. Putin

Ngày 31/7, Thư ký báo chí của tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov nhấn mạnh việc chính quyền Belarus bắt giữ vô căn cứ một nhóm công dân Nga đã được thảo luận tại cuộc họp giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin với các thành viên thường trực Hội đồng An ninh quốc gia Nga. Cuộc họp này được tổ chức trực tuyến.

Ông Peskov lưu ý rằng cuộc thảo luận về vụ việc với Minsk là xác đáng, đồng thời bày tỏ hy vọng trong tương lai gần, tình hình sẽ sáng tỏ và các công dân Nga đang bị giam giữ mà không có lý do, sẽ được trả tự do. Trước đó, ông Peskov nói rằng 33 công dân Nga đã bị bắt giữ ở Minsk đã lỡ máy bay tới Istanbul. Những người này là nhân viên công ty an ninh tư nhân Wagner.

Vụ bắt giữ công dân Nga diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa Nga và Belarus không được thuận lợi. Từ hồi cuối tháng 6, Tổng thống Belarus Lukashenko đã cáo buộc các lực lượng Nga và Ba Lan can thiệp vào cuộc bầu cử vào ngày 9/8 của Belarus, đồng thời cho biết ông đã lên kế hoạch thảo luận về sự can thiệp này với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Nga đã phủ nhận cáo buộc này. Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov nêu rõ: "Nga chưa bao giờ và không có ý định can thiệp vào tiến trình bầu cử, đặc biệt là các cuộc bầu cử của đồng minh Belarus của chúng tôi".

Tổng thống Belarus Lukashenko thậm chí còn tuyên bố nước Nga đương đại đang cưỡng ép Belarus phải hội nhập và nước này bị tước đoạt chủ quyền và độc lập.

Theo ông Lukashenko, trong thời kỳ cựu Tổng thống Nga Boris Yeltsin, "phía Belarus luôn khởi xướng sự hội nhập thực sự" giữa Nga và Belarus, và sau đó bắt đầu "sự xô đẩy và lộn xộn không thể hiểu nổi".

Tổng thống Belarus vui vẻ tiếp đón Ngoại trưởng Mỹ M. Pompeo hồi tháng 2/2020

Hồi tháng 2, nhà lãnh đạo Belarus nhấn mạnh: "Với tất cả những khó khăn thời kỳ đó, chúng tôi đã tìm ra giải pháp giải quyết các vấn đề phức tạp. Khi người ta giàu lên, cụ thể là Nga, bắt đầu có một cuộc xô đẩy và lộn xộn không thể hiểu nổi. Và, như tôi đã nói đấy, bắt buộc phải hội nhập".

Cũng trong tháng 2/2020, Ngoại trưởng Ukraine Vadim Priestayko cho rằng Belarus sẽ phải đối mặt với một cuộc chiến với Nga nếu chính quyền này đấu tranh vì nền độc lập của mình.

Ông Pristayko cho hay: "Belarus đang trải qua giai đoạn khó khăn. Vài năm trước, tôi đã nói chuyện với một số nhà báo Belarus và nói với họ rằng nếu muốn giữ nền độc lập, họ sẽ phải đối mặt với một cuộc chiến, cùng những khó khăn và đau khổ giống như chúng tôi, song họ không tin tôi".

Giữa lúc đó, Mỹ lại gia tăng mối quan tâm và nỗ lực cải thiện quan hệ với đồng minh phía Tây của Nga. Hồi đầu tháng 2, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã tới thăm Minsk, trở thành quan chức cấp cao nhất của Mỹ thăm Belarus trong hơn 2 thập kỷ qua.

Tại đây, ông Pompeo nhấn mạnh Washington ủng hộ sự độc lập của Belarus, và rằng Washington sẵn sàng và có thể đảm bảo cung cấp cho Belarus 100% dầu mỏ và khí đốt, đáp lại việc Nga mới đây đã cắt nguồn cung dầu mỏ cho Minsk.

Tổng thống Donald Trump ngày 20/4 cũng đã chỉ định nhà ngoại giao kỳ cựu Julie Fisher - một quan chức hàng đầu của Bộ Ngoại giao Mỹ về châu Âu từng công tác ở Nga - làm Đại sứ Mỹ tại Belarus sau hơn một thập kỷ.

Theo AFP, động thái này diễn ra trong bối cảnh Washington đang tìm cách thu hút đồng minh thân cận của Nga vào quỹ đạo của phương Tây.

Đông Triều