Bất thường trong 'kiềng 3 chân' Mỹ, Israel, Saudi kiềm Iran?

Theo Bloomberg, Iran đang lo ngại Mỹ, Israel và Arab Saudi sẽ cùng “bắt tay” để đối phó với Cộng hòa Hồi giáo. “Có vẻ như các kế hoạch đã được ba bên chuẩn bị, và họ sẽ tiến hành chúng,” Kazem Jalali, một thành viên cấp cao của Ủy ban chính sách đối ngoại và an ninh quốc gia của Quốc hội Iran, nói. Theo ông, Mỹ, Israel và Arab đã phát triển “một loại quan điểm chung”.

Trước mắt, không có nhiều dấu hiệu rõ ràng cho thấy Riyadh hay Washington có đủ khả năng để thiết lập, hoặc thực thi các chính sách hợp tác chiến lược để đẩy lùi ảnh hưởng của Iran. Tuy nhiên, với Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng, và một chính sách đối ngoại mang phần mạnh mẽ hơn của Arab Saudi dưới thời Thái tử Mohammed bin Salman – các chính trị gia và nhà bình luận tại Tehran không muốn bỏ qua bất kỳ khả năng nào.

Ngoài ra, trong một bài phỏng vấn Tổng tư lệnh quân đội Israel Gadi Eisenkot đăng trên trang web có nguồn gốc Arab Saudi Elaph.com hồi tuần trước; ông Eisenkot đã bày tỏ sự tán thành một liên minh 3 bên như vậy.

Chia sẻ thông tin tình báo

Arab Saudi và Israel được cho là đều muốn ngăn cản Iran mở rộng ảnh hưởng của “Vùng lưỡi liềm Shia” (khu vực lãnh thổ có hình trăng lưỡi liềm tại Trung Đông nơi có nhiều người Shia sinh sống). “Với Tổng thống Trump, có khả năng một liên minh quốc tế mới trong khu vực sẽ được hình thành. Chúng tôi cần thực hiện một kế hoạch chiến lược toàn diện có quy mô lớn để ngăn cản mối nguy hiểm từ Iran,” ông Eisenkot nói với Elaph.com.

Việc hợp tác, theo ngài Tổng tư lệnh, có thể bao gồm chia sẻ tin tức tình báo giữa Israel và Arab Saudi. Ông phủ nhận khả năng tấn công ngay lập tức nhóm Hezbollah tại Lebanon – đối thủ hàng đầu của Israel đang nhận sự chống lưng từ Iran. Bộ trưởng Năng lượng Israel Yuval Steinitz phát biểu trên Đài truyền thanh quân đội cho biết, sự liên lạc giữa Israel và “thế giới Arab, bao gồm cả Arab Saudi, đang giúp kiềm chế Iran”.

Arab Saudi hiện không có bất kỳ quan hệ chính thức nào với Israel và từng nhiều lần chỉ trích quốc gia Do thái chiếm đóng phần lãnh thổ của người Palestine.

Trong khi đó, Thái tử Mohammed đang có mối quan hệ khá tốt với Jared Kushner, con rể của Tổng thống Trump. Những chuyến công du đến Riyadh và Tel Aviv của Kushner đã làm dấy lên đồn đãi rằng một liên minh mới đang được hình thành phía sau hậu trường, nhằm đối phó với Iran.

Lập trường của Thái tử Saudi với ý tưởng trên vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, theo Daniel Byman, một chuyên gia về Trung Đông và giáo sư của Đại học Georgetown nhận định, 3 nước có thể muốn sử dụng năng lực vũ khí khổng lồ của mình: Israel đối phó với Hezbollah tại Lebanon, Mỹ đối phó đồng minh và các lực lượng đặc biệt của Iran tại Syria và Iraq, Arab Saudi là tất cả các vấn đề trên cộng thêm Yemen.

“Có vẻ như một kịch bản mới về Iran đang hình thành,” Hossein Mousavia, cựu phát ngôn viên phái đoàn thương lượng hạt nhân của Iran và hiện là một nhà phân tích an ninh tại Đại học Princeton - nói. Liên minh Mỹ, Israel và Arab Saudi “cần phải được xem xét cẩn trọng”, ông cảnh báo, “chúng tôi cần phải nghĩ cách để phát triển các mối quan hệ” với Arab Saudi.

Quân lính Israel bên cạnh mẫu trưng bày tên lửa M302 tại một căn cứ hải quân ở thành phố Eilat, bên bờ Biển Đỏ

Tất cả chỉ là bề ngoài?

Thủ tướng Lebanon Saad Hariri từng tuyên bố từ chức trong một cuộc gặp gỡ với những người ủng hộ tại Riyadh, nhằm thuyết phục người dân Lebanon và cộng đồng quốc tế chống lại lực lượng Hezbollah (tuy nhiên, sau khi quay trở lại Beirut vào hôm 22/11, ông Hariri đã rút lại quyết định trên). Trong khi đó, Arab Saudi, một mặt cáo buộc lực lượng Houthi (do Iran hậu thuẫn và hiện đang xung đột với Arab Saudi tại Yemen) phóng tên lửa vào Riyadh, mặt khác, tuyên bố đây là “một hành động chiến tranh” của Iran.

“Saudi đang cố gắng hợp tác với Israel và Mỹ để tiến hành một chiến dịch tuyên truyền lớn,” nhà bình luận Hassan Hanizadeh chia sẻ với tạp chí Iran Quds. “Mục tiêu là dọn đường dư luận cho một cuộc tấn công chung chống lại Hezbollah tại Lebanon”.

Về phía Iran, sau khi “ca ngợi” vụ tấn công tên lửa của Houthi và gợi ý UAE (một đồng minh thân cận của Arab Saudi) có thể trở thành mục tiêu tiếp theo, tờ nhật báo Kayhan của nước này đã tạm thời bị định bản. Đây được coi là một động thái của chính quyền Iran, nhằm tránh căng thẳng tiếp tục leo thang.

Foad Izadi, một nhà phân tích chính sách đối ngoại của Đại học Tehran đưa ra các lý do tại sao các hành động gần đây của Arab Saudi hướng về Iran, chỉ mang vẻ bề ngoài. Bất kỳ hành động tấn công Iran nào sẽ phải đối mặt với sự trả đũa trực tiếp lên các hạ tầng cơ sở dầu mỏ của Saudi – hiện đều nằm trong tầm ngắm tên lửa Iran. “Iran sẽ biến chúng thành đá vụn,” và các nhà lãnh đạo Saudi hiểu rằng, họ không thể chịu đựng được khả năng này, Izadi nói.

Tương tự, Israel có thể muốn phát động tấn công Hezbollah, nhưng chính quyền Thủ tướng Benjamin Netanyahu cần phải dè chừng vì khả năng này sẽ dẫn đến “cơn mưa” tên lửa đáp trả lên các thị trấn và thành phố của quốc gia Do Thái. Một cái giá dường như quá đắt nếu Israel thực sự phải bỏ ra.

Tuy nhiên, Izadi cũng thừa nhận, sẽ vẫn có những ngoại lệ. “Chúng ta có một vị Thái tử đang làm những thứ bất thường tại Arab Saudi… những thứ mà khiến bản thân người Mỹ cũng lo lắng,” chuyên gia này cảnh báo. “Những phân tích thông thường có thể sẽ không có tác động.”

(Theo Bloomberg)

Minh Đức