Bất đồng khó hóa giải

Trong chuyến thăm Mỹ và tham dự lễ kỷ niệm 70 năm Ngày thành lập NATO, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ M.Cavusoglu đã có cuộc gặp người đồng cấp Mỹ M.Pompeo. Đây là cơ hội để hai bên bày tỏ quan điểm cũng như đưa ra những lập luận nhằm xoa dịu bất đồng trong một loạt vấn đề gần đây. Thổ Nhĩ Kỳ hiện rơi vào thế khó xử khi Washington buộc Ankara phải lựa chọn để bảo vệ mối quan hệ đồng minh.

Là hai đồng minh trong NATO, song mối quan hệ Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ đã trải qua nhiều thăng trầm. Hai bên hiện bất đồng sâu sắc liên quan vấn đề người Cuốc ở Syria, các vụ trấn áp của chính quyền Ankara đối với các nhân vật đối lập trong nước, thương vụ mua bán vũ khí Nga - Thổ, hay việc Ankara phản đối tuyên bố gần đây của Tổng thống Mỹ D.Trump về cao nguyên Golan…

Sau cuộc hội đàm với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ M.Cavusoglu, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ M.Pompeo bày tỏ ủng hộ các cuộc đàm phán đang diễn ra về khu vực đông bắc Syria, song cũng cảnh báo về các hậu quả “thảm khốc” có thể xảy ra nếu Thổ Nhĩ Kỳ tiến công lực lượng người Cuốc ở Syria. Ông Pompeo cũng bày tỏ quan ngại về việc Ankara bắt giữ các nhân viên lãnh sự Mỹ và công dân Mỹ gốc Thổ Nhĩ Kỳ S.Golge với các cáo buộc liên quan khủng bố. Người đứng đầu ngành ngoại giao Mỹ còn gây sức ép với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ về việc Ankara dự định mua hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 của Nga.

Sau khi Tổng thống Mỹ D.Trump tuyên bố rút quân khỏi Syria, “số phận” của người Cuốc ở quốc gia Trung Đông này vẫn là vấn đề gây mâu thuẫn sâu sắc giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ. Mỹ không muốn bị mang tiếng bỏ rơi lực lượng người Cuốc từng được Washington coi là “đối tác hiệu quả” trong cuộc chiến chống khủng bố ở Syria. Tuy nhiên, Thổ Nhĩ Kỳ lại muốn Mỹ thu hồi vũ khí của lực lượng đã bị Ankara liệt vào danh sách khủng bố, đồng thời đe dọa dập tắt “mối đe dọa an ninh” từ người Cuốc bằng các vụ không kích vào sâu bên trong lãnh thổ Syria. Ankara cho rằng, việc để lực lượng người Cuốc kiểm soát vùng lãnh thổ miền bắc Syria không khác nào cho phép thiết lập một “hành lang khủng bố” ở biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Bộ trưởng Ngoại giao M.Cavusoglu thẳng thắn cho rằng, Mỹ không có một chính sách rõ ràng tại Syria.

Thêm vào đó, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ T.Erdogan mới đây còn chỉ trích quyết định của Tổng thống Mỹ D.Trump công nhận chủ quyền của Israel đối với cao nguyên Golan, cho rằng đây là “món quà bầu cử” mà ông D.Trump tặng Thủ tướng Israel B.Netanyahu. Ông Erdogan khẳng định, sẽ không bao giờ cho phép hợp pháp hóa việc chiếm đóng cao nguyên Golan.

Trong khi đó, thương vụ mua S-400 của Nga làm xói mòn mối quan hệ giữa Thổ Nhĩ Kỳ với Mỹ. Mỹ cảnh báo, nếu Thổ Nhĩ Kỳ xúc tiến mua hệ thống tên lửa phòng không này, Mỹ sẽ phải đánh giá lại thương vụ bán máy bay chiến đấu F-35 cho Ankara và có thể tiếp đến là những vụ chuyển giao vũ khí trong tương lai cho Thổ Nhĩ Kỳ. Bộ Quốc phòng Mỹ đã dừng chương trình hợp tác và cung cấp máy bay chiến đấu F-35 cho Thổ Nhĩ Kỳ sau khi Ankara kiên quyết bảo vệ thỏa thuận mua hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga. Phó Tổng thống Mỹ M.Pence cho rằng, Thổ Nhĩ Kỳ phải lựa chọn giữa việc muốn duy trì một đối tác quan trọng trong liên minh quân sự NATO hay muốn gây nguy hiểm cho mối quan hệ đối tác đó bằng cách đưa ra những quyết định “liều lĩnh” như vậy. Washington luôn đặt vấn đề về tính tương thích của hệ thống phòng thủ tên lửa S-400 với các hệ thống vũ khí hiện có trong biên chế của NATO.

Những bất đồng trong quan hệ Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ dẫn tới thương vụ mua bán máy bay chiến đấu F-35 bị đình chỉ, gây thiệt hại cho cả hai bên. Tuy nhiên, đây lại là vấn đề mà Washington dùng để “mặc cả” với Ankara, giữa lúc sự gia tăng hợp tác giữa Nga và Thổ Nhĩ Kỳ có thể gây bất lợi cho NATO. Hóa giải bất đồng là điều không dễ dàng, bởi giữa hai bên còn tồn tại những khác biệt sâu sắc.

THANH HÀ