Bảo vật quốc gia 'Vườn xuân Trung Nam Bắc' bị hư hại nặng
Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sỹ Nguyễn Gia Trí nên ông Lưu Minh Phụng đã sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bề mặt bức tranh.
Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Vi Kiến Thành vừa có báo cáo số 197/MTNATL gửi lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về việc kiểm tra bức tranh sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc,” bảo vật quốc gia tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, qua đó kết luận kiệt tác này đã bị hư hại khoảng trên 30% do bị can thiệp không đúng cách.
Báo cáo nêu rõ đoàn công tác của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã làm việc tại Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. Thành phần đoàn gồm Cục trưởng Vi Kiến Thành, Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa Phạm Định Phong, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam) Phan Từ Long.
Tham gia buổi làm việc còn có Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh Huỳnh Thanh Nhân.
Phòng Kiểm kê-Bảo quản Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh đã xây dựng kế hoạch bảo quản tác phẩm, tuy nhiên, kế hoạch này không ghi rõ ngày, tháng, năm lập kế hoạch.
Văn bản dự trù kinh phí vệ sinh bảo quản tác phẩm đề ngày 15/7/2018. Trong đó, kế hoạch và dự trù kinh phí đều xác định công việc là tháo tranh ra khỏi khung, kiểm tra, gia cố lại khung và làm vệ sinh bề mặt tranh, mặt sau của tranh.
Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã có Tờ trình số 139/TTr- BTMT ngày 20/8/2018 về việc vệ sinh, bảo quản tác phẩm. Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh có công văn 4171/SVHTT-QLDSVH ngày 28/8/2018 chấp thuận chủ trương về việc Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện bảo quản tác phẩm.
Công việc bảo quản, vệ sinh tác phẩm đã được bảo tàng giao ông Lưu Minh Phụng, thợ sơn mài ở Thành phố Hồ Chí Minh, thực hiện. Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sỹ Nguyễn Gia Trí nên ông Lưu Minh Phụng đã sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bề mặt bức tranh.
Xét ở góc độ hư hại về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm, do bị tác động vào bề mặt làm mất đi lớp sơn bề mặt của tác phẩm nên sự uyển chuyển, tinh tế liên kết giữa các mảng sơn, mảng vỏ trứng, mảng dát vàng - đặc trưng của nghệ thuật sơn mài Nguyễn Gia Trí, đã không còn.
Xét ở góc độ hư hại về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm đã bị hư hại khoảng trên 30%.
Ở góc độ hư hại về vật chất, các mảng vỏ trứng bị mài mòn, bị trơ ra, trắng bệch, mảng dát vàng bị mài mòn; nét và các mảng hình tiếp giáp nhau bị lộ, trơ, mất đi sự tinh tế uyển nhã đan xen giữa mảng và nét. Theo đoàn kiểm tra, góc độ hư hại về vật chất bề mặt tác phẩm khoảng 15%.
Trên cơ sở kiểm tra thực tế, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm kiến nghị tác phẩm tranh sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của họa sỹ Nguyễn Gia Trí - Giả thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, là bảo vật quốc gia nên cần phải lưu giữ, bảo quản, ứng xử ở chế độ đặc biệt.
Sở Văn hóa và Thể thao Thành phố Hồ Chí Minh cần chỉ đạo Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh lập dự án tu sửa tác phẩm “Vườn xuân Trung Nam Bắc” một cách thận trọng, khoa học, khắc phục sự hư hại hiện tại ở mức độ tốt nhất.
Bên cạnh đó, trên cơ sở nghiên cứu, phân tích kỹ lưỡng mức độ hư hại theo đánh giá của các họa sỹ sơn mài uy tín và của Hội đồng khoa học, Bảo tàng cần xây dựng phương án, giải pháp tu sửa, làm thử nghiệm một số vị trí trên tranh.
Bảo tàng giao việc tu sửa phục hồi tác phẩm cho họa sỹ Nguyễn Xuân Việt là người đã trực tiếp làm việc với họa sỹ Nguyễn Gia Trí hoặc một họa sỹ có chuyên môn, uy tín cao trong nghề làm tranh sơn mài.
Công việc tu sửa, phục hồi cần có sự phối hợp giám sát của Trung tâm Bảo quản, tu sửa tác phẩm mỹ thuật thuộc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam.
Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm nhấn mạnh lãnh đạo Bảo tàng Mỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và cán bộ bảo tàng cần rút kinh nghiệm sâu sắc về sự tùy tiện trong công tác bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, về thái độ ứng xử đối với hiện vật bảo tàng, đặc biệt với các hiện vật là bảo vật quốc gia...
Cục Mỹ thuật Nhiếp ảnh và Triển lãm kiến nghị Cục Di sản văn hóa sớm tham mưu với lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành văn bản hướng dẫn về chế độ bảo vệ, bảo quản đặc biệt đối với các bảo vật quốc gia./.
