Bao giờ bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú?

Chiều 4/9, Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách cho ý kiến về dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi).

Một trong những nội dung được Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng báo cáo tại hội nghị là về điều khoản thi hành.

Theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, qua thảo luận, đa số các ý kiến đều nhất trí với thời điểm có hiệu lực thi hành của Luật là từ ngày 01/7/2021 như cam kết của Chính phủ và Bộ Công an. Tuy nhiên, do Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú vẫn đang trong giai đoạn xây dựng, cập nhật dữ liệu và hoàn thiện trước khi có thể vận hành một cách suôn sẻ trên thực tế, nên trong quá trình này, nếu phát sinh các vấn đề mới có thể dẫn đến việc không thể kịp hoàn thành theo thời gian nói trên, thì Chính phủ cần sớm đề xuất phương án điều chỉnh thời điểm có hiệu lực thi hành của Luật cho phù hợp trước khi Quốc hội thông qua dự án Luật này.

Liên quan đến đề nghị cần có một số quy định có tính chất chuyển tiếp phù hợp để bảo đảm sự thích ứng kịp thời của các cơ quan nhà nước có liên quan, tránh làm phát sinh thêm thủ tục, giấy tờ cho người dân sau khi Luật này đã có hiệu lực thi hành, thì hiện vẫn còn 02 loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất đề nghị cho phép người dân được tiếp tục sử dụng Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú đã được cấp để chứng minh thông tin về nơi cư trú thay thế cho giấy tờ xác nhận về cư trú theo quy định của Luật này khi thực hiện các thủ tục hành chính, giao dịch dân sự có yêu cầu thông tin về nơi cư trú cho đến hết ngày 31/12/2022.

Bởi trong giai đoạn đầu khi việc bảo đảm điều kiện kỹ thuật cho kết nối, khai thác, chia sẻ dữ liệu giữa Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú với các bộ, ngành, địa phương vẫn đang trong quá trình xây dựng, hoàn thiện, thì khi thực hiện thủ tục hành chính hoặc giao dịch tại các cơ quan, tổ chức chưa kịp triển khai xong việc kết nối liên thông hoặc với các tổ chức, cá nhân bên ngoài hệ thống các cơ quan nhà nước (ví dụ như đăng ký nhập học đối với học sinh phổ thông, đăng ký nơi khám chữa bệnh ban đầu theo bảo hiểm y tế, đăng ký sử dụng các dịch vụ điện, nước, viễn thông…), người dân vẫn phải có giấy tờ nhất định để chứng minh về nơi cư trú của mình.

Theo loại ý kiến này, nhằm tránh làm phát sinh thêm thủ tục, thêm khó khăn, phiền phức cho người dân, tạo áp lực quá lớn cho các cơ quan quản lý, đăng ký cư trú tại thời điểm Luật mới có hiệu lực thi hành thì việc cho phép người dân tiếp tục sử dụng Sổ hộ khẩu, Sổ tạm trú đã được cấp trước đây thay cho việc phải đến cơ quan Công an để xin cấp Giấy tờ xác nhận về cư trú để thực hiện thủ tục hành chính, giao dịch dân sự tại những nơi chưa thực hiện được việc kết nối liên thông với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư là một giải pháp phù hợp và khả thi, tiết kiệm thời gian, chi phí cho cả cơ quan quản lý và người dân. Ở những nơi đã hoàn thành việc kết nối, chia sẻ, khai thác, sử dụng chung Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì công dân chỉ cần sử dụng số định danh cá nhân để xác định thông tin nhân thân, thông tin về nơi cư trú.

Loại ý kiến thứ hai nhất trí với đề nghị của Chính phủ, chuyển hoàn toàn việc quản lý cư trú sang phương thức mới từ ngày Luật có hiệu lực thi hành và không cần có quy định chuyển tiếp, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú hết giá trị kể từ thời điểm Luật có hiệu lực thi hành là từ ngày 01/7/2021. Bởi cho rằng phương thức quản lý cư trú mới là tiến bộ, cần được thực hiện ngay một cách đồng bộ; quy định như vậy cũng tạo áp lực để Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cần tích cực, khẩn trương hơn nữa trong việc hoàn thành sớm các chỉ tiêu, nhiệm vụ về xây dựng Chính phủ điện tử.

Theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, do ý kiến còn khác nhau nên nội dung này đã được thể hiện thành 02 phương án tại dự thảo luật. Cụ thể, Phương án 1: Có quy định chuyển tiếp, theo đó, kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú đã được cấp vẫn được sử dụng và có giá trị như giấy tờ xác nhận về cư trú theo quy định của Luật này cho đến hết ngày 31/12/2022; thông tin về cư trú trong cơ sở dữ liệu về cư trú là thông tin gốc, cơ quan đăng ký cư trú sẽ không cấp mới, cấp lại sổ hộ khẩu, sổ tạm trú.

Phương án 2: Giữ như nội dung Chính phủ đã trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 9 là, các loại giấy tờ có giá trị pháp lý đã phát hành có sử dụng thông tin từ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú vẫn có nguyên hiệu lực pháp luật. Sổ hộ khẩu, sổ tạm trú không có giá trị sử dụng trong các giao dịch, quan hệ pháp luật được xác lập mới kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Phát biểu ý kiến, ĐB Tô Ái Vang (đoàn Sóc Trăng) bày tỏ tán thành với phương án 2. Tuy nhiên, ĐB cho rằng, bên cạnh quyết tâm của các bộ, ngành, Chính phủ phải sớm hoàn thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đồng thời đặc biệt quan tâm đến nguồn và lực cho việc triển khai và thực hiện trong toàn hệ thống, nhất là ở cơ sở để khi ban hành, luật thực sự đi vào cuộc sống.

Trong khi đó, ĐB Trần Thị Dung (đoàn Điện Biên) đồng tình phương án 1. Theo ĐB, quy định chuyển tiếp như vậy sẽ thuận lợi cho người dân, đảm bảo lấy người dân là đầu tiên để phục vụ. “Nói như vậy không có nghĩa là tôi không đồng tình, không ủng hộ phương pháp quản lý mới nhưng việc còn duy trì sổ hộ khẩu này không ảnh hưởng tới phương pháp quản lý mới mà chỉ là đồng hành trong một thời gian nhất định khi cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư theo Luật Căn cước công dân lẽ ra phải có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2020 đến nay Thủ tướng mới phê duyệt để cấp thẻ căn cước công dân”, ĐB nói.

ĐB Dung cũng cho rằng, “Khi có cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư rồi, về cư trú rồi, vấn đề kết nối trong ngành công an thực hiện được còn các bộ, ngành khác thì sao? Đây là vấn đề chúng ta phải lường đến để làm sao người dân thực hiện được một cách thuận lợi nhất”, ĐB nói.

Đồng tình quan điểm trên, ĐB Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, việc lưu hành song song sổ hộ khẩu, tạm trú cho tới hết 31/12/2022 là phù hợp. “Chúng ta xóa bỏ Sổ hộ khẩu là xóa vĩnh viễn, lâu dài về sau chứ không phải ngày một, ngày hai. Nếu nóng vội e rằng sẽ gây khó khăn cho người dân”, ĐB phát biểu.

Giải trình về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công an Nguyễn Duy Ngọc đề nghị chỉ để 1 phương án như nội dung Chính phủ trình là có hiệu lực từ ngày 1/7/2021. Đồng thời cho biết, vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công an đã có ý kiến báo cáo Ủy ban Thường Quốc hội tại phiên họp thứ 47.

“Dự án xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư tại Quyết định 366 ngày 11/3/2020. Bộ Công an đã có Kế hoạch số 82, quy định rất cụ thể về thời gian từng việc, kể cả những việc phối kết hợp với các bộ để đồng bộ trong việc để luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2021...”, Thứ trưởng Nguyễn Duy Ngọc thông tin./.

Kim Thanh