Báo động: Trẻ tự gây thương tích, tự tử vì rối loạn tâm thần

Bác sĩ bất lực vì không cứu được bé gái 12 tuổi thắt cổ tự tử

Câu chuyện được TS.BS Đỗ Minh Loan, Trưởng khoa Sức khỏe vị thành niên, Bệnh viện Nhi TW chia sẻ bên lề hội thảo Rối loạn tâm thần tuổi học đường vào chiều 24/11.

Theo BS Loan đây là trường hợp trẻ mắc rối loạn tâm thần tuổi học đường để lại hậu quả nặng nề nhất, cách giải quyết vấn đề của trẻ hết sức bồng bột, manh động. Trước đó, trẻ bị cô giáo phê bình ở trên lớp nói chuyện, làm việc riêng. Dù vậy, em cho rằng mình không làm điều này.

Sau đó, gia đình có yêu cầu em viết bản kiểm điểm. Những tưởng mọi chuyện không có gì, tuy nhiên sau đó gia đình phát hiện em treo cổ ở trên tầng 2. Ngay lập tức trẻ được đưa đi cấp cứu.

“Bé gái được đưa đến bệnh viện trong tình trạng phải thở ôxy và đã quá muộn. Chúng tôi không thể cứu được cháu bé”- BS Loan bùi ngùi nói.

TS.BS Đỗ Minh Loan thăm khám cho bệnh nhân điều trị tại khoa. (Ảnh: BVCC)

Theo chuyên gia, bản thân gia đình của trẻ cũng có bất ổn. Có lẽ trẻ đã có rối loạn trầm cảm lo âu từ trước đó nhưng gia đình không biết. Sự việc sau đó giống như “giọt nước tràn ly”.

Khoa Sức khỏe Vị thành niên cũng đang điều trị cho một bé gái 13 tuổi. Cô bé không hợp bố mẹ và chỗ dựa tinh thần chính là anh trai. Nhưng gần đây, anh trai đã sang nước ngoài học tập khiến cô bé bị chuếnh choáng, rơi vào trạng thái trầm cảm và từng có ý tưởng tự sát.

Sau một thời gian can thiệp tâm lý, hiện tâm trạng của trả đã cải thiện tốt hơn, điểm một số môn tốt hơn.

Theo BS Loan rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em được coi là sự chậm trễ hoặc gián đoạn trong việc phát triển tư duy, hành vi, kỹ năng xã hội hoặc điều chỉnh cảm xúc phù hợp với lứa tuổi. Những vấn đề này khiến trẻ em lo lắng và làm gián đoạn khả năng hoạt động tốt của trẻ ở nhà, ở trường hoặc trong các tình huống xã hội khác. Nhiều trẻ em thỉnh thoảng trải qua nỗi sợ hãi và lo lắng, hoặc các hành vi gây rối.

Đặc điểm rối loạn tâm thần học đường thường gặp gồm rối loạn lo âu và rối loạn tăng động giảm chú ý. Nhiều gia đình khi đưa các cháu đến khám đều cho rằng con mình không có vấn đề gì nghiêm trọng, nhưng thực tế, khi làm việc với các em nhỏ, các bác sĩ mới nhận ra rất nhiều điều bất ổn như stress, sang chấn tâm lý từ chính môi trường học tập và cuộc sống gia đình của các em. Hầu hết các ca đến khám tại khoa đều ở trong tình trạng mắc các rối loạn tâm lý vừa và nặng.

Khuyến cáo từ chuyên gia

Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Tự tử là nguyên nhân thứ ba gây tử vong ở lứa tuổi 15-19.

Các phát hiện từ các nghiên cứu dịch tễ học của các quốc gia có thu nhập cao cho thấy tỷ lệ mắc 8-18% đối với các rối loạn tâm thần ở trẻ em ở độ tuổi đi học.

Theo nghiên cứu gần đây nhất, tại Việt Nam, tỷ lệ mắc rối loạn tâm thần giao động từ 8-29% ở trẻ em và vị thành niên. Trong đó, rối loạn tăng động giảm chú ý chiếm 14%, rối loạn cảm xúc là 11,5%, rối loạn ứng xử là 9%.

Năm 2019, Bệnh viện Nhi TW có tiến hành một cuộc khảo sát với 834 học sinh tại Hà Nội và 726 học sinh tại Hưng Yên. Kết quả cho tỷ lệ trầm cảm với các mức độ khác nhau ở Hà Nội là 31% và Hưng Yên là gần 19%. Tỷ lệ học sinh Hà Nội bị stress là gần 39% và tại Hưng Yên là gần 22%.

“Ở các khu đô thị lớn, tỷ lệ rối loạn tâm thần có vẻ có xu hướng cao hơn ở tỉnh, thành khác. Trẻ nữ cũng có tỷ lệ lo âu trầm cảm, sang chấn tâm lý cao hơn so với trẻ nam. Trẻ sống trong gia đình có mâu thuẫn cũng tỷ lệ rối loạn cao hơn so với các em trong gia đình có sự hòa hợp”- TS.BS Đỗ Minh Loan cho biết.

GS.TS Lê Thanh Hải, Giám đốc Bệnh viện Nhi TW khuyến cáo trẻ em đặc biệt lứa tuổi học đường tâm lý sinh lý cơ thể nói chung chưa ổn định, rất dễ bị rối loạn

Theo GS.TS Lê Thanh Hải, Giám đốc Bệnh viện Nhi TW, trẻ em đặc biệt lứa tuổi học đường tâm lý sinh lý cơ thể nói chung chưa ổn định, rất dễ bị rối loạn, kích thích bởi môi trường. Nếu quan tâm không đầy đủ, không đúng cách cách khiến trẻ hết sức mong manh, nhạy cảm, dễ đi vào rối loạn tâm sinh lý, rối loạn tâm thần. Không phát hiện, can thiệp sớm, đúng cách thì sẽ để lại hậu quả khôn lường, học hành sút kíem, rối loạn về hành vi, tâm thần.

Các khu vực đại diện cho khu vực phía bắc như Mường Khương, Hà Giang, Sơn La, Lai Châu và một số tỉnh đồng bằng bắc bộ và đặc biệt là vùng Hà Nội đều ghi nhận tình trạng này. Điều này đòi hỏi các bác sĩ y khoa phải có kiến thức về tâm lý, tâm thần của trẻ em và đặc biệt là ở lứa tuổi học đường để can thiệp cho các em.

TS. BS Đỗ Minh Loan cũng cho biết, hiện nay, một số trường đã có Phòng tham vấn tâm lý học đường với các cán bộ tâm lý có khả năng hỗ trợ các vấn đề tâm lý không quá phức tạp, giúp các em học sinh được tiếp cận với các chương trình phòng ngừa sớm và ngay tại trường học. Có khoảng 62-71% học sinh mong muốn có chuyên gia tư vấn trong trường học. Các mạng lưới tâm lý học đường được kết nối với các cơ sở y tế.

Tuy nhiên, việc này chưa được triển khai đồng đều tại các trường học, sự gắn kết vẫn còn lỏng lẻo. Khoa Sức khỏe vị thành niên thời gian qua đã gửi công văn tới các trường thiết lập mạng lưới y tế - giáo dục để khi có vấn đề phức tạp về tâm lý của trẻ em, khoa sẵn sàng tiếp nhận điều trị.

BS Loan cũng cho biết, khoa cũng cố gắng cung cấp thông tin chuyên môn để các thầy cô nhận dạng một số vấn đề với học sinh để tư vấn cho cha mẹ đưa con đi khám. Hoặc các thầy cô khi thấy các em có vấn đề trong môi trường học đường sẽ có cách thưởng phạt phù hợp hơn.

Nhiều bậc phụ huynh cũng coi những biến đổi tâm lý của trẻ em nhiều khi là do phản ứng thái quá vì căng thẳng hoặc cho rằng đó là tâm lý tuổi dậy thì, đến khi trẻ có những phản ứng gây nguy hiểm cho tính mạng thì can thiệp quá muộn. Việc phát hiện, điều trị giúp các em vượt qua những rối loạn đòi hỏi sự quan tâm sát sao của các bậc phụ huynh.

“Chúng ta cần phải đặt vào vị trí của các em nhỏ, đừng áp đặt tâm lý của người lớn lên trẻ em. Chúng tôi mong muốn được đồng hành với các gia đình và nhà trường, bảo đảm các em có sự phát triển hoàn hảo khi trưởng thành”- TS. BS Loan cho biết.

Thái Bình