Báo động bệnh gia tăng do thiếu i-ốt quay trở lại Việt Nam

Việt Nam đang nằm trong số 19 nước trên thế giới có tình trạng thiếu i-ốt tồi tệ nhất trên thế giới. Đáng nói, tình trạng này quay trở lại, sau 13 năm Việt Nam đã thanh toán được tình trạng thiếu i-ốt, với mức bao phủ muối I - ốt lên đến 93% dân số. Gánh nặng của tình trạng thiếu hụt i-ốt từng xảy ra ở Việt Nam những năm 1990 khi 94% dân số nằm trong vùng thiếu i-ốt, tỷ lệ bướu cổ trẻ em 8 – 12 tuổi tới 22,4%. I-ốt đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của tuyến giáp.

Thiếu i-ốt sẽ gây chậm phát triển thể chất và tinh thần, hay còn gọi là "các bệnh rối loạn do thiếu i-ốt". Thế nhưng, những năm gần đây, theo báo cáo gần đây của Bộ Y tế, tại Việt Nam hiện nay chỉ có 23/90 xã có độ bao phủ muối i- ốt tối thiểu đạt 90%, có 77,7% phụ nữ mang thai bị thiếu i- ốt, trong đó 44,6% thiếu từ mức độ trung bình đến nặng. Tình trạng thiếu i - ốt mang tính toàn quốc, không kể miền núi, thành thị hay vùng đồng bằng, ven biển (trước đây, chúng ta lầm tưởng rằng bệnh bướu cổ do thiếu i-ốt chỉ thường gặp ở đồng bào miền núi cao).

Theo một nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng, chỉ 6% số người được hỏi dùng duy nhất gia vị mặn là muối iốt; còn lại 75% sử dụng gia vị mặn từ các sản phẩm chế biến có muối như nước mắm, nước tương, bột canh… Các thực phẩm nuôi trồng tự nhiên có hàm lượng muối i -ốt không đáng kể, không thể đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Kết quả điều tra của Bệnh viện Nội tiết T.Ư, năm 2005 tỷ lệ bướu cổ của trẻ là dưới 5%; mức trung vị i-ốt niệu lớn hơn hoặc bằng 10mcg/dl. Tình trạng bướu cổ trẻ em đang gia tăng gần gấp đôi, Việt Nam đang quay trở lại thời kì thiếu i - ốt, dù trước đó từ năm 2005, độ bao phủ của muối I - ốt đã lên đến 93% dân số năm 2013-2014, tỉ lệ bướu cổ ở trẻ 8-10 tuổi lên đến gần 10%, mức trung vị i-ốt niệu là 8,4mcg/dl. Đây là mức thấp nhất trong 10 năm qua.

Bổ sung i-ốt là giải pháp đơn giản nhưng hiệu quả để đảm bảo cung cấp đủ lượng i-ốt cần thiết cho gia đình, phòng tránh được nhiều bệnh nguy hiểm do tình trạng thiếu i-ốt gây ra. Ảnh minh họa - nguồn internet

Trong khi đó, giai đoạn 2005, tỉ lệ bướu cổ của trẻ em xuống dưới 5%, mức trung vị i-ốt niệu lớn hơn hoặc bằng 10mcg/dl. Việc trộn i - ốt trong muối dùng chế biến thực phẩm là vô cùng quan trọng. Uớc tính, thực phẩm chế biến hiện nay cung cấp khoảng 75% tổng lượng muối ăn vào, chỉ 15% tổng lượng muối ăn vào là thông qua muối ăn trực tiếp. Vì lượng muối ăn trực tiếp rất thấp, nên để bổ sung i - ốt hiệu quả thì bắt buộc phải đưa vi chất này vào các thực phẩm khác. Theo Unicef, i-ốt là vi chất rất cần thiết cho hoạt động chính xác của tuyến giáp. Khi lượng i-ốt ăn vào giảm xuống dưới mức khuyến cáo, tuyến giáp có thể không còn khả năng tổng hợp đủ lượng hormone, gây ra các tác động lên não đang phát triển của trẻ sơ sinh khiến trẻ kém thông minh, ở phụ nữ mang thai dễ sảy thai, thai chết lưu, người bình thường mắc bướu cổ.

Nhu cầu i-ốt ở trẻ em theo khuyến nghị từ 90-120 mcg/ ngày, người lớn từ 150cmg. Các rối loạn do thiếu i-ốt hoàn toàn có thể phòng tránh bằng cách bổ sung trong bữa ăn hàng ngày. Ngoài muối i-ốt, các thực phẩm giàu i-ốt là các loại cá biển, rong biển, rau dền, rau cải xoong, tảo… Thiếu vi chất như i-ốt, thiếu vitamin A và thiếu sắt được coi là nạn đói tiềm ẩn, gây nên những nguy hại mà mắt thường không nhìn thấy được. Trong đó phần còn lại không nhìn thấy được là những trường hợp bị thiếu năng lượng, giảm khả năng lao động, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Nhân ngày Vi chất dinh dưỡng (1-2/6), GS.TS Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cảnh báo, sau 13 năm, tình trạng thiếu i-ốt tại Việt Nam đang rất nghiêm trọng và báo động có thể gia tăng một số bệnh. Theo bà Đỗ Hồng Phương, cán bộ chương trình dinh dưỡng Quỹ nhi đồng liên hợp quốc, tình trạng sử dụng muối i - ốt sụt giảm là do Việt Nam đã bãi bỏ quy định trộn vi chất này vào muối ăn từ năm 2005, sau khi thanh toán được tình trạng thiếu vi chất này. Một trong những lí do khiến tình trạng thiếu i-ốt ở Việt Nam tăng cao là xu hướng sử dụng hạt nêm thay cho muối i-ốt để nêm nếm thức ăn trong thời gian gần đây.

Điều này cũng dễ hiểu vì nêm nếm bằng hạt nêm rất tiện lợi, lại giúp cho món ăn dường như đậm đà thơm ngon hơn hẳn. Hơn nữa, chương trình mục tiêu quốc gia phòng chống bướu cổ không còn, thiếu ngân sách để cung cấp nguyên liệu i -ốt trộn vào muối. Từ năm 2016, Chính phủ ban hành nghị định về bổ sung vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm, trong đó quy định bắt buộc muối dùng để ăn trực tiếp, dùng trong chế biến thực phẩm phải được tăng cường iốt. Quy định này có hiệu lực từ ngày 15/3/2017; tuy nhiên thực tế chưa được các doanh nghiệp thực hiện tốt.

Tuy nhiên, rất nhiều doanh nghiệp thực phẩm cho rằng điều này sẽ làm tăng chi phí sản xuất, đảo lộn quy trình sản xuất, thậm chí gây ra sự thay đổi mùi vị, màu sắc và hạn sử dụng thực phẩm. Với tình trạng như hiện nay, Việt Nam bị xếp vào nhóm 19 nước trên thế giới có tình trạng thiếu i - ốt tồi tệ nhất trên thế giới và đưa ra khuyến cáo Việt Nam cần bắt buộc muối để người ăn trực tiếp, muối dùng trong chế biến mọi loại thực phẩm, kể cả muối dùng cho chăn nuôi gia súc phải trộn i - ốt./.

Huyền Thu