Bảo đảm an toàn thông tin trên mặt trận tư tưởng

Sự nhiễu loạn thông tin trên mặt trận tư tưởng

Thông tin là sức mạnh, vì thế việc kiểm soát tốt thông tin, nhất là những thông tin chính trị, ngoại giao, quân sự, kinh tế, khoa học có vai trò quan trọng quyết định đến sự lớn mạnh, ổn định, phát triển của mỗi quốc gia. Trên mặt trận tư tưởng, thông tin là hạt nhân, là cầu nối quan trọng giữa chủ thể truyền phát (cơ quan, đoàn thể, tổ chức chính trị - xã hội) với chủ thể tiếp nhận (công chúng). Đó là mối quan hệ, tương tác hai chiều, tác động qua lại và chi phối lẫn nhau. Thông tin tốt sẽ định hướng, tập hợp được quần chúng, tạo sự đồng thuận cùng hướng đến những lý tưởng mục tiêu tốt đẹp. Trái lại, những thông tin xấu, độc có tác động tiêu cực, gây hoang mang, dao động, suy giảm niềm tin; kích động bạo lực, lật đổ với mưu đồ chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, làm thay đổi nhận thức, hành động của con người theo chiều hướng xấu, tạo sự khủng hoảng và những cơn dư chấn mạnh trong đời sống chính trị - xã hội, gây “những tổn thương tinh thần” cho nhiều thế hệ… Do vậy, việc kiểm soát tốt thông tin với tính chất là khâu đầu tiên “thanh lọc” những vấn đề tốt - xấu để định hướng, tuyên truyền, mang đến cho người tiếp nhận những tri thức hữu ích nhằm không ngừng nâng cao trình độ văn hóa, kiến thức chuyên ngành, phục vụ tốt nhất cho hoạt động sản xuất vật chất và nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân là việc làm cần thiết, cấp bách, lâu dài, có ý nghĩa chiến lược.

Kiểm soát thông tin, trách nhiệm đầu tiên thuộc về cơ quan quản lý, các tổ chức đoàn thể chính trị, nhưng vai trò của chủ thể nhân dân cũng không kém phần quan trọng. Việc chủ động, nâng cao trình độ nhận thức sẽ là những điều kiện đầu tiên, căn bản để người dân tự kiểm soát, chắt lọc, nhận diện thông tin.

Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, internet mang lại những cơ hội thuận lợi để con người ở các châu lục có điều kiện tiếp cận, trao đổi, giao lưu một cách dễ dàng, thuận tiện, nhanh nhạy trên mọi lĩnh vực, không phân biệt màu da, dân tộc, giai tầng, lứa tuổi; giúp các quốc gia, dân tộc xích lại gần với nhau hơn; xóa nhòa khoảng cách về không gian địa lý, mở ra những cơ hội, vận hội mới để cùng nhau hợp tác, phát triển. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực thì mặt trái của internet, mạng xã hội cũng gây ra những hệ lụy không nhỏ, tác động tiêu cực đến đời sống tư tưởng, tình cảm con người, nhất là tầng lớp thanh thiếu niên. Trên không gian mạng hiện nay, bên cạnh những thông tin chính thống, phản ánh sự thật lại là sự áp đảo của các thông tin xuyên tạc, bịa đặt được cung cấp bởi các thế lực thù địch, các nhà mạng nước ngoài. Sự tràn ngập của các thông tin tốt - xấu lẫn lộn, sự xâm lăng văn hóa, sự xuất hiện của những xuất bản phẩm kém giá trị, sự lộng hành của các trang web “đen”, những hạn chế, yếu kém trong công tác quản lý truyền thông… đang tạo những nguồn cơn dẫn đến nguy cơ của cuộc chiến tranh mới mà Đại hội XII của Đảng gọi là “chiến tranh cục bộ, chiến tranh mạng”(1), đe dọa đến sự an toàn, an ninh con người ở nước ta hiện nay.

Một trong những thách thức trong công tác tư tưởng là sự nhiễu loạn của hệ thống thông tin với những tin tốt - xấu lẫn lộn, khó kiểm soát. Với sự bùng nổ của công nghệ thông tin, sự trỗi dậy của các nhóm, thế lực phản động, chúng đã tận dụng những ưu thế vượt trội của công nghệ số, mạng xã hội để tuyên truyền những tư tưởng độc hại nhằm gây nhiễu thông tin chính thống, làm ô nhiễm môi trường, không gian mạng, gây hoang mang dư luận; phá vỡ niềm tin và cắt đứt sợi dây liên kết giữa Đảng với nhân dân, nhất là vào những thời điểm mang ý nghĩa chính trị - lịch sử quan trọng như trước và sau các kỳ Đại hội Đảng, các ngày lễ kỷ niệm, các sự kiện trọng đại của đất nước với tần số bài viết đăng tải lớn trên nhiều kênh, phương tiện truyền thông nhằm bôi nhọ danh dự, nhân phẩm của các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng, gây sự chú ý, tò mò của công chúng, làm lạc hướng dư luận. Không chỉ tấn công vào hệ thống chính trị trong những thời điểm cụ thể mà hằng ngày, hằng giờ trên không gian mạng, các trang web có nội dung thiếu lành mạnh, cắt ghép hình ảnh, thêm bớt thông tin theo chiều hướng bất lợi xuất hiện liên tục, bàn luận đến nhiều vấn đề, sự kiện trong nước, chủ yếu xoáy sâu vào những góc khuất, những mặt trái của xã hội với cái nhìn định kiến, bịa đặt, xuyên tạc, kình địch với con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, phủ nhận những thành quả cách mạng trong công cuộc đổi mới của nước ta.

Giải pháp bảo đảm an toàn thông tin trên mặt trận tư tưởng

Mặt trận tư tưởng được coi là mặt trận sống còn trong công tác xây dựng Đảng. Sự thống nhất, đồng thuận về tư tưởng, nhận thức, giữ vững và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh sẽ là động lực quan trọng làm nên sự ổn định, vững bền của quốc gia. Tuy nhiên, những lỗ hổng trong công tác an toàn, an ninh thông tin, sự tấn công, chống phá của các thế lực thù địch, mặt trái của công nghệ thông tin, internet… tạo những kẽ hở để những thông tin xấu hoành hành, gây hậu quả nghiêm trọng, chi phối đến nhận thức, hành động của nhiều thế hệ.

Dự thảo Luật An ninh mạng do Bộ Công An soạn thảo, sau 14 lần chỉnh sửa đã chính thức trình Quốc hội tại kỳ họp lần thứ 4, Quốc hội khóa XIV, nhận được sự quan tâm lớn của dư luận, cho thấy “cuộc chiến trên không gian mạng” là vô cùng khó khăn, quyết liệt. Để tạo không gian, môi trường tư tưởng lành mạnh, có văn hóa trên các trang mạng, các phương tiện truyền thông, người dân được tiếp cận với những thông tin chính thống, đúng sự thực, bản chất vấn đề, công tác tư tưởng của Đảng được thông suốt cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự hưởng ứng nhiệt tình của đông đảo nhân dân, với những biện pháp cụ thể.

Thứ nhất, cần thống nhất trong nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền và người dân về vai trò đặc biệt của công tác tư tưởng, lý luận đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng, cũng như công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Triển khai có hiệu quả các chỉ thị, nghị quyết của Đảng có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến việc đấu tranh chống lại các luận điệu sai trái trên mặt trận tư tưởng; ngăn chặn, đẩy lùi âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch cũng như những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, như: Nghị quyết Trung ương 5 khóa X về công tác tư tưởng, lý luận và báo chí trước yêu cầu mới; Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa XI về công tác lý luận và định hướng nghiên cứu đến năm 2030; Nghị quyết Hội nghị Trung ương khóa XI về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay; Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Bên cạnh đó, việc nâng cao ý thức chấp hành, thực thi pháp luật của các cơ quan chủ quản, người tham gia sử dụng công nghệ thông tin, internet, mạng xã hội cần được quan tâm, tăng cường, nhất là những quy định trong Nghị định số 72/2013/NĐ-CP, ngày 15-7-2013, của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng; Luật An ninh quốc gia (năm 2004); Luật An toàn thông tin mạng (năm 2015); Luật báo chí (năm 2016)… Đây là hành lang pháp lý và những tri thức công cụ cần được trang bị trước khi sử dụng, tham gia hoạt động đăng tải và tiếp nhận thông tin trên mạng internet.

Thứ hai, để cung cấp cho công chúng những thông tin tốt, có chất lượng, bảo đảm độ chính xác, tin cậy đến với nhân dân, các cơ quan, đoàn thể phụ trách về công tác thông tin truyền thông, tuyên truyền cần phối hợp tốt với các cấp chính quyền trong việc cung cấp thông tin chính thống cho báo chí; kịp thời định hướng dư luận, tránh sự hiếu kỳ, đồn thổi. Nhằm có những thông tin tốt, có trọng lượng, đòi hỏi người làm công tác thông tin tuyên truyền phải không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, xử lý khéo léo, linh hoạt trong mọi tình huống. Có khả năng dự báo tình hình, đoán định những kịch bản có thể xảy ra. Thường xuyên đổi mới tư duy, cập nhật những vấn đề mới; có những tham mưu, tư vấn hữu ích đối với những nhà hoạch định đường lối, chính sách.

Thứ ba, với những diễn biến phức tạp trên mạng xã hội hiện nay, việc tăng cường công tác quản lý nhà nước về thông tin truyền thông là yêu cầu bức thiết. Đặc biệt đối với các cơ quan thông tấn, báo chí cần bám sát mục tiêu, tôn chỉ, đường lối của Đảng; biểu dương, nhân rộng những tấm gương tiêu biểu, những mô hình, cách thức; phản ánh những hành vi sai trái, những luận điệu xuyên tạc, tạo dựng niềm tin, xây dựng lý tưởng, khát vọng cho nhân dân.

Sự bùng nổ của công nghệ thông tin, nhiều loại hình báo, đài ra đời, nhất là các trang thông tin điện tử khiến cho công tác quản lý, định hướng gặp nhiều khó khăn, không theo kịp sự phát triển. Trong khi đó, do tác động của cơ chế thị trường, đồng tiền, danh vị, nhiều cơ quan báo chí và đội ngũ phóng viên, biên tập đã cho đăng tải những thông tin kém giá trị, những hình ảnh phản cảm, có tác động xấu đến việc hình thành tư tưởng, tình cảm cho tầng lớp thanh thiếu niên. Một số cây bút chạy theo tâm lý thời thượng, không kiểm soát được nội dung thông tin gây ảnh hưởng đến uy tín, danh dự của nhiều cá nhân, tổ chức.

Bên cạnh đó, những vụ, việc đưa tin thất thiệt, những bình luận cá nhân về những vấn đề chính trị, hành động đăng tải những hình ảnh, clip thiếu chuẩn mực văn hóa trên mạng xã hội facebook đã vô tình gây nguy hại lớn cho cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Vì vậy, việc tăng cường giáo dục ý thức pháp luật, nâng cao năng lực, hành vi của người dùng internet cũng như có hình phạt xứng đáng, có tính răn đe với những hành vi vi phạm mới có thể làm lành mạnh, trong sạch không gian, môi trường thông tin trên mạng xã hội.

Việc triển khai Đề án Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 cần được triển khai đồng bộ, thống nhất theo hướng tinh gọn, hiệu quả, nâng cao tính chủ động, tích cực, sáng tạo của các cơ quan báo chí trên mặt trận tư tưởng. Xây dựng những báo điện tử lớn, có độ tin cậy và tầm ảnh hưởng sâu rộng trong công chúng để việc tuyên truyền, định hướng thuận lợi, có kết quả.

Để quản lý hoạt động tư tưởng, các nhà ban hành luật, chính sách cần nhanh nhạy, kịp thời nắm bắt tình hình thực tiễn, tránh máy móc, hành chính quan liêu, xử lý không khéo dẫn đến khủng hoảng truyền thông, gây bất lợi cho các cơ quan, đoàn thể. Đối với việc quản lý, theo dõi các trang mạng nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam, cần có chế tài và sự phối hợp nhịp nhàng để tranh thủ sự ủng hộ của các nhà mạng; có cơ chế phối hợp để cùng họ kiểm soát, quản lý tốt thông tin cá nhân, tổ chức được đăng tải, phù hợp với quy định, thông lệ quốc tế và pháp luật của Việt Nam.

Thứ tư, tăng cường hợp tác, trao đổi kinh nghiệm về quản lý internet, mạng xã hội với các nước tiên tiến trên thế giới. Tranh thủ sự hỗ trợ về công nghệ thông tin, hạ tầng kỹ thuật, đổi mới công nghệ nhằm kiểm soát thông tin tối ưu. Bởi trong bối cảnh quốc tế hóa sâu rộng hiện nay, việc liên kết giữa các quốc gia trong khu vực, vùng lãnh thổ là điều kiện tiên quyết trong việc hợp tác cùng xử lý những bất cập nảy sinh trên không gian mạng - một không gian xuyên biên giới, tác động đến mọi quốc gia, dân tộc. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng các “bức tường lửa” ngăn chặn sự tấn công, hoành hành của các nhà mạng nước ngoài có động cơ can thiệp vào công việc nội bộ quốc gia, muốn truyền bá những tư tưởng, xuất bản phẩm độc hại.

Thứ năm, đối với chủ thể sử dụng, tham gia hoạt động cung cấp, tiếp nhận thông tin cần trang bị cho mình những tri thức cần thiết, nhất là kiến thức pháp luật để ứng xử có văn hóa trên không gian mạng. Người dùng internet ở Việt Nam rất đa dạng và ngày càng trẻ hóa, thuộc mọi giai tầng, lứa tuổi, vùng, miền. Nếu họ không được trang bị những kiến thức tối thiểu về trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của bản thân, những ích lợi và hậu quả khôn lường từ mạng xã hội thì sự tiêm nhiễm những tư tưởng độc hại rất dễ xảy ra. Điều này đặt ra nhiều vấn đề về công tác giáo dục của gia đình, nhà trường, xã hội, cần tạo ra những không gian lành mạnh, nhân văn để thế hệ trẻ có nền tảng tư tưởng, văn hóa cần thiết, biết nhận diện đâu là tốt, là xấu để cống hiến và bảo vệ nền tảng tư tưởng mà Đảng, nhân dân đã lựa chọn.

Trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, công tác tư tưởng của Đảng cần phải đổi mới mạnh mẽ cả về nội dung, phương thức tuyên truyền, cần lựa chọn, bổ sung những cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” trên mặt trận đầy chông gai, thử thách. Cần tỉnh táo, chủ động trong tiếp nhận thông tin cùng bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hướng về nhân dân để phục vụ, như vậy công tác tư tưởng sẽ là “thành trì” vững mạnh bảo vệ sự ổn định, phát triển vững bền của quốc gia, dân tộc trong bối cảnh, tình hình phức tạp hiện nay./.

-------------------------

(1) Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 71

TS. Nguyễn Huy PhòngHọc viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh