Báo chí và 'bẫy thông tin'

Nhớ lại tháng 10/2016, khi những thông tin về vấn nạn thực phẩm bẩn đang là một chủ đề rất nóng thì cuộc họp báo công bố kết quả khảo sát chất lượng nước mắm của Hiệp hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng (Vinastas) là sự kiện thu hút đặc biệt với báo giới. Cácphóng viên, nhà báo dường như tin tưởng tuyệt đối vào nguồn tin được cho là chấn động mà Vinastas đưa ra. Buổi họp báo chính thức và thành phần tham dự có đại diện của Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và cả Bộ Công Thương. Không có lý do gì khiến các nhà báo phải đặt câu hỏi nghi ngờ.

Sự tin tưởng về nguồn tin cũng như những sức ép về thông tin nóng, nhanh khiến cho báo chí quên mất việc kiểm chứng thông tin về nước mắm nhiễm asen. Ngay tại cuộc họp báo, nhiều phóng viên đã tranh thủ gõ bài để làm sao tin của mình lên nhanh nhất. Và cái giá phải trả cho sự chủ quan, thiếu cẩn trọng trong vụ việc này là 50 tờ báo bị xử phạt.

Sai thì phải trả giá, điều đó là đương nhiên. Nhưng nói một cách công bằng, vụ nước mắm nhiễm asen báo chí đã vô tình rơi vào “bẫy thông tin” được tạo dựng một cách tinh vi với những chủ đích rõ ràng và điều này đã được các cơ quan quản lý chỉ rõ sau vụ việc.

Ảnh minh họa

Chưa hết, ngoài những “bẫy thông tin” có chủ đích, gần đây báo chí còn tự “làm mồi” cho mạng xã hội, hay các nguồn tin nước ngoài mà vụ thông tin ăn bưởi ung thư là một ví dụ. Một số phóng viên đã dịch từ BBC News và báo Daily Mail (Anh) về nghiên cứu đăng trên tập san Ung thư của Anh (British Journal of Cancer) nói rằng những phụ nữ ăn từ 1/4 trái bưởi trở lên mỗi ngày sẽ tăng 30% nguy cơ mắc bệnh ung thư vú. Thực tế các nhà khoa học đã chỉ ra rằng kết quả nghiên cứu đó chỉ có giá trị khoa học trung bình và chỉ là gợi ý, chứ không thể nói bưởi là nguyên nhân gây ung thư vú. Sự cố nghề nghiệp ở thời điểm đó cũng đã khiến cho một số báo bị phạt.

Còn trong xã hội bùng nổ thông tin ngày nay, những tin tức từ “nguồn facebook nhân vật” không phải là hiếm hoi, nếu không muốn nói là thường xuyên xuất hiện trên mặt báo. Điều này đặc biệt nhiều đối với các tin tức thuộc lĩnh vực giải trí và không hiếm vụ việc báo chí “hớ to” khi đưa tin những ngôi sao giải trí “xuất hiện trong phim bom tấn”; “nhận giải thưởng A, B danh giá”… và cuối cùng bị chính độc giả chỉ ra đó là “tin vịt”.

Sai sót trong tác nghiệp báo chí thời nào cũng có. Nhìn lại những quyết định xử phạt báo chí thời gian gần đây cho thấy, báo chí không chỉ bị xử phạt những sai sót về chính trị, mà còn bị phạt bởi đưa thông tin sai sự thật, vô trách nhiệm.

Báo chí cách mạng Việt Nam là phương tiện thông tin thiết yếu đối với đời sống xã hội; là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị-xã hội, là diễn đàn của nhân dân.

Điều này đòi hỏi mỗi nhà báo, mỗi phóng viên khi tác nghiệp phải biết lựa chọn, chắt lọc và kiểm chứng thông tin. Bởi, thực tế hiện nay những thông tin từ mạng xã hội, thậm chí có thể được cung cấp từ một cơ quan, tổ chức…vẫn có thể là những cái “bẫy thông tin”.

Và nói như ông Nguyễn Thanh Lâm, Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình & Thông tin điện tử (Bộ TT&TT) trên một tờ báo rằng: "Ngày nay, tuy chúng ta ngập trong một biển thông tin, nhưng làm thế nào để có thái độ nhìn nhận đúng đắn trước một sự vật hiện tượng thì luôn cần những Nhà báo phân tích và xử lý thông tin một cách tỉnh táo, có trách nhiệm. Nếu như Nhà báo làm tốt việc này thì chắc chắn xã hội luôn luôn cần Nhà báo”.

Thành Tâm