Bánh gio

Bánh gio ngọt mát, dễ ăn.

Bánh gio là món ăn truyền thống của người Tày. Người Tày chế biến loại bánh này bằng cách đốt một số loại thân cây như: cây sấu, cây tầm gửi,… rồi lấy gio để chắt lấy nước gio. Sau đó họ dùng loại gạo nếp có hạt to tròn ngâm một đêm trong nước gio, sáng hôm sau đổ ra hong cho ráo nước rồi gói bằng lá dong (có nhiều nơi gói bằng lá chuối).

Bánh được đun lên xong phơi khô cho ráo nước thì có thể sử dụng ngay. Bánh gio có vị thanh mát, dịu ngọt của gạo nếp hòa quyện với hương lá dong. Đây là món ăn mà từ người già đến trẻ nhỏ đều khó lòng mà cưỡng nổi.

Bánh gio trước đây thường được nhiều nơi ở nước ta làm vào ngày Tết Đoan Ngọ mồng 5 tháng 5 Âm lịch để cúng gia tiên. Bánh gio vẫn được phổ biến ở miền Bắc tuy nhiên hiện nay đã có nhiều nơi bán trên cả nước.

Cái tên bánh gio, bánh tro xuất phát từ nguyên liệu đặc biệt để làm bánh đó là nước tro. Tro để nấu bánh thu được là đốt từ các loại thảo dược, dược liệu. Nước tro thường được làm bằng cách pha nước vôi trong với tro. Đây là yếu tố cấu thành nên mùi vị và màu sắc cho bánh. Các loại thảo dược dùng để đốt thành tro có thể là: cây mận, lá đu đủ rừng, trầu không, vỏ chuối tiêu, lá bưởi, tầm gửi,…

Theo những người có kinh nghiệm lâu năm làm bánh tro thì một chiếc bánh đạt yêu cầu phải tạo được cảm giác ngon ngay từ khi mới được bóc ra chứ chưa cần thưởng thức. Bởi vậy, dáng hình và màu sắc của bánh là rất quan trọng. Người gói bánh phải khéo léo cho gạo vào long chiếc lá sao cho gọn, đều rồi quấn lá và bẻ mép ở hai đầu bánh cho thật khít, thật đều và cân đối, sao cho chiếc bánh nhìn nuột nà và có hình dáng đặc trưng. Dây buộc bánh cũng không được quá chặt để khi đem luộc, hạt gạo nếp có thể nở và chín đều.

Nước luộc bánh cũng cho một ít nước tro, dưới đáy nồi được lót một ngòn măng tre đập dập cho khỏi sát nồi, người luộc bánh sẽ dùng một rổ lớn đậy lên bánh, lấy mộtvật nặng đè lên rổ để bánh không nổi rồi đổ nước ngập hơn bánh ít nhất khoảng 15-20cm. Đặc biệt, khi gói và luộc bánh tối kỵ dây vào mỡ, có mỡ là bánh bị ngân,không nhừ. Bánh luộc khoảng 3 – 5 giờ là rền sẽ được vớt ra để nguội. Khi bóc tấm bánh là một khối ngọc màu hổ phách trong vắt lộ ra, có thể nhìn thấu bên trong khối ngọc đó. Cắt từng miếng nhỏ, nhẹ nhàng chấm vào bát mật mía màu vàng óng, thơm phức rồi nhẩn nha thưởng thức mới thấy hết sự hòa quyện ngọt mát...

P.Vân